Su deyimleri için bir içerik analizi: Dildeki su yansımaları

Yıl 2020, Cilt: 77 Sayı: EK-4, 3 - 10, 01.05.2020

Cihad Dündar

Öz

Amaç: Varoluşundan bu yana insanoğlunun yaşamıyla iç içe geçmiş olan su, günlük konuşma dilinde atasözü ve deyimlerle de geniş bir yer bulmaktadır. Bu çalışmada, günlük yaşamda halen sıkça kullandığımız suyla ilgili deyimlerin tematik nitelikleri açısından içerik analizinin yapılması amaçlandı.Yöntem: Nitel araştırma tipindeki bu çalışmanın verileri 01-30 Ağustos 2019 tarihleri arasında internet üzerinden çevrimiçi olarak elde edildi. Bir arama motoru kullanılarak saptanan “suyla ilgili deyimler” içeren web sayfaları tek tek incelendi. Web sayfasında yer alan deyimler toplanarak bir veri havuzu oluşturuldu. Veri toplama işlemi tamamlandıktan sonra farklı web sayfalarından toplanan ancak benzer olan deyimler havuzdan çıkartıldı. Kalan deyimler içerik analizine tabi tutularak tematik sınıflama yapıldı. İçerik analizinde deyimlerin aktarma yaptıkları nesne, olay ve duygudurum gibi tematik nitelikleri açısından sekiz başlık altında sınıflandırıldı. Bu başlıklar; hoşnutsuzluk, olumsuzluk, beceri, beğeni, kızgınlık, zaman, para ve temizlik deyimlerinden oluşmaktaydı.Bulgular: Araştırma dilimindeki zaman kapsamında toplam yirmi iki adet “Türkçe deyimler” içeren web sayfası bulundu. Bunlardan üçü resmi kurumlara, kalan yirmi web sayfası ise kişisel ve ticari web sayfalarına aitti. Toplam 88 su içerikli deyim içerisinde “hoşnutsuzluk” ifade eden deyimler %26,1’lik payla ilk sırayı alırken, bunu sırasıyla “olumsuzluk” %19,3 , “beceri” %13,6 , “beğeni” %12,5 , “para” %9,1 , “kızgınlık” %8,0 , “zaman” %5,7 ve “temizlik“ %5,7 ile ilgili deyimler izlemekteydi. Sonuç: Genel olarak “iyi/olumlu” anlam ifade eden su deyimleri oranı toplamın dörtte birinden biraz fazladır. Ancak “kötü/olumsuz” aktarma içeren su deyimleri bunlardan iki kat daha fazla bulunmuştur. Eskiden suyun bol bulunur, kolay harcanabilir ve ucuz niteliklerle tanımlanması bu durumu yaratmış olabilir. Ancak su kıtlığına doğru giden bir ülke için gelecekte bu algı ve dolayısıyla deyim aktarmalarının da terse döneceği beklenebilir

Anahtar Kelimeler

Su, deyimler, kültür

A content analysis for water idioms: Water reflections in the language

Öz

Objective: Water, which has been intertwined with the life of human beings since its existence, has also found a wide place with proverbs and idioms in spoken language. In this study, it is aimed to perform content analysis in terms of the thematic qualities of the water idioms that we still use frequently in daily life.Methods: The data of this study, which is of qualitative research type, were obtained online between the dates of 01 and 30 August 2019. Web pages containing “idioms of water” detected using a search engine of internet were examined one by one. A data repository was created by collecting the statements on the web page. After the data collection was completed, similar idioms collected from different web pages were removed from the pool. The remaining idioms were subjected to content analysis to generate thematic classification. In content analysis, idioms were categorized under eight headings in terms of their thematic qualities such as the object, event and mood they convey. These titles consisted of dissatisfaction, negativity, skill, appreciate, anger, time, money and cleaning.Results: A total of twenty two “Turkish idioms” web pages were found within the scope of the research period. Three of them belonged to official institutions sayfalarına aitti. Toplam 88 su içerikli deyim içerisinde “hoşnutsuzluk” ifade eden deyimler %26,1’lik payla ilk sırayı alırken, bunu sırasıyla “olumsuzluk” %19,3 , “beceri” %13,6 , “beğeni” %12,5 , “para” %9,1 , “kızgınlık” %8,0 , “zaman” %5,7 ve “temizlik“ %5,7 ile ilgili deyimler izlemekteydi. Sonuç: Genel olarak “iyi/olumlu” anlam ifade eden su deyimleri oranı toplamın dörtte birinden biraz fazladır. Ancak “kötü/olumsuz” aktarma içeren su deyimleri bunlardan iki kat daha fazla bulunmuştur. Eskiden suyun bol bulunur, kolay harcanabilir ve ucuz niteliklerle tanımlanması bu durumu yaratmış olabilir. Ancak su kıtlığına doğru giden bir ülke için gelecekte bu algı ve dolayısıyla deyim aktarmalarının da terse döneceği beklenebilir

