Kayseri İlindeki Liselerde Öğrenim Gören Adölesanlarda Obezite Düzeyinin ve İlişkili Risk Faktörlerinin Belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 75 Sayı: 1, 77 - 88, 01.03.2018

Beytül Öge Yılmaz Betül Çiçek Gülşah Kaner

Öz

Amaç: Obezite, vücutta yağ oranının artmasına bağlı oluşan, endokrin ve metabolik değişiklikler ile karakterize, kompleks ve multifaktöriyel bir hastalık olup hem gelişmiş, hem de gelişmekte olan ülkeler için önemli bir sorundur. Son 20 yılda tüm dünyada obezite sıklığında artış gözlenmektedir. Adolesan dönemde başlayan obezitenin ileri yaşlarda da devam edebileceği bilinmektedir. Bu nedenle erken dönemde obezitenin saptanması ve gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu araştırmanın amacı, Kayseri İli ve merkez ilçelerindeki liselerde öğrenim gören 14-17 yaş grubu adolesanlarda obezite düzeyinin ve ilişkili risk faktörlerinin değerlendirilmesidir. Yöntem: Tanımlayıcı olarak tasarlanmış bu araştırma, 14-17 yaş grubu 1072 adolesan ile yürütülmüştür. Beden Kütle İndeksi BKİ ; vücut ağırlığı/boy uzunluğu formülü ile kg/m² olarak hesaplanmış ve International Obesity Task Force IOTF çalışmasında 2-18 yaş grubu için belirlenen kesim noktalarına göre “hafif şişman” ya da “obez” olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca, obeziteyi etkileyebileceği düşünülen değişkenlerin yaş, cinsiyet, kardeş sayısı, sigara içme durumu, anne ve baba eğitim düzeyi, ailede obez birey varlığı, internet ve televizyon kullanma süreleri, öğün sayısı ve düzeni, spor yapma durumu, besin tüketim sıklığı BKİ ile ilişkisi değerlendirilmiştir. Bulgular: Adölesanların %16,7’si hafif şişman, %3,9’u obezdir. Erkeklerin %18,9’u hafif şişman, %4,6’sı obez iken, kızlarda bu oranlar sırasıyla %15,0 ve %3,5’tir. Ailesinde obez birey olan adolesanların %20,8’i hafif şişman, %6,9’u obezdir. Ara öğün tüketen adolesanlarda hafif şişmanlık ve obezite oranı tüketmeyenlere göre daha düşüktür. Yaş, cinsiyet, kardeş sayısı, anne ve babanın eğitim durumu, sigara içme, spor yapma, öğün atlama, vücut ağırlığını etkilememektedir. Sonuç: Adolesan dönemde hafif şişmanlık ve obezite önemli bir sorundur. Kayseri’de öğrenim gören yaklaşık her beş adolesandan biri hafif şişmandır. Obezite için saptanan en önemli risk faktörleri ailede obez bireyin varlığı ve ara öğün tüketmeme olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

adolesan, beden kütle indeksi, beslenme alışkanlıkları, obezite, sosyo-demografik özellikler

Determining the Obesity Level and Related Risk Factors in Adolescents Attending at High Schools in Kayseri Province

