Üniversite öğrencilerinin gıda okuryazarlığı ve gıda güvenliği konusunda bilgi, tutum ve davranışları “Amasya Üniversitesi Sabuncuoğlu Şerefeddin Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu örneği”

Yıl 2018, Cilt: 75 Sayı: 1, 53 - 64, 01.03.2018

Zehra İncedal Sonkaya Elçin Balcı Arif Ayar

Öz

Amaç: Gıda güvenliğini bilmek ve gıda okuryazarlığı; sağlıklı gıdaya ulaşma konusundaki yeteneğimizi ifade etmektedir. Beslenme ve gıda alışkanlıkları insan sağlığını etkileyen en temel faktörlerdendir. Tüketicilerin güvenli gıdaya ulaşma ve gıda okuryazarlığı konusundaki bilgilerinin ölçülmesi ve bu alana müdahale edilmesi toplum sağlığını iyileştirmede önemli bir adım olacaktır. Bu çalışma, üniversite öğrencilerinin gıda okuryazarlığı ve gıda güvenliği hakkındaki bilgilerini ölçmek, konuya ilişkin tutum ve davranışlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Bu çalışma 2016 yılının Mayıs-Haziran ayları arasında Amasya Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulunda okuyan 18 yaş ve üstü bireylerde yapılmıştır. Yüz yüze görüşme yöntemi ile literatüre dayalı olarak hazırlanmış anket formu veri toplamada kullanılmıştır. Anket formunda yer alan gıda güvenliği, gıda okuryazarlığı, gıda için aylık ortalama harcama tutarları, gıda tercihlerini etkileyen faktörleri içeren sorular öğrencilere yöneltilmiştir. Veriler bilgisayar ortamında SPSS 21 programı ile değerlendirilmiştir. Frekans tabloları ve kategorik verilerin değerlendirilmesi için Ki-kare testi kullanılmıştır.Bulgular: Araştırmaya 470 kişi katılmış olup araştırma grubunun yaş ortalaması 20,05±2,61’dir. Gıda güvenliği ve gıda okuryazarlığı kavramını doğru yapanların oranı ise sırası ile %15,3 ve 14,7’dir. Çalışmaya katılan öğrencilerin sadece %8,7’si Alo 174 hattını doğru bildiklerini belirtmişlerdir. Gıda güvenliği konusunda üniversite %56,2 , bilimsel dergiler ve kitaplar %48,3 ve sağlık personeli %47,9 en güvenilir kaynaklar olarak tespit edilmiştir. Tüketicilerin gıda tercihlerini etkileyen faktörler incelendiğinde ailenin istekleri ve ekonomik durumun belirleyici olduğu, gıda alımını en fazla oranda marketten yaptıkları ve ambalajlı ürünleri tercih ettikleri görülmüştür.Sonuç: Öğrencilerin gıda okuryazarlığı ve gıda güvenliği kavramlarını yeterli düzeyde bilmedikleri saptanmıştır. Ayrıca yapılan analizde öğrencilerin öğrenim gördükleri bölüm, yaş, cinsiyet, ekonomik durum ve gıda için aylık harcama miktarı kriterlerinin gıda güvenliği kavramını tanımalarında etkili olmadığı saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

gıda güvenliği, gıda tercihleri, tüketici davranışları, üniversite öğrencileri

University Students Food Literacy and Food Safety Knowledge, Attitudes and Behaviors “Example of Amasya University Sabuncuoğlu Şerefeddin Health Services Vocational School

Öz

Objective: Know food safety and food literacy refers to our ability to reach healthy food. Nutrition and food habits are one of the most important factors affecting people’s health. Measuring and reaching consumers safe food levels and measures of food literacy will be an important step in improving public health. This study was conducted to measure the knowledge of university students about food literacy and food safety and to determine attitudes and behaviors related to the topic.Methods: This study was conducted between May and June 2016 at the age of 18 years and over in Amasya University Health Services Vocational School. Survey form data based on the face-to-face interview method and the literature was used in the whole. Questionnaires were directed to students who included food safety, food literacy, average monthly spending on food, and factors affecting food choices. The data were evaluated by SPSS sorular öğrencilere yöneltilmiştir. Veriler bilgisayar ortamında SPSS 21 programı ile değerlendirilmiştir. Frekans tabloları ve kategorik verilerin değerlendirilmesi için Ki-kare testi kullanılmıştır.Bulgular: Araştırmaya 470 kişi katılmış olup araştırma grubunun yaş ortalaması 20,05±2,61’dir. Gıda güvenliği ve gıda okuryazarlığı kavramını doğru yapanların oranı ise sırası ile %15,3 ve 14,7’dir. Çalışmaya katılan öğrencilerin sadece %8,7’si Alo 174 hattını doğru bildiklerini belirtmişlerdir. Gıda güvenliği konusunda üniversite %56,2 , bilimsel dergiler ve kitaplar %48,3 ve sağlık personeli %47,9 en güvenilir kaynaklar olarak tespit edilmiştir. Tüketicilerin gıda tercihlerini etkileyen faktörler incelendiğinde ailenin istekleri ve ekonomik durumun belirleyici olduğu, gıda alımını en fazla oranda marketten yaptıkları ve ambalajlı ürünleri tercih ettikleri görülmüştür.Sonuç: Öğrencilerin gıda okuryazarlığı ve gıda güvenliği kavramlarını yeterli düzeyde bilmedikleri saptanmıştır. Ayrıca yapılan analizde öğrencilerin öğrenim gördükleri bölüm, yaş, cinsiyet, ekonomik durum ve gıda için aylık harcama miktarı kriterlerinin gıda güvenliği kavramını tanımalarında etkili olmadığı saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

