Çöl tozu taşınımlarının partiküler madde konsantrasyonu üzerine etkisi: Ankara İli örneği

Yıl 2011, Cilt: 68 Sayı: 1, 23 - 34, 01.03.2011

Mehmet Tuncer Özdemir Sevinç Ertas

Öz

Amaç: Afrika yönünden esen rüzgârların getirdiği toz bulutları, zaman zaman etkili olarak hava kalitesini bozmaktadır. Bu çalışmada bu toz bulutlarının, Ankara ili dış ortam havasındaki Partikül madde PM10 konsantrasyonu üzerine olan etkileri araştırılmıştır. Yöntem: Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, Çevre Sağlığı Araştırma Müdürlüğü, Ankara Hava Kalitesi Kontrol ve Araştırma Laboratuvarına ait ölçüm istasyonunda dış ortam havasındaki PM10 parametresi analiz edilmiştir. Dış ortam havasındaki partikül madde olarak çapı 10 µm PM10 olan kirletici ölçümleri Environment S.A. firmasının ürettiği MP101M model PM10 analizörü ile yapılmıştır. Cihazın PM10 ölçüm prensibi, beta ışını absorbsiyonu yöntemine dayanmaktadır. Bulgular: 14-15 Ocak 2009 ve 11-12 Mart 2010 tarihlerine ait saatlik PM10 konsantrasyon değişimi ve meteorolojik verilerle, aynı tarihlerde şehrin üzerine yağan çöl tozları arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu çalışma sonucunda toz bulutlarının dış ortam hava kalitesini önemli oranda düşürdüğü saptanmıştır. Sonuç: Toz bulutlarının oluştuğu günlerde dış ortamdaki hava kalitesi önemli ve ciddi oranda etkilenerek insan sağlığına ve çeşitli ekonomik zararlara neden olmaktadır. Bu olaylar öncesinde halk sağlığının korunması için ülke çapında, yerel yönetimler ve hatta kişisel olarak önlemler alınmasının sağlanması, Türkiye gibi toz taşınımının etkili olduğu hassas ülkeler için bir zorunluluktur.

Anahtar Kelimeler

Toz bulutu, partiküler madde, dış ortam hava kalitesi, Ankara

Desert dust transportation on particulate matter concentrations: A case study in Ankara

Öz

Objective: Dust clouds originating from deserts of Africa are carried by wind and lead to the deterioration of air quality seasonally. In this study, the effect of dust clouds on outdoor air quailty and its impact on the concentration of ambient air particulate matter PM10 were investigated in Ankara. Method: The ambient air particulate matter parameter was analyzed in the samples collected from the measurement stations of Ankara Refik Saydam National Public Health Agency Environmental Health Research Department Air Quality Control and Research Laboratory. Pollutants in ambient air as particulate matter in 10 μm diameter PM10 were measured by MP101M model PM10 analyzers produced by Environment S.A companies based were used. Results: The relationship between desert dusts falling over the city today and hourly variation of PM10 concentration and meteorological data belonging to the dates January 14-15, 2009 and March 11-12, 2010 were studied. Results of this study showed that dust clouds substantially reduced ambient air quality. Conclusion: Ambient air quailty was impaired on the days that dust clouds were present and significantly affect human health and cause economic damage. Reasonable precautions should be taken before the desert dust clouds appear by local authorities and even individiuals to ensure the public health protection in countries that are affected by dust transportation, like Turkey. Threshold and standard values can be taken in account to perform risk assessment

Anahtar Kelimeler

Dust cloud, particulate matter, ambient air quality, Ankara

Kaynakça

• 1. Wark, K., Warner, CF. Air pollution its origin and control. Harper and Row Publishers, 1981 New York.
• 2. Ridgwell, AJ. Dust in the earth system. The biochemical kling of land, Phil Trans R Soc, 2002; 114:3.
• 3. Saydam AC. Sahra çöl tozları ve ulusal hava kalitesi. Konya Ulusal Hava Kalitesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Konya Büyükşehir Belediyesi, 30-31 Mayıs 2008, s:39-144.
• 4. Anıl İ, Karaca F, Alagha O. İstanbul'a uzun mesafeli atmosferik taşınım etkilerinin araştırılması: "solunabilen partikül madde epizotları. Ekoloji, 2009; 19(73): 86-97.
• 5. Bulut H, Yeşilnacar Mİ, Rastgeldi M, Aslan M, Uçar D. Toz bulutlarının iç ve dış ortam hava kalitesine etkileri: Şanlıurfa örneği. Konya Ulusal Hava Kalitesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2008, s:369-77.
• 6. Mermut A, Cangır C, Kapur S. Ankara'da periyodik olarak yağışla birlikte yağan toprakların (tozların) özellikleri ve kökeni üzerinde bir çalışma. MTA Enst Derg, 1978;(91): 109-16.
• 7. Koçak M, Mihalopoulos N, Kubilay N. Contributions of natural sources to high PM10 and PM2.5 events in the eastern Mediterranean atmosphere. JGR-Atmospheres, 2003; 108(10): 167-75.
• 8. Yatkın S, Bayram A. The air borne particulate matter pollution in İzmir. DEÜ Mühendislik Fakültesi, Fen ve Mühendislik Dergisi, 2007; 9(2): 1527
• 9. Tasić M, Rajšić S, Novaković V, Mijić Z. Atmospheric aerosols and their influence on air quality in urban areas. Physics, Chemistry and Technology, 2002: 4(1): 83-91.
• 10. Brockton J, Hefflin BJ, Mcclure NC, Johnson CA, et al. Surveillance for dust storms and respiratory diseases in Washington State. Arch Environ Health,1994; 43(3): 170-4.
• 11. Gordian ME, Özkaynak H, Xue J, Morris SS,Spangler JD. Particulate air pollution and respiratory disease in Anchorage, Alaska. Environ Health Perspect,1996; 104(3): 290-7.
• 12. Aydınlar B, Güven H, Kırksekiz S. Hava kirliliği ve modellemesi. Sakarya Üniversitesi Çevre Mühendisliği Dergisi, 2009.
• 13. Akalan İ. Uçan topraklar (1957 toz fırtınası dolayısıyla). Ziraat Dergisi, 1957;158: 8-12.
• 14. http://earthobservatory.nasa.gov/IOTD/view.php ( Erişim:22 Nisan 2010).
• 15. Fevzioğlu MA, Öğüt H. Sahra tozları: Güneydoğu Karadeniz’de Temmuz 2001 yılındaki Gymnodinium sanguineum bloomundan sorumlu olabilir mi? KTÜ Deniz Bilimleri Fakültesi, 2001, Trabzon.
• 16. Güllü G, Ulutaş F, Belli D, Erduran, S, Keskin S,Tuncel G.The Black Sea aerosol a long range atmospheric transport. Tr J Engineer Envir Sci, 1998; 22: 289-303.
• 17. Saydam AC, Şenyuva Z. Deserts: can they be the potential suppliers of bioaviable iron? Geophysical Research Letters, 2002; 29(11): 1-3.