Anahtar Kelimeler

Water, phrases, culture

Kaynakça

• Öğenler O, Okuyaz S. Suyun durumu hakkında kısa bir değerlendirme. Mersin Üni Tıp Fak Lokman Hekim Tıp Tarih Folk Tıp Derg, 2017; 7(3): 178-6.
• Katko T, Juuti PS, Pietila PE, Rajala RP. Water services heritage and institutional diversity. In: Willem WJH, van Schaik H P.J, eds. Water and Heritage: Material, Conceptual and Spiritual Connections. Netherland: Sidestone Press, 2017: 297-312.
• Aliağaoğlu A, Mirioğlu G. Balıkesir şehrinde su tüketimi: coğrafi bir yaklaşım. Coğrafi Bil Derg, 2020; 17(2): 260-80.
• Şirin HE, Işık S, Çevik C, Doğru T, Dalkıç T, Solar B. Deyim yerindeyse. 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Özden M, Doğan L. Doğu Trakya ağızlarında kullanılan deyimler hakkında genel bir sınıflandırma çalışması. PESA Uluslararası Sosyal Araş Derg, 2017; 3 (3): 27-54.
• Aksan D. Cumhuriyet döneminden bugüne örneklerle şiir çözümlemeleri. 3. Baskı. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2003.
• Aygün M. Türkçe ve Almanca’da “göz” le ilgili deyimlerin incelenmesi. Fırat Üni Sos Bil Derg, 2003; 1: 71-88.
• Gürel E, Alaçam Akşit C. Proverbs and idioms about reading in the Turkish language: a content analysis. Seventh International Congress Current Debates in Social Sciences. April, 19, Istanbul-Turkey. 2018.
• http://www.dersturkce.com/ anasayfa/yazigoster/Su-ile-Ilgili-Deyim-Atasozleri- ve-Oykuleri. Erişim tarihi: 07.08.2019.
• Edebiyatfakultesi. https://www.edebiyatfakultesi. com/deyimler_a.htm. Erişim tarihi: 04.08.2019.
• Eodev. https://eodev.com/gorev/388094. Erişim tarihi: 09,08,2019. 14.Jimdo.
• https://turkce.jimdo.com/deyimler/.Erişim tarihi: 05.08.2019.
• Karakese. https://www.karakese.com/deyimler- sozlugu-tdk-deyimler-sozlugu-6299.html?sy=S. Erişim tarihi: 09.08.2019. 16.Kursunkalem.com.
• https://www.kursunkalem.com/deyimler-sozlugu/. Erişim tarihi: 02.08.2019.
• Türk Dil Kurumu. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. http://sozluk.gov. tr/. Erişim tarihi: 02.08.2019.
• Muhammet Kuzubas. http://www. muhammetkuzubas.com/makaleler/deyimler.htm. Erişim tarihi: 15.08.2019.
• Lafsozluk. https://www.lafsozluk.com/2010/10/ su.html. Erişim tarihi: 02.08.2019.
• Batman İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü. https:// batman.ktb.gov.tr/TR-56592/halk-deyimleri--- bilmeceler---maniler---atasozleri.html. tarihi: 06.08.2019. Erişim
• Samsun İl Kültür Ve Turizm Müdürlüğü. https:// samsun.ktb.gov.tr/TR-59806/atasozleri-ve- deyimler.html. Erişim tarihi: 19.08.2019.
• Neoldu. https://www.neoldu.com/atasozleri-ve- deyimlerin-cikis-hikayeleri-10825h.htm. tarihi: 08.08.2019. Erişim 23.Nkfu.
• https://www.nkfu.com/su-ile-ilgilideyimler-ve-anlamlari/. Erişim tarihi 02.08.2019.
• On5yirmi5. https://www.on5yirmi5.com/haber/ kultur-sanat/edebiyat/231309/su-ile-ilgili- atasozleri-deyimler-ve-anlamlari.html. tarihi: 16.08.2019. Erişim 25.Onedio.
• https://onedio.com/haber/dogrusunuogrendiginizde-cok-sasiracaksiniz-yanliskullandigimiz-atasozleri-ve-deyimler-802985.
• Erişim tarihi: 20.08.2019. 26.Purpura. http://www.purpura.com. tr/2014/01/18/hamam-ve-yikanma-ile-ilgili- deyim-ve-sozcukler/. Erişim tarihi: 05.08.2019.
• Şiirler Akrostiş. https://www.akrostissiirler.net/ su-ile-ilgili-deyimler-ve-anlamlari.html. tarihi: 06.08.2019. Erişim 28.Turkceodevim.
• https://turkceodevim.com/suile-ilgili-atasozu-ve-deyimler/. 04.08.2019. Erişim tarihi:
• Vikipedi. Ne Nedir. http://www.nenedirvikipedi. com/atasozuvedeyim/su-kelimesi-ile-ilgili- atasozleri-ve-deyimler-18848.html. Erişim tarihi: 05.08.2019.
• Wattpad. https://www.wattpad.com/188151897- a t a s % C 3 % B 6 z l e r i - v e - d e y i m l e r - s a m a n - alt%C4%B1ndan-su-y%C3%BCr%C3%BCtmek. Erişim tarihi: 07.08.2019.
• Karar Yayıncılık. https://www.karar.com/hayat/ meshur-deyimlerin-ilginc-hikayeleri-2791?p=16. Erişim tarihi: 08.08.2019.
• Durduran Y, Uyar M, Boyraz YK, Demir LS, Tekin Ö, Şahin TK, et.al. Konya ili Meram ilçesine bağlı aile sağlığı merkezlerine başvuran kadınlarda içme suyu kullanım tercihleri. Turk Hij Den Biyol Derg, 2017; 74(EK-1):125-30.
• Podiukov, I. The cultural semantics of water idioms in Russian dialects. In: Costlow J, Rosenholm A, eds. Meanings and Values of Water in Russian Culture. London, United Kingdom. Taylor & Francis Ltd, 2016: 31-47.
• Gülüm, K. Coğrafya öğretiminde kullanılabilecek doğa için söylenmiş Türk ve Türkmen (Türkmenistan) atasözleri üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üni Sos Bil Enst Derg, 2009; 1 (1): 51-8.
• Gürel E, Nazlı A. Türkçede yönetim olgusu: atasözleri ve deyimler üzerine bir içerik analizi. J of Int Soc Res, 2019; 12 (62): 1597-1611.
• Gürel E, Tat M. Türkçede beden olgusu: atasözleri ve deyimler üzerine bir içerik analizi. Akdeniz Üni