Öz

Objective: Being a complex and multifactorial disease, obsesity is characterized by hormonal and metabolic changes and occurs depending on an increase in fat rate of the body. It is a crucial problem for both developed and developing countries. In the last 20 years, an increase in obesity frequency is observed all over the world. It is known that obesity which comes into being in adolescence period may continue in older ages. For this reason, it is necessary to detect it in early period and take the necessary measures. The evaluation of the risk factors and obesity level in the 14-17 age group adolescents who are students in high schools in Kayseri and its central districts. Methods: This descriptive study has been conducted with 1072 adolescents in 14-17 age group. Body Mass Index has been calculated in kg/m2 unit by using the formula ‘body weight/height’, and the adolescents have been regarded as “overweight” or “obese” according to the cut-points determined for 2-18 age group in the International Obesity Task Force study. In addition, the relationship between BMI and the variables that might affect obesity age, gender, siblings, smoking status, parental education status, obesity in the family, duration of internet and TV use, the number and pattern of meals,work out status, the frequency of food consumption has been evaluated. Results: 16.7% of the adolescents were overweight, and 3.9% were obese. While 18.9% of the males were overweight and 4.6% were obese, these ratios are 15.0% and 3.5% among the females, respectively. Of the adolescents who have an obese individual in their family, 20.8% were overweight and 6.9% were obese. The rate of obesity and overweight was lower in the adolescents who consume snacks compared to those who do not. Age, gender, number of siblings, parental education status, smoking and skipping meals do not affect the body weight. Conclusion: Overweight and obesity in adolescent is an important problem. Approximately one of five adolescents attending high school in Kayseri are overweight.The presence of obesity in the family, not consuming snacks are determined to be the most significant risk factors of obesity.

Anahtar Kelimeler

adolescent, body mass index, nutritional behavior, obesity, socio-demographic features

