Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Bireylerin Hastalık Algısının Yaşam Kalitesine Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 2, 36 - 49, 30.06.2020

Çiğdem Karagülle Saadet Can Çiçek

Öz

Amaç: Çalışma Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) olan bireylerin, hastalık algılarının yaşam kalitesi üzerine etkisinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Gereç ve Yöntemler: Kesitsel tipteki çalışma, bir üniversite hastanesinde KOAH tanısı alan 204 bireyle yapılmıştır. Veriler Tanıtıcı Özellikler Formu, Hastalık Algısı Ölçeği ve Kısa Form–36 (SF-36) Yaşam Kalitesi Ölçeği ile toplanmış, SPSS (ver.18) istatistik programında değerlendirilip; sayı, yüzde, ortalama, standart sapma, pearson korelasyon analizi ve ANCOVA modeli ile incelenmiştir. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 63.8±6.9 yıl, %74.5’i erkek, %80.4’ü 0-5 yıldır KOAH tanılı olup, %32.8’i dördüncü %30.9’u üçüncü evre KOAH hastasıdır. KOAH’lı bireylerin yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi, gelir durumu, kronik hastalık varlığı, sigara ve alkol kullanma durumu ile hastalık algısı ve yaşam kalitesi arasında anlamlı fark bulunmuştur (p˂0.05). Hastalık süresi ve hastalık evresi ile hastalık algısı ve yaşam kalitesi arasında anlamlı fark bulunmuştur (p˂0.05). SF-36 yaşam kalitesi ölçeği alt boyutları ile hastalık algısı ölçeği alt boyutlarından hastalık tipi, kişisel kontrol, tedavi kontrol, hastalığı anlayabilme ile anlamlı pozitif korelasyon; süre (akut/kronik), sonuçlar, duygusal temsiller, psikolojik atıflar, risk etkenleri boyutu arasında anlamlı negatif korelasyon vardır. Hastalık algısı ile yaşam kalitesi arasında anlamlı ilişki vardır (p˂0.05). Sonuç: KOAH’lı bireylerde hastalık algısı yaşam kalitesinin iyileştirilmesinde önemlidir. Yaşam kalitesinin artırılması pozitif hastalık algısının sağlanabilmesi, komplikasyonların önlenmesi ve tedavi sürecine uyumda hemşirenin hastasına bütüncül bakım anlayışı ile yaklaşarak hastalık algısı ve yaşanan sorunları belirlemesi, bu sorunların çözümüne ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik girişimlerde bulunması önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, Hastalık Algısı, Yaşam Kalitesi, Nurse

