Kocaeli il merkezinde bulunan hastanelerde çalışan hemşirelerin zoonotik hastalıklar hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi

Yıl 2016, Cilt: 73 Sayı: 4, 365 - 378, 01.12.2016

Rüştü Taştan Levent Altıntaş Sibel Cevizci

Öz

Amaç: Zoonotik hastalıklar küresel ölçekte, sağlığı sosyoekonomik yönden tehdit eden halk sağlığı sorunudur. Son çeyrek yüzyılda, giderek sayısal artış gösteren yeni çıkan enfeksiyon hastalıklarıyla birlikte bu sorun sağlık hizmetlerinde geniş bir boyut kazanmıştır. Hemşireler, toplumda ve sağlık hizmeti sunumunda “rol model” etkileri olan sağlık çalışanlarıdır. Bu çalışma; zoonozların kaynakları, bulaşma yolları ve korunma önlemleri hakkında hemşirelerin bilgi düzeylerini tespit etmek amacıyla yapılmıştır. Yöntemler: Bu araştırma, Kocaeli merkezinde bulunan kamu ve özel hastanelerde aktif çalışan gönüllü hemşirelerle yapılmıştır. Tanımlayıcı tipte, 30 sorudan meydana gelen anket 2012’de uygulanmıştır. Toplanan veriler SPSS v.20 programıyla analiz edilmiştir.Bulgular: Hastanelerde çalışan hemşirelerin sadece %46’sı n=550 araştırmaya katılmıştır. Katılımcıların %70’i 26–44 yaş grubunda, %67’si 1-5 hizmet yılındaydılar. Hemşirelerin çoğu n=380 üniversite, diğerleri Sağlık Meslek Lisesi n=155 mezunuydular. Katılımcılar en çok %45 virüsleri, sonra bakterileri ve parazitleri %44 patojen etken olarak biliyordu; %73’ü hayvanlardan insanlara, %68’i insanlardan hayvanlara enfeksiyon bulaştığını, %16’sı ise hiç bulaşmadığını düşünüyordu. Bu çalışmada Salmonelloz hariç, zoonotik hastalıkların bulaşma kaynakları hakkında katılımcı eğitim düzeyleri arasında istatistiksel anlamlılık P>0,05 saptanmadı. Katılımcıların %41’i sağlık bilgisi için uzmanlardan yararlanmakta, %65’i sağlık haberlerini yetersiz görmekteydi. Hemşirelerin %59’u zoonozlar konusundaki bilgi düzeylerini ‘yetersiz’ görmekte, %89’u ise mesleki eğitime katılmayı istemekteydi. Sürekli sosyoekonomik tehdit olan zoonozlar, insan sağlığına çok yönlü zarar veren, önemli halk sağlığı sorunudur. Etkileri bakımından toplumda sürekli risk oluşturan ve sağlık çalışanlarının iş güvenliğini tehdit eden zoonotik hastalıklar sorununu çözmek için öncelikle eğitim programlarının gözden geçirilmesi gerekmektedir.Sonuç: Araştırma bulguları, sağlık çalışanlarının güvenliğini tehdit eden, topluma çok yönlü zarar veren zoonotik hastalıklar sorununun çözümü için yalnızca hekimler ve veteriner hekimlerin meslekler arası işbirliğinin yeterli olmayacağını işaret etmektedir. Sorunun kalıcı çözümü için ‘Tek Sağlık’ yaklaşımıyla

Anahtar Kelimeler

bilgi düzeyi, hastalık yükü, hemşirelik hizmetleri, zoonozlar, tek sağlık

The determination of knowledge level of nurses working in the hospitals in the center of Kocaeli province about the zoonotic diseases

