Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?

Pelin Fidanoğlu; Nevin Belder; Beyza Erdoğan; Farid Rajebli; Özlem İlk; Hilal Özdag

Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?

Yıl 2014, Cilt: 71 Sayı: 1, 45 - 60, 01.03.2014

Pelin Fidanoğlu Nevin Belder Beyza Erdoğan Farid Rajebli Özlem İlk Hilal Özdag

Öz

Genom projeleri yaşamın şifresi olarak tanımlanabilecek olan ve bir organizmanın genomunu oluşturan DNA dizisinin deşifre edilmesini hedeflemektedir. İnsan Genom Projesinin İGP fikri temelleri 1980’li yılların başlarında atılmıştır. 1990-2003 yılları arasında gerçekleştirilen ve 3,8 milyar dolara mal olan İGP ile sayısı ve kimliği gizli tutulan gönüllülerden alınan örneklerden insan genom dizisi açığa çıkarılmıştır. Genom verisinin anlamlandırılabilmesi için öncelikle “genom topoğrafyasının” ortaya konması, “gen anatomisinin” belirlenmesi gerekmiştir. Bu amaca ulaşabilmek için insan genom projesinin paralelinde birçok model organizmanın genom projesi gerçekleştirilerek bir genomun yapısına ait temel yapısal bileşenleri tanımlanmış ve genomun organizasyonel yapısı ile evrimsel gelişimine dair önemli bilgiler edinilmiştir. 2000’li yılların başlarından itibaren rezolüsyonu artarak gelişen mikrodizin teknolojisi ile genom topoğrafyasının en önemli bileşenleri olan Tekli Nükleotit Polimorfizm TNP ve Kopya Sayısı Varyasyonlarının KSV geniş ölçekle taranması mümkün hale gelmiştir. Diğer yandan İGP’nin temelinin 13 yılın sonunda tamamlanmasının ardından, 2004 yılında piyasaya çıkan yeni nesil dizileme teknolojisi ile James D. Watson’ın genomu yalnızca iki aylık bir süre içinde 1 milyon dolarlık bir bütçe ile dizilenmiştir. 2004 yılından bugüne yeni nesil dizileme teknolojisindeki gelişmeler ile insan genomunun dizilenme süresi bir güne ve maliyeti ise 6.600 dolara inmiştir. Bu derlemede özellikle tıp alanında büyük beklentiler yaratmış olan İGP’nin başlangıcından günümüze olan seyri anlatıldıktan sonra genom bilgisinin anlamlandırılabilmesi için modellenebilmesi ve hesaplanabilir hale gelmesinin gereğinin altı çizilecek, kişisel genetik tanı ve tedaviye giden yolda yapılan çalışmalar özetlenecektir

