Ulusal Bir Dış Kalite Kontrol Programına Olan İhtiyaç Ve Ülkemiz Şartları

Yıl 2009, Cilt: 66 Sayı: 3, 123 - 131, 01.09.2009

Müjdat Aytekin Esmeray Alacadağlı Lütfi Akın Ayşegül Taylan Özkan David W. Seccombe

Öz

Tıbbi laboratuvarlar her sağlık sisteminde bilgi akışının tam merkezinde yer alırlar. Klinisyenler tanı ve tedavilerini rutinde yaptıkları analizlerin sonuçlarına dayandırırlar. Bu analizler klinik kararları %75 oranında etkilerler. İdeal şartlarda, nerede yapıldığına bağlı olmaksızın, test sonuçlarının tüm ülkede tutarlı, doğru ve güvenilir olmasını ulusal düzeyde sağlayan ve bunu izleyen bir sisteme sahip olunması arzu edilmektedir. Diğer ülkelerden elde edilen deneyimler herhangi bir düzene tabi olmayan laboratuvarların, tipik olarak kendilerince birtakım prosedürler/protokoller uyguladıklarını ve ürettikleri test sonuçlarının da sıklıkla standartların altında ve yanlış olduğunu ortaya koymaktadır. Bu şartlar altında test protokolleri laboratuvardan laboratuvara önemli derecede değişmektedir. Bu laboratuvarlar yakından incelendiğinde de ISO 9000-2000; ISO 15189 gibi uluslararası tanınmış süreç yönetimi standartlarına ve tıbben uygun analitik performans standartlarına göre belirgin bir şekilde eksik oldukları görülmektedir. Ulusal ve/veya uluslararası yeterlilik testleri ve laboratuvarlar arası karşılaştırma; klinik laboratuvarların kalite kontrolünün en önemli bileşenlerinden olup akredite olmayı hedefleyen laboratuvarlar için temel kalite araçlarındandır. Türkiye’deki klinik laboratuvarlar 992 No’lu Kanun olarak bilinen 1927’de yasalaşmış mevzuata göre değerlendirilmektedir. Ülkemizdeki sağlık sisteminde tıbbi laboratuvarlar tarafından sağlanan analizlerin kalitesini izleyen ve güvence altına alan ulusal bir sistem bulunmamaktadır. Bu derlemede Türkiye’de ulusal bir dış kalite kontrol programı kurulmasının gerekliliği ve Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı’nın bu oluşuma adres olup olamayacağı tartışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Ulusal, dış kalite kontrol programı, yeterlilik testleri, laboratuvarlar arası karşılaştırma

Needs for National External Quality Program and Conditions of the Country

Öz

Medical laboratories are at the hub of the information flow within any health care system. Physicians make diagnosis and management depend on the test results generated routinely. These analyses trigger clinical decisions at a rate of 75%. At ideal conditions, it would be desirable to have a system that monitors and ensures at a national level that all test results within a country are accurate, consistent and reliable regardless of wherever analyses are performed. Experience from other countries has revealed that unregulated medical laboratories typically operate with a series of in-house procedures/protocols and the test results they produce are often sub-standard and inaccurate. Under such circumstances, the testing protocols vary significantly from laboratory to laboratory When these laboratories were investigated closely, it can be seen that they are noticeably deficient if they compared to internationally recognized process management standards such as ISO 9000-2000; ISO 15189 and to medically relevant analytical performance standards. Proficiency Tests PT and Inter-Laboratory Comparison ILC are the most important components of quality control in clinical laboratories. National and/or international PT and ILC programs are the major tools for the laboratories aiming to be accredited. The clinical laboratories in Turkey are assessed under the legislation accepted by 1927 which is known the law 992. The health care system in our country does not have a national system for monitoring and ensuring the quality of analyses that is being provided by the medical laboratories. In this review, it was weighed weather a national external quality control program is needed in Turkey and Refik Saydam National Public Health Agency would be the right address for this program to be set up.