Öz

Objective: Zoonotic diseases are public health problems on a global scale that threaten health socioeconomically. In the last quarter of the century, this problem has gained a huge ground in health care services, along with ever increasing new infectious diseases. Nurses are health employees who have a “role model” influence in a society and in providing health services. In this study, aimed to investigate the knowledge levels of nurses about sources, contagion and prevention precautions of zoonosis.Methods: This study was carried out with volunteer nurses who have worked in public and private hospitals in the center of Kocaeli province. The questionnaire consisting of 30 questions in descriptive type was implemented in 2012. The collected data were analyzed by using SPSS v.20 program. Results: Only 46% n=550 of the nurses working in the hospitals participated in the study. Of the participants, 70% were in the 26-44 age group, and 67% were in the 1-5 years of duty. Most of the üniversite, diğerleri Sağlık Meslek Lisesi n=155 mezunuydular. Katılımcılar en çok %45 virüsleri, sonra bakterileri ve parazitleri %44 patojen etken olarak biliyordu; %73’ü hayvanlardan insanlara, %68’i insanlardan hayvanlara enfeksiyon bulaştığını, %16’sı ise hiç bulaşmadığını düşünüyordu. Bu çalışmada Salmonelloz hariç, zoonotik hastalıkların bulaşma kaynakları hakkında katılımcı eğitim düzeyleri arasında istatistiksel anlamlılık P>0,05 saptanmadı. Katılımcıların %41’i sağlık bilgisi için uzmanlardan yararlanmakta, %65’i sağlık haberlerini yetersiz görmekteydi. Hemşirelerin %59’u zoonozlar konusundaki bilgi düzeylerini ‘yetersiz’ görmekte, %89’u ise mesleki eğitime katılmayı istemekteydi. Sürekli sosyoekonomik tehdit olan zoonozlar, insan sağlığına çok yönlü zarar veren, önemli halk sağlığı sorunudur. Etkileri bakımından toplumda sürekli risk oluşturan ve sağlık çalışanlarının iş güvenliğini tehdit eden zoonotik hastalıklar sorununu çözmek için öncelikle eğitim programlarının gözden geçirilmesi gerekmektedir.Sonuç: Araştırma bulguları, sağlık çalışanlarının güvenliğini tehdit eden, topluma çok yönlü zarar veren zoonotik hastalıklar sorununun çözümü için yalnızca hekimler ve veteriner hekimlerin meslekler arası işbirliğinin yeterli olmayacağını işaret etmektedir. Sorunun kalıcı çözümü için ‘Tek Sağlık’ yaklaşımıyla