food safety, food preferences, consumer behavior, university students

Kaynakça

• 1. Dölekoğlu CÖ, Yurdakul O. Adana ilinde hane halkının beslenme düzeyleri ve etkili faktörlerin logit analizi ile belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 2004; (8):62-86.
• 2. Topuzoğlu A, Hıdıroğlu S, Ay P, Önsüz F, İkiışık H. Tüketicilerin gıda ürünleri ile ilgili bilgi düzeyleri ve sağlık risklerine karşı tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 2007; 6(4): 253-8.
• 3. Anonymous. Food Hygiene, World Health Organization, Food and Agriculture Organization. Pan European conference on food safety and quality; 25-28 February, Italy, 2002.
• 4. Etiler N. Gıda hijyeni. Sağlık ve Toplum Dergisi, 2001; (3): 6-12.
• 5. Bosi AT. Gıda güvenliği ve güvencesi. Türk Belediyecilik Sempozyumu 2003 (SABEM) http:// www.sabem.saglik.gov.tr/kaynaklar/2989.pdf [Erişim tarihi:21.08.2016].
• 6. Hekimci F. Tüketici bilincinin milli ekonomiye katkıları. www.tupadem.hacettepe.edu.tr [Erişim tarihi: 18.09.2016].
• 7. Demirel Y, Yoldaş MA. Yeni ekonomide tüketici satın alma davranışlarını etkileyen faktörler. Pazarlama Dünyası Dergisi, 2005; (3): 60-4.
• 8. Velardo S. The nuances of health literacy, nutrition literacy, and food literacy. Journal Of Nutrition Education And Behavior, 2015; 47(4): 385-9.
• 9. Vidgen HA, Gallegos D. What is food literacy and does it influence what we eat: a study of Australian food experts. Queensland University of Technology, Brisbane, Queensland, Australia. 2011. http:// eprints.qut.edu.au/45902/1/45902P.pdf [Erişim tarihi:01.08.2016].
• 10. Brooks N, Begley A. Adolescent food literacy programmes: a review of the literature. Nutrition & Dietetics, 2014; 71(3): 158-71.
• 11. Thomas H, Irwin J. Cook ıt up! A community-based cooking program for at-risk youth: overview of a food literacy ıntervention. Bmc Research Notes, 2011; 4(1): 495.
• 12. Kimura A. Food education as food literacy: privatized and gendered food knowledge ın contemporary japan. Agriculture And Human Values, 2011; 28(4): 465-82.
• 13. Block L, Grier S, Childers T, Davis B, Ebert J, Kumanyika S, et al. From nutrients to nurturance: a conceptual ıntroduction to food well-being. Journal Of Public Policy & Marketing, 2011; 30(1): 5-13.
• 14. Sumner J. Food literacy and adult education: learning to read the world by eating. The Canadian Journal For The Study Of Adult Education (Online), 2013; 25(2): 79-91.
• 15. Robertson C. Safety, Nutrition and health in early education. New York: Delmar Publishers. 1998.
• 16. Garayoa R, Cordoba M, Garcia-Jalon I, SanchezVillegas A, Vitas A.I. Relationship between consumer food safety knowledge and reported behavior among students from health sciences in one region of spain. Journal of Food Protection, 2005; 68 (12): 2631-6.
• 17. Bal HSG, Göktolga ZG, Karkacier O. Gıda güvenliği konusunda tüketici bilincinin incelenmesi. Tokat ili örneği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 2006; 12(1): 9-18.
• 18. Brewer MS, Rojas M. Consumer attitudes toward ıssues in food safety. Journal of Food Safety, 2008; 28: 1-22.
• 19. Gözener B, Büyükbay EO, Sayılı M. Gıda güvenliği konusunda öğrencilerin bilgi düzeylerinin incelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2009; 26(2): 45-53.
• 20. Unusan N. Consumer food safety knovledge and practices in the home in Turkey. Food Control, 2007; 18: 45-51.
• 21. Alpuğuz G, Erkoç F, Mutluer B, Selvi M. Gençlerin (14-24 yaş) gıda hijyeni ve ambalajlı gıdaların tüketimi konusundaki bilgi ve davranışlarının incelenmesi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 2009;66 (3): 107-15.
• 22. Demirdağ K, Ova G, Gölge E, Düşel D, Akın V. Gıda reklamlarının tüketici üzerine etkileriyle ilgili bir araştırma. Gıda, Aralık, 2003; 71-5.
• 23. Yaman M, Özgen L. Üniversite öğrencilerinin yurtlarındaki besin hijyeni yaklaşımları ve besin hazırlama uygulamaları. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, 2007; (20): 28-38.
• 24. Yurdagül M. Tüketicilerin gıda katkı maddeleri ile ilgili bilgi ve uygulamaları. Beslenme ve Diyet Dergisi, 1991; 20 (2): 199-208.
• 25. Sağlık E. Perakende gıda ürünlerinde etiketin önemi, tüketiciler üzerindeki etkileri ve Erzurum ölçeğinde bir alan araştırması. Atatürk Üniversitesi. Yüksek Lisans Tezi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
• 26. Kolodinsky J, Green J, Michahelles M, Harvey-Berino JR. The use of nutritional labels by college students in a food-court setting. Journal of American College of Health, 2008; 57(3): 297-301.
• 27. Albayrak M. Ankara İlinde gıda maddeleri paketleme ve etiketleme bilgileri hakkında tüketicilerin bilinç düzeyinin ölçülmesi. Gıda maddeleri alım yerleri ve ambalaj üzerine bir çalışma. Ankara: Türkiye Ziraat Odaları Birliği Yayınları, 2000.