Kaynakça

• Baş M, Sağlam D. Yetişkinlerde ağırlık yönetimi. In: Tüfekçi Alphan E. ed. Hastalıklarda beslenme tedavisi. 1. Baskı. Ankara: Hatipoğlu Yayım, 2013: 135-276.
• Dündar C, Öz H. Obesity-related factors in Turkish school children. The Scientific World Journal 2012; 1–5.
• T.C Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Türkiye Obezite (Şişmanlık) ile Mücadele ve Kontrol Programı (2010-2014). Ankara, 2010.
• T.C Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü ve Milli Eğitim Bakanlığı Sağlık İşleri Daire Başkanlığı. Türkiye’de Okul Çağı Çocuklarında (6-10 Yaş Grubu) Büyümenin İzlenmesi (TOÇBİ) Projesi Araştırma Raporu. Ankara, 2011.
• T.C Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bolumu, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi. “Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA) 2010. Beslenme durumu ve alışkanlıklarının değerlendirilmesi sonuç raporu”. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 931, Ankara 2014. Üniversitesi Sağlık
• Öztürk A, Aktürk S. İlköğretim öğrencilerinde obezite prevalansı ve ilişkili risk faktörleri. TAF Preventive Medicine Bulletin 2011; 10(1):53-60.
• World Health Organization Expert Consultation. Appropriate body-mass index for Asian populations and its implications for policy and intervention strategies. The Lancet 2004; 157-63.
• Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a Standart Definition for Child Overweight and Obesity Worldwide: International Survey. BMJ 2000; 320:1-6.
• Marques CDF, Silva RCR, Machado MEC, de Santana MLP, Cairo RCA, de Jesus Pinto E, et al. The prevalence of overweight and obesity in adolescents in Bahia, Brazil. Nutricion Hospitalaria 2013; 28(2): 491-6.
• Goyal RK, Shah VN, Saboo BD, Phatak SR, Shah NN, Gohel MC, et al. Prevalence of overweight and obesity in Indian adolescent school going children: ıts relationship with socioeconomic status and associated lifestyle factors. J Assoc Physicians India 2010; 58(1): 151-8.
• Prasanna Kamath BT, Bengalorkar GM, Deepthi R, Muninarayan C, Ravishankar S. Prevalence of overweight and obesity among adolescent school going children (12-15 years) in Urban Area, South India. Int J Cur Res Rev 2012; 4(20): 99-105.
• Schroder H, Ribas L, Koebnick C, Funtikova A, Gomez SF, Fıto M, et al. Prevalence of abdominal obesity in spanish children and adolescents. Do we need waist circumference measurements in pediatric practice? PlosOne 2014; 9(1):1-5.
• Ogden CL, Carroll MD, Kit BK, Flegal KM. Prevalence of obesity and trends in body mass index among US children and adolescents, 1999-2010. JAMA 2012; 307(5):483-90.
• Arı Yuca S, Yılmaz C, Cesur Y, Doğan M, Kaya A, Başaranoğlu M. Prevalance of overweight and obesity in children and adolescents in Eastern Turkey. J Clin Res Pediatr Endocrinol 2010; 2(4): 159-63.
• Bereket A, Atay Z. Current status of childhood obesity and its associated morbidities in Turkey. J Clin Res Pediatr Endocrinol 2012; 4(1):1-7.
• Aksoydan E, Çakır N. Adölesanların beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite düzeyleri ve vücut kitle indekslerinin değerlendirilmesi. Gülhane Tıp Derg 2011; 53:264-70.
• Çiçek B, Öztürk A, Mazıcıoglu MM, Elmalı F, Turp N, Kurtoglu S. The risk analysis of arm fat area in Turkish children and adolescents. Ann Hum Biol 2009; 36(1): 28-37.
• Güler Y, Gönener HD, Altay B. Gönener A. Adölesanlarda Obezite ve Hemsirelik Bakımı. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi 2009; 4(10): 165-81.
• Kaya M, Sayan A, Birinci M, Yıldız M, Türkmen K. The obesity prevalence among students between the ages of 5 and 19 in Kütahya. Turk J Med Sci 2014; 44(1): 10-5.
• Altunkan H. Karaman ilinde 6-19 yaş grubu çocuklarda obezite prevalansı. TAD 2013; 11(1): 6-11.
• Ercan S, Dalları YB, Onen S, Engiz O. Prevalance of obesity and associated risk factors among adolescents in Ankara, Turkey. J Clin Res Pediatr Endocrinol 2012;4(4):204-7.
• Mozaffari H, Nabaei B. Obesity and related risk factor. Indian J Pediatr 2007; 74(3): 265-7.
• Braithwaite I, Stewart AW, Hancox RJ, Beasley R, Murphy R, Mitchell EA, et al. The worldwide association between television viewing and obesity in children and adolescents: Cross sectional study. PLoS ONE 2013; 8(9): e74263.
• Al-Hazzaa HM, Abahussain NA, Al-Sobayel HI, Qahwaji DM, Musaiger AO. Lifestyle factors associated with overweight and obesity among Saudi adolescents. BMC Public Health 2012; 12:354.
• Savaşhan Ç, Sarı O, Aydoğan Ü, Erdal M. İlkokul çağındaki çocuklarda obezite görülme sıklığı ve risk faktörleri. TAHUD 2015; 19(1):14-21.
• Preston EC, Ariana P, Penny ME, Frost M, Plugge E. Prevalence of childhood overweight and obesity and associated factors in Peru. Rev Panam Salud Publica 2015; 38(6):472-8.
• Birch LL, Fisher JO. Development of eating behaviors among children and adolescents. Pediatrics 1998; 101(3 Pt 2):539-49.
• Şimsek F, Ulukol B, Berberoğlu M, Başkan Gülnar S, Adıyaman P, Öcal G. Ankara’da bir ilköğretim okulu ve lisede obezite sıklığı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2005; 58(4):163-6.
• Turan T, Ceylan SS, Çetinkaya B, Altundağ S. Meslek lisesi öğrencilerinin obezite sıklığının ve beslenme alışkanlıklarının incelenmesi. TAF Prev Med Bull 2009; 8(1): 5-12.
• Gümüş H, Bulduk S, Akdevelioğlu Y. Yetiştirme yurtlarında kalan adolesanların beslenme ve fiziksel aktivite durumlarının vücut kompozisyonları ile ilişkisinin saptanması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 2011; 8(1):785-808.
• O’Neil CE, Byrd-Bredbenner C, Hayes D, Jana L, Klinger SE, Stephenson-Martin S. The role of breakfast in health: Definition and criteria for a quality breakfast. J Acad Nutr Diet 2014; 12(114):8- 26.
• Blondin SA, Anzman-Frasca S, Djang HC, Economos CD. Breakfast consumption and adiposity among children and adolescents: an updated review of the literature. Pediatric Obesity 2016; 11:333-48.