Anahtar Kelimeler

knowledge level, burden of disease, nursing services, zoonoses, one health

Kaynakça

• 1. Chomel BB, Sun, B. Zoonoses in the bedroom. Emerg Infect Dis, 2011; 17(2); 162-72.
• 2. The Wold Bank, People, Pathogens, and Our Planet. Vol.1, Towards a One Health Approach for Controlling Zoonotic Diseases. 2010; 1-10. http:// siteresources.worldbank.org/INTARD/Resources/ PPP_Web.pdf Erişim tarihi:4.2. 2016.
• 3. Taylor LH, Latham SM, Woolhouse ME. Risk factors for human disease emergence. Philos Trans R Soc Lond Biol Sci, 2001; 356(1411): 983-9.
• 4. The Wold Bank, People, Pathogens, and Our Planet. Vol.2, The Economics of One Health. 2012;1- 33. https://openknowledge.worldbank.org/ handle/10986/11892 Erişim tarihi: 6.2.2016.
• 5. Lindgren E, Andersson Y, Suk JE, Sudre B, Semenza JC. Monitoring EU emerging infectious disease risk due to climate change. Science, 2012; 336 (6080): 418-9.
• 6. Kelly L, Brouwer A, Wilson A, Gale P, Snary E, Ross D, et al. Epidemic threats to the European Union: expert views on six virus groups. Transbound Emerg Dis, 2013; 60(4): 360–9.
• 7. Kakar M, Ramani S, Menon G, Sankle L, Giadhane A, Krishnan S. ‘Zoonoses? Not sure what that is’ An assessment of knowledge of zoonoses among medical students in India. Trans R Soc Trop Med Hyg, 2011; 105(5): 254-61.
• 8. Doganay M, Metan G. Human anthrax in Turkey from 1990 to 2007. Vector Borne Zoonotic Dis, 2009; 9(2): 131-40.
• 9. Durmaz R, Doganay M, Sahin M, Percin D, Karahocagil MK, Kayabas U, ve ark. Molecular epidemiology of the Bacillus anthracis isolates collected throughout Turkey from 1983 to 2011. Eur J Clin Microbiol Infect Dis, 2011; 31(10): 2783-90.
• 10. Özkurt Z, Parlak M, Tastan R, Dinler U, Sağlam YS, Ozyurek SF. Anthrax in Eastern Turkey,1992–2004. Emerg Infec Dis, 2005; 11(12): 1939-41.
• 11. Yüce A, Alp-Çavuş S.Türkiye’de Bruselloz: Genel Bakış. Klimik Derg, 2006; 19(3): 87-97.
• 12. Cesur S. Dünyada ve ülkemizde tüberkülozun epidemiyolojisi. Mikrobiyol Bul, 2004; 38(4): 461-9.
• 13. Yazar S, Özkan AT, Hökelek M, Polat E, Yılmaz H, Özbilge H, ve ark. Türkiye’de 2001-2005 yılları arasında kistik Ekinokokkozis. Türkiye Parazitol Derg, 2008; 32(3): 208-20.
• 14. Akarsu GS, Elhan HA, Akarsu C. Fertil ve infertil kadınlarda Toxoplasma gondii seropozitifliğinin retrospektif olarak değerlendirilmesi. Mikrobiyol Bul, 2011; 45(1): 174-80.
• 15. Yılmaz R, Ozcetin M, Erkorkmaz U, Ozer S, Ekici F. Public knowledge and attitude toward crimean congo hemorrhagic fever in Tokat Turkey. Iranian J Arthropod-Borne Dis, 2009; 3(2): 12-7.
• 16. Özer A, Miraloglu M, EkerbicerHC, Cevik F, Aloglu N. Knowledge levels about crımean-congo hemorrhagıc fever among mıdwıfery and nursıng students in kahramanmaras, Turkey. Southeast Asian J Trop Med Publıc Health, 2010; 41(1): 77-84.
• 17. Çilingiroğlu N, Temel F, Altıntaş H. Public’s knowledge, opinions and behaviors about crimean congo hemorrhagic fever: an example from Turkey. Kafkas Univ Vet Fak Derg, 2010; 16 (Suppl-A): 17-22.
• 18. Vançelik S, Avşar Ü, AktürkZ. Erzurum ili kırsalında halkın Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Türkiye Parazitol Derg, 2012; 36(3):156-9
• 19. Aslan S, Gülsün S, Çıtak EC, Oncul A, Pirinccioglu H. An inquiry of knowledge, attitudes and practices against pandemic H1N1 influenza among Turkish health care workers: Experience of a single center in Southeast of Turkey. Afr J Microbiol Res, 2010; 4(22): 2363-70.
• 20. Gönen İ, Soysal A, Topuzoğlu A, Bakır M. Clinical knowledge and attitudes of turkish physicians toward rabies caused by animal bites. Jpn J Infect Dis, 2011; 64(5): 382-90.
• 21. İzgür M, Doğanay M. Zoonozların önemi ve genel bakış. In: Doğanay M ve Altıntaş N. Ed’ler. Zoonozlar; Hayvanlardan İnsanlara Bulaşan Enfeksiyonlar. Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara. 2009: 21-32.