Kaynakça

• Aalto, AM., Heijmans, M., Weinman, J., Aro, AR. (2005). Illness perceptions in coronary heart disease: sociodemographic, illness-related, and psycho social correlates. Journal Of Psycho Somatic Research, 58(5), 393-402.
• Ansari, S. (2018). Understanding the ımpact of chronic obstructive pulmonary disease and ıntervening to ımprove self-management in the context of multi-morbidity. Int J Integr Care, 18(3):7. https://doi: 10.5334/ijic.4187.
• Armay, Z., Özkan, M., Kocaman, N., Özkan, S. (2007). Hastalık algısı ölçeği’nin kanser hastalarında türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Klinik Psikiyatri, 10, 192-200.
• Atasever, A., Erdinç, E. (2003). KOAH’da Yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 51(4): 446-455.
• Borge, CR., Moum, T., Puline Lein, M., Austegard, EL., Wahl, AK. (2014). Illness perception in people with chronic obstructive pulmonary disease. Scandinavian Journal of Psychology, 5(5): 456-463.
• Bourjeily, G., Rochester, CL. (2000). Exercise training in chronic obstructive pulmonary disease. Clinics İn Chestmedicine, 21(4), 763-81.
• Burgel, PR., Escamilla, R., Perez, T., Carre, P., Caillaud, D., Chanez, P. et al. (2013). Impact of comorbidities on COPD-specific health-related quality of life. Respiratory Medicine,107, 233-241.
• Chau, QN., Thuy, TB., Giap, VV., Hanh, TC., Phuong, TP., Ha, NP., et all. (2019). Direct hospitalization cost of patients with acute exacerbation of chronic obstructive pulmonary disease in Vietnam. Int. J. Environ. Res. Public Health, 16(1): 88. https://doi.org/10.3390/ijerph16010088
• Çil, A., Olgun, N. (2005). KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı)’ın pulmoner rehabilitasyon ile yönetimi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 21(1), 103-113.
• Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Hanehalkı Sağlık Araştırması, 2018) https://www.who.int/ncds/surveillance/steps/WHO_Turkey_Risk_Factors_A4_TR_19.06.2018.pdf Erişim tarihi: 28.05.2020
• Ekenler, Ş. (2017). Kronik obstrüktif akciğer hastalarında hastalık algısı ve ilişkili faktörler. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Hemşirelik Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi: Selçuk Üniversitesi, Konya-Türkiye.
• Fidan, F., Palan, E., Ünlü, M., Sezer, M., Kara, Z. (2005). Sigara bırakmayı etkileyen faktörler ve uygulanan tedavilerin başarı oranları. Kocatepe Tıp Dergisi, 6(3), 27-34.
• Foreman, MG., Zhang, L., Murphy, J., Hansel, NN., Make, B., Hokanson, JE., et al. (2011). Early-onset chronic obstructive pulmonary disease is associated with female sex, maternal factors, and African American race in the COPD Gene Study. Am J Respir Crit Care Med, 184(4): 414-20. https://doi.org/10.1164/rccm.201011-1928OC
• Global Initiative For Chronic Obstructive Lung Disease. Available from https://goldcopd.org/ Erişim tarihi: 01.06.2020
• Gökçek, Ö., Hüzmeli, ED., Katayıfçı, N. (2019). Kronik obstrüktif akciğer hastalarında dispnenin yaşam kalitesi ve depresyona etkisi. ACU Sağlık Bil Derg, 10(1), 84-88.
• Gudmundsson, G., Gislason, T., Janson, C., Lindberg, E., Hallin, R., Ulrik, CS., et all. (2005). Risk factors for rehospitalisation in COPD: Role of health status, anxiety and depression. European Respiratory Journal,26, 414-419.
• Günay, S., Günay, E., Sönmez, ÖS., Demirci, YN., Keyf, İA., Şimşek, C. (2013). KOAH tanılı hastalarda solunumsal maruziyetler ile hastalık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 16(3),243-252.
• Güner, A., Atak, N. (2002). KOAH’lı hastalarda sağlık eğitiminin etkisinin değerlendirilmesi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 50(4), 451-461.
• Hajiro, T., Nishimura, K., Tsukino, M., Ikeda, A., Oga, T. (2000). Stages of disease severity and factors that affect the health status of patients with chronic obstructive pulmonary disease. Respiratory Medicine, 94, 841-846.
• Hajiro, T., Nishimura, K., Tsuniko, M., Ikeda, A., Koyama, H., Takateru, I. (1998). Comparison of discriminative properties among disease spesific questionnaires for measuring health related quality of life in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care, 157, 785-790. https://doi.org/10.1164/ajrccm.157.3.9703055
• Kanervisto, M., Paavilainen, E., Heikkila, J. (2007). Family dynamics in families of severe COPD patients. J Clin Nurs, 16(8),1498-1505. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2006.01804.x
• Karpman, M., Eldridge, R., Follis, JL., Etzel, CJ., Shete, S., El-Zein, RA. (2018). Chronic obstructive pulmonary disease among lung cancer-free smokers: The importance of healthy controls. Respiratory İnvestigation, 56(1), 28–33. https://doi.org/10.1016/j.resinv.2017.11.002
• Kılıçkaya, C., Karakaş, SA. (2016). The effect of illness perception on loneliness and coping with stress in patients with Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). International Journal of Caring Sciences, 9(2), 481-488.
• Kinnula, VL., Vasankari, T., Kontula, E., Sovijarvi, A., Saynajakangas, O., Pietinalho, A. (2011). The 10-year COPD programme in Finland: Effects on quality of diagnosis, smoking, prevalence, hospital admissions and mortality. Prim Care Respir J, 20(2),178-83. https://doi.org/10.4104/pcrj.2011.00024
• Kocabaş, A. Atış, S. Çöplü, L. Erdinç, E. Ergan, B. Gürgün A, ve ark. (2014). Kronik obstrüktif akciğer hastaliği (KOAH) koruma, tanı ve tedavi raporu 2014. Türk Toraks Derneği KOAH çalışma grubu. Turkish Thoracic Journal, 2(15), 1-85.
• Kocaman, N. Özkan, M. Armay, Z. Özkan S. (2007). Hastalık algısı ölçeğinin Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8,271-280.