Anahtar Kelimeler

National, External Quality Program, Proficiency Tests, Inter-Laboratory Comparison

Kaynakça

• World Health Report 2000- Health Systems Improving Performance ISBN 92 4 156198X (NLM Classification: WA 540.1) ISSN 1020-3311 http://www.who.int/whr/2000/ en/whr00_en.pdf
• Quality Assurance in Health Laboratory Services: A Status Report Project No: ICP BCT 001World Health Organization Regional Office for South-East Asia New Delhi / March 2003.
• Rutstein DD, Berenberg W, Chalmers TC, Child CG, Fishman AP, and Perrin EB. Measuring the quality of medical care – a clinical method. New England Journal of Medicine, 1976; 294(11): 582-8.
• Berman P. The organization of ambulatory care provision: a critical determinant of health system performance in developing countries. Bulletin of the World Health Organization, 2000; 78(6): 770-8.
• Wilton P, Smith RD. Primary health care reform: a three country comparison of ‘budget holding’. Health Policy, 1998; 44(2): 149-66.
• Seriri Taharriyat Ve Tahlilat Yapılan Ve Masli Teamüller Aranılan Umuma Mahsus Bakteriyoloji Ve Kimya Laboratuvarları Kanunu; Kanun Numarası: 992, Kabul Tarihi: 19/03/1927, Yayımlandığı Resmi Gazete Tarihi: 30/03/1927, Yayımlandığı Resmi Gazete Sayı: 580.
• Seccombe D. “RSHMB’da EKK Programı Düzenlemek İçin Alt Yapı Hizmetinin Belirlenmesi ve Mevcut Yapının Değerlendirilmesi” konulu, Japon Politika ve İnsan Kaynaklarını Geliştirme (PHRD) Fonu Kaynaklı Proje Raporu. 2009
• Dybkaer R, Jordal R, Jorgensen PJ, Hansson P, Hjelm M, Kaihola H-L, Kallner A, Rustad P, Uldall A. & de Verdier C-H. A quality manual for the clinical laboratory including the elements of a quality system - Proposed guidelines. Espoo 1992. Nordtest, NT Techn Report 187. 30 p.
• Kanagasabapathy AS, Swaminathan S. and Selvakumar R. Quality Control in Clinical Biochemistry Indian Journal of Clinical Biochemistry (1996); 11: 17-25.
• Browning DM, Hill PG and Olazabal AVR. Preparation of Stabilized liquid quality control serum to be used in clinical chemistry –(Oct.-1986)WHO document LAB/86.4.
• Mayura K. and Panadda S. General Quality Standards in Health Laboratories Implementation in Thailand: A Novel Approach (2005) / SEA-HLM-386 Distribution WHO.
• Panadda S. Guidelines on Establishment of Accreditation of Health Laboratories WHO Regional Office for South-East Asia. http://www.searo.who.int/ LinkFiles/Publications_SEA-HLM-394.pdf
• Clinical Laboratory Improvement Amendments (October, 2004). http://www.phppo.cdc.gov/clia/chronol.aspx Stamm D. Guidelines for a basic programme for internal quality control of quantitative analysis in clinical chemistry – WHO document LAB/81.3.
• Westgard J, Barry PL and Hunt MR. A multi-rule shewhart chart for quality control in clinical chemistry. Clin. Chem. 1981; 27: 493-501.
• Li H. and Adeli K. Laboratory quality regulations and accreditation standards in Canada Clinical Biochemistry, Volume 42, Issues 4-5, 2009; 249-55.
• Tholen DW. Update on ISO/IEC 17043: The New International Standard For Proficiency Testing. Accreditation and Quality Assurance Volume 14, Number 11 / November, 2009; 635-7.
• Boone DJ, Michael A. Noble Global Odyssey 2002: International conference on proficiency testing for medical laboratories Accred Qual Assur (2002) 7: 317-9.
• www.digitalpt.com