Anahtar Kelimeler

Haplotip, İGP, TNP, Varyasyon

Kaynakça

1. http://www.genome.gov/10001772(Erişim tarihi: 07.08.2013)
2. http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/WCPD-2003- 04-21/pdf/WCPD-2003-04-21-pg440.pdf (Erişim tarihi: 07.08.2013)
3. http://www.phgfoundation.org/news/8538 (Erişim tarihi: 07.08.2013)
4. Kidd JM, Cooper GM, Donahue WF, Hayden HS, Sampas N, Graves T, et al. Mapping and sequencing of structural variation from eight human genomes. Nature, 2008; 453: 56-64.
5. Cole CG, McCann OT, Collins JE, Oliver K, Willey D, Gribble SM, et al. Finishing th finished human chromosome 22 sequence. Genome Biol, 2008; 9(5): 78.
6. Akarsu N, Lüleci G. Gene Mapping: How are genes mapped, What do these maps contain, How are they interpreted. DEU Tıp Fakültesi Dergisi, 2002; 29-39.
7. Akarsu N. Alternatıve Approaches In Pedıatrıc Ophthalmology. Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci, 2005; 1(6): 70-6.
8. http://www.ornl.gov/sci/techresources/Human_ Genome/faq/snps.shtml#goals (Erişim tarihi: 07.08.2013)
9. http://www.nia.nih.gov/alzheimers/ publication/alzheimers-disease-genetics-factsheet (Erişim tarihi: 07.08.2013)
10. White RL, Lalouel JM, Nakamura Y, Donis-Keller H, Green P, Bowden DW, Mathew CG, Easton DF, Robson EB, Morton NE, et al. The CEPH consortium primary linkage map of human chromosome 10. Genomics, 1990; 6(3): 393-412.
11. Botstein D, White RL, Skolnick M, Davis R. Construction of a genetic linkage map in man using restriction fragment length polymorphisms. Am J Genet, 1980; 32(3): 314-31.
12. Nakamura Y, Lathrop M, Bragg T, Jones C, O'Connel P., Leppert M. An extended linkage map for human chromosome 10. Genomics, 1988; 3(4): 389-92.
13. Sforza C, Luca L. The Chinese Human Genome Diversity Project. Proc Natl Acad Sci. USA, 1998; 95(20): 11501-3.
14. Klug WS, Cummings SMR. Kromozom Yapısı ve DNA Dizisinin Organizasyonu. In: Öner C. Genetik Kavramlar, 6. Baskı. Ankara: Palme Yayıncılık, 2003: 544-9.
15. Nakamura Y. DNA variations in human and medical genetics: 25 years of my experience. J Human Genet, 2009; 54(1): 1-8.
16. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/mailman/ pipermail/dbsnpannounce/2012q2/000122.html
17. Weinshilboum R. Inheritance and Drug Response.N Engl J Med, 2003; 348: 529–37.
18. He Y, Hoskins J, M McLeodH L. Copy Number Variants in pharmacogenetic genes. Trends Mol Medicine, 2011; 17(5): 244–51.
19. McCarroll SA, Hadnott TN, Perry GH, Sabeti PC, Zody MC, Barrett JC, et al. Common deletion polymorphisms in the human genome. Nature Genet, 2006; 38: 86–92.
20. The Wellcome Trust Case Control Consortium. Genome-wide association study of CNVs in 16,000 cases of eight common diseases and 3,000 shared controls. Nature, 2010; 464: 713–20.
21. The International HapMap Consortium. A haplotype map of the human genome. Nature, 2005; 437: 1299–320.
22. The International HapMap Consortium. A second generation human haplotype map of over 3.1 million SNPs. Nature, 2007; 449: 851-61.
23. The International HapMap 3 Consortium. Integrating common and rare genetic variation in diverse human populations. Nature, 2010, 467: 52-58.
24. The 1000 Genomes Project Consortium. A map of human genome variation from population-scale sequencing. Nature, 2010; 467: 1061-73.
25. http://www.genomesonline.org/cgibin/GOLD/ index.cgi?page_requested=GenomeMap)(Erişim tarihi: 07.08.2013)
26. The 1000 Genomes Project Consortium. An integrated map of genetic variation from 1,092 human genomes. Nature, 2012; 491: 56–65.
27. Hirakawa M, Tanaka T, Hashimoto Y, Kuroda M, Takagi T, NakamuraY. JSNP: a database of common gene variations in the Japaneese population. Nucleic Acids Research, 2002; 30(1): 158-62.
28. Mah J. T, Chia K. S. A Gentle Introduction TO SNP Analysis. J Bioinformatics Comp Biol, 2007; 5(5): 1123-38.
29. Hirakawa M, Tanaka T, Hashimoto Y, Kuroda M, Takagi T, Nakamura Y. JSNP: a database of common gene variations in the Japanese population. Nucleic Acids Res, 2002; 30(1): 158-62.
30. Normile D. Consortium hopes to map human history in Asia. Science, 2004; 306: 1667.
31. Cyranoski D.Genomics takes hold in Asia. Nature, 2008; 456: 12.
32. Ngamphiw C, Assawamakin A, Xu S, Shaw P. J, Yang J. O, Ghang H, et al. PanSNPdb: The PanAsian SNP Genotyping Database. PLoS ONE, 2011; 6(6): 1-7.
33. Anonim (http://www.trthaber.com/haber/dunya/ iste-cinin-nufusu-71334.html) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
34. Qiu J, Hayden EC. Genomics sizes up. Nature, 2008; 451: 234.
35. http://yh.genomics.org.cn/ (Erişim tarihi: 07.08.2013)
36. http://www.indiastat.com/default.aspx (Erişim tarihi: 07.08.2013)
37. The Indian Genome Variation Consortium. The Indian Genome Variation database (IGVdb): a project overview. Hum Genet, 2005; 118: 1-11.
38. Teo YY, Sim X, Ong RT, Tan AK, Chen J, Tantoso E, Small KS, et al. Singapore Genome Variation Project: A haplotype map of three Southeast Asian populations. Genome Res, 2009; 19(11): 2154-62.
39. (http://irangenes.com/how-to-participate) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
40. (http://irangenes.com/how-to-participate) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
41. (http://dubois.fas.harvard.edu/african-genomeproject) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
42. (http://turkiyegenomprojesi.boun.edu.tr) (Erişim tarihi: 07.08.2013)