• Koçyiğit, H., Aydemir, Ö., Fişek, G., Ölmez, N., Memiş, A. (1999). Kısa Form-36’nın Türkçe Versiyonunun Güvenilirliği ve Geçerliliği. İlaç ve Tedavi Dergisi, 12(2), 102-106.
• Leventhal, H. Leventhal, EA., Contrada, RJ. (1998). Self-regulation, health, and behavior: A perceptual cognitive approach. Psychology and Health, 13(4),717-733.
• Mannino DM. (2003). Chronic obstructive pulmonary disease: definition epidemiology. Respiratory Care, 48(12), 1185-1191.
• McAllister, DA., Maclay, JD., Mills, NL., Mair, G., Miller, J., Anderson, D. et al. (2007). Arterial stiffness is independently associated with emphysema severity in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med, 176(12):1208–1214. https://doi.org/10.1164/rccm.200707-1080OC
• Miravitles, M. Calle, M. Soler-Catalu˜na, JJ. (2012) Clinical Phenotypes of COPD: Identification, definition and ımplications for guidelines. Archivos de Bronconeumologia, 48(3), 86-98. https://10.1016/j.arbr.2012.01.003
• Moss-Morris, R., Weinman, J., Petrie, KJ., Horne, R., Cameron, LD., Buick, L. (2002). The revised illness perception questionnaire (IPQ-R). Psychology and Health, 17,1–16.
• Ojuawo, OB., Aladesanmi, AO., Opeyemi, CM., Desalu, OO., Fawibe, AE., Salami, AK. (2019). Profile of patients with chronic obstructive pulmonary disease in Ilorin who were never-smokers. Nigerian Journal of Clinical Practice, 22(2), 221-226. https://doi.org/10.4103/njcp.njcp_344_18
• Okanlı, A., Karabulutlu Yılmaz, E. (2011). Hemodiyaliz hastalarında hastalık algısının değerlendirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(4), 25-31.
• Özpulat, F. Yıldırım, A. (2014). Kronik solunum sistemi hastalığı olan hastaların hastalıkları ile baş etme yöntemleri ve sağlık eğitimi gereksinimleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 23(4), 122-129
• Polatlı, M., Yorgancıoğlu, A., Aydemir, Ö., Demirci, YN., Kırkıl, G., Naycı, AS ., ve ark. (2013). Saint george solunum anketinin türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Tüberk Toraks, 61(2), 81-87.
• Roberts, CM., Lopez-Campos, JL., Pozo-Rodriguez F, Hartl S., European COPD Audit team. (2013). European hospital adherence to GOLD recommendations for chronic obstructive pulmonary disease (COPD) exacerbation admissions. Thorax, 68(12):1169-1171. https://doi.org/ 10.1136/thoraxjnl-2013-203465
• Scharloo, M., Kaptein AA., Schlösser, M., Pouwels, H., Bel, EH., Rabe, KF., Wouters, EF. (2007). Illness perceptions and quality of life in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Journal of Asthma, 2007; 44(5):75-81. https://doi.org/10.1080/02770900701537438
• Schure, MB., Borson, S., Nguyen, HQ., Trittschuh EH., Thielke, SM., Pike, KC., et all. (2016). Associations of cognition with physical functioning and health-related quality of life among COPD patients. Respiratory Medicine, 114: 46-52.
• Sorheim, IC., Johannessen, A., Gulsvik, A., Bakke, PS., Silverman, EK., DeMeo, DL. (2010). Gender differences in COPD: are women more susceptible to smoking effects than men? Thorax,65(6), 480-485. https://doi.org/10.1136/thx.2009.122002
• Soykök, K., Arslan, S., Demirel, Y. (2017). Kronik obstrüktif akciğer hastalığında komorbidite durumu. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi, 31(3), 145-155.
• Soyyiğit, Ş., Erk, M., Güler, N., Kılınç, G. (2006). Kronik obstrüktif akciğer hastalığında yaşam kalitesinin belirlenmesinde SF-36 sağlık taramasının değeri. Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 54(3), 259-266.
• Spencer, S. Calverley, PMA., Burge, PS., Jones, PW. (2004). Impact of preventing exacerbations on deterioration of health status in COPD. European Respiratory Journal, 23, 698-702.
• Tekin, SÇ. ve Kara, F. (2018) Dünyada ve Türkiye’de yaşlılık. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 219-229. https://doi.org/10.21733/ibad.370584
• Türk, G., Üstün, R. (2018). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan bireylerin bakım bağımlılığının belirlenmesi. DEUHFED, 11(1), 19-25.
• Ünsal, A., Yetkin, A. (2005). Kronik obstruktif akciğer hastalığı olan bireylerin günlük yaşam aktivitelerinin etkilenme durumunun incelenmesi. Journal of Anatolia Nursing and Health Sciences, 8(1), 42-53.
• Üstünova, E., Nahcivan, N. (2015). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerin kronik hastalık yönetimine ilişkin değerlendirmeleri ve ilişkili faktörler. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 23(1), 11-22.
• Vicdan, KA. (2018). Kronik Obstrüktif Akciğer hastalarının uyku kalitesinin değerlendirilmesi. DEUHFED, 11(1), 14-18.
• Viegi, G. Scognamiglio, A. Baldacci, S. Pistelli, F. Carrozzi, L. (2000). Epidemiology of chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Respiration, 68(1), 4-19. https://doi: 10.1159/000050456.
• Ware, JE., Sherbourne, CD. (1992). The MOS 36- itemshort-form healthsurvey (SF-36). I. Conceptual Framework and Item Selection. Medical Care. 30(6), 473-483.
• Weinman, J. Petrie, KJ., Moss-Morris, R., Horne, R. (1996) The illness perception questionnaire: a new method for assessing the cognitive representation of illness. Psychology and health, 11(3), 431-445. https://doi.org/10.1080/08870449608400270
• World Health Organization, Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) Available from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/chronic-obstructive-pulmonary-disease-(copd) Erişim tarihi: 02.06.2020
• Worth, H. (1997). Self management in COPD: One step beyond. Patient Education and Counseling, 32,105-109.
• Yazıcı, O. (2012). Depresif bozukluklarda eştanı (komorbidite). Psikiyatri Dünyası, 5(3), 89-96.
• Yenilmez, Ö., Gürsoy, S., Evyapan, F., Kitiş, A. (2018). KOAH’lı bireylerde aktivite katılımı ve yaşam kalitesinin incelenmesi. YSAD-EIRJ, 11(2), 30-36.