• 22. T.C. Sağlık Bakanlığı, Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi, 2004: 1-284, Ankara. http:// www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/bh/bildirimi_ zorunlu_hastaliklar/belge/bildirim_sistemi.pdf Erişim Tarihi: 6.2.2016.
• 23. Christou, L. The global burden of bacterial and viral zoonotic infections. Clin Microbiol Infect, 2011; 17(3): 326–30.
• 24. Kock R, Croft S, Dixon M, Fletcher C, Good L, Guzman J, et al. Prioritising the need for new diagnostics, medicine, vaccines and management practices of zoonoses which have significant impact in the developing world. DFID Zoonoses Report 6, 2012; 1-89. http://r4d.dfid.gov.uk/pdf/outputs/ livestock/DFID_ZOONOSES_REPORT_6_FINAL.pdf. Erişim tarihi: 6.2.2016.
• 25. Narrod C, Zinsstag J, Tiongco, MA. One health framework for estimating the economic costs of zoonotic diseases on society. EcoHealth 2012; 9(2): 150-62.
• 26. Snedeker KG, Anderosn ME, Sargeant JM, Weese JS. A Survey of canadian public health personnel regarding knowledge, practice and education of zoonotic diseases. Zoonoses Public Health, 2013; 60(7): 519-25.
• 27. Keusch GT, Pappaioanou M, Gonzalez MC, Scott KA, Tsai P. (Edt) Sustaining Global Surveillance and Responses to Emerging Zoonotic Diseases. 2009; 1-339. http://www.nap.edu/download. php?record_id=12625. Erişim tarihi: 6.2.2016.
• 28. Mackenzie JS. Responding to emerging diseases: reducing the risks through understanding the mechanisms of emergence. WPSAR, 2011; 2(1): 1-5.
• 29. Jones KE, Patel NG, Levy MA, Storeygard A, Balk D, Gittleman JL, et al. Global trends in emerging infectious diseases. Nature, 2008; 451(7181): 990- 3.
• 30. World Health Organization. Report of the WHO/ FAO/OIE joint consultation on emerging zoonotic diseases. 2004; 1-72. 3–5 May 2004, Geneva, Switzerland. http://whqlibdoc.who.int/hq/2004/ who_cds_cpe_zfk_2004.9.pdf. Erişim Tarihi: 20.10.2014.
• 31. World Health Organization. Regional Meeting on Zoonotic Diseases, A Report of the Meeting. 2007; Jakarta, Indonesia, 6-8 Nov. 2007.
• 32. World Health Organization. Global report for research on infectious diseases of poverty, 2012. http://whqlibdoc.who. int/publications/2012/9789241564489_ eng.pdf?ua=1. Erişim tarihi: 15.10. 2014 . 33. Yumuk Z, O’Callaghan D. Brucellosis in Turkey -an overview. Int J Infect Dis, 2012; 16, e228– e235. http://www.ijidonline.com/article/S1201- 9712(12)00023-9/pdf. Erişim tarihi: 10.02. 2016.
• 34. Akan H, Gurol Y, Izbirak G, Ozdatli S, Yilmaz G, Vitrinel, A ve ark. Knowledge and attitudes of university students toward pandemic influenza: a cross-sectional study from Turkey. BMC Public Health, 2010; 10: 413.
• 35. Messenger AM, Barnes AN, Gregory C. Gray GC. Reverse Zoonotic Disease Transmission (Zooanthroponosis): A Systematic Review of Seldom-Documented Human Biological Threats to Animal. PLoS ONE 9(2): e89055. doi:10.1371/ journal.pone.0089055. http://journals.plos.org/ plosone/article/asset?id=10.1371%2Fjournal. pone.0089055.PDF. Erişim tarihi: 16.5.2016.
• 36. Marsh.INC.The Economic and Social Impact of Emerging Infectious Disease: Mitigation through Detection, Research, and Response, 2008. http:// www.healthcare.philips.com/main/shared/assets/ documents/bioshield/ecoandsocialimpactof emerginginfectiousdisease_111208.pdf. Erişim tarihi: 24.10.2014.
• 37. John K, Kazwala R, Mfinanga GS. Knowledge of causes, clinical features and diagnosis of common zoonoses among medical practitioners in Tanzania. BMC Infec Dis, 2008; 8:162.
• 38. Anonim. Rakamsal verilerle Türkiye’de Kuş Gribi. http://www.kusgribi.gov.tr/TR/Genel/ BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816 B2EF3F93D97214554F97#rakamsal. Erişim Tarihi: 24 .2.2015.
• 39. Eşel D. İnsanlarda Salmonelloz. In: Doğanay M ve Altıntaş N (Ed’ler): Zoonozlar; Hayvanlardan insanlara bulaşan enfeksiyonlar. 2009; s.313-320, Bilimsel Tıp Yayınevi, Ankara.
• 40. Akkuş Y, Karatay G, Gülmez A. Hayvancılıkla uğraşan bireylerin bruselloza ilişkin bilgi ve uygulamaları. Kafkas J Med Sci, 2011; 1(1): 16–20.