Genome projects 5W1H: what, where, when, why, how and in which population?

Yıl 2014, Cilt: 71 Sayı: 1, 45 - 60, 01.03.2014

Pelin Fidanoğlu Nevin Belder Beyza Erdoğan Farid Rajebli Özlem İlk Hilal Özdag

Öz

Genome projects aim to decode an organism’s complete set of deoxyribonucleic acid DNA , which can be described as the living code of organism. The idea of the Human Genome Project HGP was conceived in the early 1980s. The project was started at 1990 and finished at 2003. The sequencing of the whole human genome derived from the DNA of several anonymous volunteers, costed 3.8 billion dollars. In order to annotate the genome data, the “topography of the genome” and the anatomy of the genes should have been revealed. For this purpose, genome projects of several model organisms was carried out in parallel with HGP with the aim to identify basic structural components, organizational structure and evolutionarily development of the genome. With the advent of microarray technology in the early 2000s, high-throughput screening of Single Nucleotide Polymorphisms SNPs and Copy Number Variations CNVs became feasible. After the completion of HGP in 13 years, James D. Watson’s genome was sequenced with 1 million dollar budget in just 2 months using next generation sequencing technology. Today a human genome can be sequenced in just one day with the cost of 6.600 USD. In this reviev the HGP which created big expectations especially in medicine will be explained from its start to the present. Then we will summarize the studies paving the road to personalized medicine emphasizing the fact that to reveal the meaning of genomic information, it should become computable.

Anahtar Kelimeler

Haplotype, HGP, SNP, Variation

Kaynakça

1. http://www.genome.gov/10001772(Erişim tarihi: 07.08.2013)
2. http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/WCPD-2003- 04-21/pdf/WCPD-2003-04-21-pg440.pdf (Erişim tarihi: 07.08.2013)
3. http://www.phgfoundation.org/news/8538 (Erişim tarihi: 07.08.2013)
4. Kidd JM, Cooper GM, Donahue WF, Hayden HS, Sampas N, Graves T, et al. Mapping and sequencing of structural variation from eight human genomes. Nature, 2008; 453: 56-64.
5. Cole CG, McCann OT, Collins JE, Oliver K, Willey D, Gribble SM, et al. Finishing th finished human chromosome 22 sequence. Genome Biol, 2008; 9(5): 78.
6. Akarsu N, Lüleci G. Gene Mapping: How are genes mapped, What do these maps contain, How are they interpreted. DEU Tıp Fakültesi Dergisi, 2002; 29-39.
7. Akarsu N. Alternatıve Approaches In Pedıatrıc Ophthalmology. Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci, 2005; 1(6): 70-6.
8. http://www.ornl.gov/sci/techresources/Human_ Genome/faq/snps.shtml#goals (Erişim tarihi: 07.08.2013)
9. http://www.nia.nih.gov/alzheimers/ publication/alzheimers-disease-genetics-factsheet (Erişim tarihi: 07.08.2013)
10. White RL, Lalouel JM, Nakamura Y, Donis-Keller H, Green P, Bowden DW, Mathew CG, Easton DF, Robson EB, Morton NE, et al. The CEPH consortium primary linkage map of human chromosome 10. Genomics, 1990; 6(3): 393-412.
11. Botstein D, White RL, Skolnick M, Davis R. Construction of a genetic linkage map in man using restriction fragment length polymorphisms. Am J Genet, 1980; 32(3): 314-31.
12. Nakamura Y, Lathrop M, Bragg T, Jones C, O'Connel P., Leppert M. An extended linkage map for human chromosome 10. Genomics, 1988; 3(4): 389-92.
13. Sforza C, Luca L. The Chinese Human Genome Diversity Project. Proc Natl Acad Sci. USA, 1998; 95(20): 11501-3.
14. Klug WS, Cummings SMR. Kromozom Yapısı ve DNA Dizisinin Organizasyonu. In: Öner C. Genetik Kavramlar, 6. Baskı. Ankara: Palme Yayıncılık, 2003: 544-9.
15. Nakamura Y. DNA variations in human and medical genetics: 25 years of my experience. J Human Genet, 2009; 54(1): 1-8.
16. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/mailman/ pipermail/dbsnpannounce/2012q2/000122.html
17. Weinshilboum R. Inheritance and Drug Response.N Engl J Med, 2003; 348: 529–37.
18. He Y, Hoskins J, M McLeodH L. Copy Number Variants in pharmacogenetic genes. Trends Mol Medicine, 2011; 17(5): 244–51.
19. McCarroll SA, Hadnott TN, Perry GH, Sabeti PC, Zody MC, Barrett JC, et al. Common deletion polymorphisms in the human genome. Nature Genet, 2006; 38: 86–92.
20. The Wellcome Trust Case Control Consortium. Genome-wide association study of CNVs in 16,000 cases of eight common diseases and 3,000 shared controls. Nature, 2010; 464: 713–20.
21. The International HapMap Consortium. A haplotype map of the human genome. Nature, 2005; 437: 1299–320.
22. The International HapMap Consortium. A second generation human haplotype map of over 3.1 million SNPs. Nature, 2007; 449: 851-61.
23. The International HapMap 3 Consortium. Integrating common and rare genetic variation in diverse human populations. Nature, 2010, 467: 52-58.
24. The 1000 Genomes Project Consortium. A map of human genome variation from population-scale sequencing. Nature, 2010; 467: 1061-73.
25. http://www.genomesonline.org/cgibin/GOLD/ index.cgi?page_requested=GenomeMap)(Erişim tarihi: 07.08.2013)
26. The 1000 Genomes Project Consortium. An integrated map of genetic variation from 1,092 human genomes. Nature, 2012; 491: 56–65.
27. Hirakawa M, Tanaka T, Hashimoto Y, Kuroda M, Takagi T, NakamuraY. JSNP: a database of common gene variations in the Japaneese population. Nucleic Acids Research, 2002; 30(1): 158-62.
28. Mah J. T, Chia K. S. A Gentle Introduction TO SNP Analysis. J Bioinformatics Comp Biol, 2007; 5(5): 1123-38.
29. Hirakawa M, Tanaka T, Hashimoto Y, Kuroda M, Takagi T, Nakamura Y. JSNP: a database of common gene variations in the Japanese population. Nucleic Acids Res, 2002; 30(1): 158-62.
30. Normile D. Consortium hopes to map human history in Asia. Science, 2004; 306: 1667.
31. Cyranoski D.Genomics takes hold in Asia. Nature, 2008; 456: 12.
32. Ngamphiw C, Assawamakin A, Xu S, Shaw P. J, Yang J. O, Ghang H, et al. PanSNPdb: The PanAsian SNP Genotyping Database. PLoS ONE, 2011; 6(6): 1-7.
33. Anonim (http://www.trthaber.com/haber/dunya/ iste-cinin-nufusu-71334.html) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
34. Qiu J, Hayden EC. Genomics sizes up. Nature, 2008; 451: 234.
35. http://yh.genomics.org.cn/ (Erişim tarihi: 07.08.2013)
36. http://www.indiastat.com/default.aspx (Erişim tarihi: 07.08.2013)
37. The Indian Genome Variation Consortium. The Indian Genome Variation database (IGVdb): a project overview. Hum Genet, 2005; 118: 1-11.
38. Teo YY, Sim X, Ong RT, Tan AK, Chen J, Tantoso E, Small KS, et al. Singapore Genome Variation Project: A haplotype map of three Southeast Asian populations. Genome Res, 2009; 19(11): 2154-62.
39. (http://irangenes.com/how-to-participate) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
40. (http://irangenes.com/how-to-participate) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
41. (http://dubois.fas.harvard.edu/african-genomeproject) (Erişim tarihi: 07.08.2013)
42. (http://turkiyegenomprojesi.boun.edu.tr) (Erişim tarihi: 07.08.2013)

Toplam 42 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Bölüm	Derleme
Yazarlar	Pelin Fidanoğlu Bu kişi benim Nevin Belder Bu kişi benim Beyza Erdoğan Bu kişi benim Farid Rajebli Bu kişi benim Özlem İlk Bu kişi benim Hilal Özdag Bu kişi benim
Yayımlanma Tarihi	1 Mart 2014
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2014 Cilt: 71 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA	Fidanoğlu, P., Belder, N., Erdoğan, B., Rajebli, F., vd. (2014). Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?. Türk Hijyen Ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 71(1), 45-60.
AMA	Fidanoğlu P, Belder N, Erdoğan B, Rajebli F, İlk Ö, Özdag H. Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?. Turk Hij Den Biyol Derg. Mart 2014;71(1):45-60.
Chicago	Fidanoğlu, Pelin, Nevin Belder, Beyza Erdoğan, Farid Rajebli, Özlem İlk, ve Hilal Özdag. “Genom Projeleri 5N1H: Ne, Nerede, Ne Zaman, nasıl, Neden Ve Hangi popülasyonda?”. Türk Hijyen Ve Deneysel Biyoloji Dergisi 71, sy. 1 (Mart 2014): 45-60.
EndNote	Fidanoğlu P, Belder N, Erdoğan B, Rajebli F, İlk Ö, Özdag H (01 Mart 2014) Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 71 1 45–60.
IEEE	P. Fidanoğlu, N. Belder, B. Erdoğan, F. Rajebli, Ö. İlk, ve H. Özdag, “Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?”, Turk Hij Den Biyol Derg, c. 71, sy. 1, ss. 45–60, 2014.
ISNAD	Fidanoğlu, Pelin vd. “Genom Projeleri 5N1H: Ne, Nerede, Ne Zaman, nasıl, Neden Ve Hangi popülasyonda?”. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi 71/1 (Mart 2014), 45-60.
JAMA	Fidanoğlu P, Belder N, Erdoğan B, Rajebli F, İlk Ö, Özdag H. Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?. Turk Hij Den Biyol Derg. 2014;71:45–60.
MLA	Fidanoğlu, Pelin vd. “Genom Projeleri 5N1H: Ne, Nerede, Ne Zaman, nasıl, Neden Ve Hangi popülasyonda?”. Türk Hijyen Ve Deneysel Biyoloji Dergisi, c. 71, sy. 1, 2014, ss. 45-60.
Vancouver	Fidanoğlu P, Belder N, Erdoğan B, Rajebli F, İlk Ö, Özdag H. Genom projeleri 5N1H: ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden ve hangi popülasyonda?. Turk Hij Den Biyol Derg. 2014;71(1):45-60.

Makale Dosyaları

Tam Metin