Kadınlarda Zayıflama Amacıyla Bitkisel Ürün Kullanım Sıklığının ve Bitkisel Ürün Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 77 Sayı: 2, 167 - 178, 01.06.2020

Ekin Akca Canan Karaalp Gülşah Kaner

Öz

Amaç: Obezite, 21. yüzyılın en önemli halk sağlığı sorunlarından biridir. Toplumda yaygınlaşan obezite sıklığı, insanları kilo verme amacıyla farklı arayışlara sürüklemiştir. Fiziksel aktivitenin arttırılması ve beslenme davranışı değişiklikleri gibi yaşam tarzı değişikliklerinin yanı sıra farklı vücut ağırlığı koruma yöntemleri geliştirilmekte ve bu yöntemlerin içerisinde “zayıflama ürünü” adı altında birçok seçenek sunulmaktadır. Bu araştırmanın amacı, kadınlarda zayıflama amacıyla bitkisel ürün kullanım yaklaşımlarının saptanması ve bitkisel ürün kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesidir. Yöntem: Bu araştırma, Denizli ilinde yaşayan ve haftada iki kez spor salonuna düzenli olarak devam eden 18-65 yaş aralığındaki kadınlar üzerinde yapılmış olup tanımlayıcı bir anket çalışmasıdır. Araştırma, 612 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Anket formu kişilere yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanmıştır.Bulgular: Katılımcıların yarıya yakını n=253, %41,3 bitkisel ürün kullandığını belirtmiş ve çoğu n=178, %70,4 kullanılan ürün bilgisini doktor veya eczacı ile paylaşmamıştır. Bitkisel ürün kullanan kişilerin yarıdan fazlası n=159, %62,9 bitki çayı formundaki ürünü tercih etmektedir. Katılımcılardan ürün kullananların yarısından fazlası n=138, %54,6 bitkisel ürünü aktardan temin etmekte olup yine yarıdan fazlası n=128, %50,6 , ürünü her gün kullandığını bildirmiştir. Bitkisel ürün kullanan bireylerin %35,2’si, ürünün kullanım tavsiyesini tanıdıkakrabadan almaktadır. Katılımcıların %26,3’ünde mide bulantısı-kusma saptanmıştır. Ürün kullanan katılımcıların yarıdan fazlası n=201, %79,4 ürünü önermektedir. Bitkisel ürün kullanım oranı en yüksek grubu evli n:439, %71,7 ve üniversite mezunu kadınlar n:227, %37,1 oluşturmuştur. Kuru drog olarak en çok kullanılan ilk beş bitki sırasıyla tarçın %12,6 , keten tohumu %11,5 , yulaf %11,2 , çörek otu %10,6 ve karabiber %8,5 ’dir. Taze drog olarak en çok limon %22,9 , maydanoz %11,5 , domates %8,3 , nane %7,8 ve avokado %6,9 ; bitki çayı olarak yeşil çay %20,6 , adaçayı %7,1 , ıhlamur %6,9 , kiraz sapı %6,1 ve biberiye %5,2 ; bitki suyu olarak ise limon %39,3 , lahana %17,0 , soğan %12,8 , sarımsak %11,7 ve domates %4,2 tercih edilmektedir. Sorgulanan popüler 19 bitkisel zayıflama ürününden en çok kullanılanlar sırasıyla herbalife ürünleri %39,0 , yeşil kahve %11,4 , biber hapı %10,4 , elma krom %9,5 , altın çilek %5,7 ve chocolate slim %5,7 ’dir.Sonuç: Aktarlar ve çeşitli platformlarda satışı yapılan bu ürünlerin kullanımının ağırlık kaybındaki etkinliğinin bilimsel verilerle desteklenmesinde hala eksiklikler mevcut olup, pek çok yan etki sonucu ölüme varan durumlara yol açabilmektedir. Bitkisel ürünlerle ilgili gerekli düzenlemelerin yanında toksikolojik incelemelerin yapılması ve kanıta dayalı veriler ışığında değerlendirilmesi sağlanmalıdır

Anahtar Kelimeler

Bitkisel ürün, zayıflama, kuru drog, taze drog, bitki çayı

Determining the Frequency Use of Herbal Products and Factors Affecting the Use Herbal Products for Weight Loss among Women

Öz

Objective: Obesity is the most important public health problem of the 21st century. The prevalence of obesity in the community has led people to search for weight loss. In addition to lifestyle changes such as increasing physical activity, eating behavior changes, different body weight protection methods are developed and many of these methods are offered under the name of weight loss products. The aim of this study is to determine the herbal product use approaches for weight loss in women and to determine the factors affecting the use of herbal products.Methods: This descriptive study was conducted on females aged 18-65, living in Denizli province, attending the sports courses twice a week. The research was carried out with 612 participants. The questionnaire was applied to individuals through faceto-face interviews.Results: Approximately half of females use herbal products 41,3% and a great majority of the participants 70,4% do not mention their products to their doctors or pharmacists. More than a half of the participants use of herbal products in the forms of tea 62,9%. Most of the participants 54,6% buy etmektedir. Katılımcılardan ürün kullananların yarısından fazlası n=138, %54,6 bitkisel ürünü aktardan temin etmekte olup yine yarıdan fazlası n=128, %50,6 , ürünü her gün kullandığını bildirmiştir. Bitkisel ürün kullanan bireylerin %35,2’si, ürünün kullanım tavsiyesini tanıdıkakrabadan almaktadır. Katılımcıların %26,3’ünde mide bulantısı-kusma saptanmıştır. Ürün kullanan katılımcıların yarıdan fazlası n=201, %79,4 ürünü önermektedir. Bitkisel ürün kullanım oranı en yüksek grubu evli n:439, %71,7 ve üniversite mezunu kadınlar n:227, %37,1 oluşturmuştur. Kuru drog olarak en çok kullanılan ilk beş bitki sırasıyla tarçın %12,6 , keten tohumu %11,5 , yulaf %11,2 , çörek otu %10,6 ve karabiber %8,5 ’dir. Taze drog olarak en çok limon %22,9 , maydanoz %11,5 , domates %8,3 , nane %7,8 ve avokado %6,9 ; bitki çayı olarak yeşil çay %20,6 , adaçayı %7,1 , ıhlamur %6,9 , kiraz sapı %6,1 ve biberiye %5,2 ; bitki suyu olarak ise limon %39,3 , lahana %17,0 , soğan %12,8 , sarımsak %11,7 ve domates %4,2 tercih edilmektedir. Sorgulanan popüler 19 bitkisel zayıflama ürününden en çok kullanılanlar sırasıyla herbalife ürünleri %39,0 , yeşil kahve %11,4 , biber hapı %10,4 , elma krom %9,5 , altın çilek %5,7 ve chocolate slim %5,7 ’dir.Sonuç: Aktarlar ve çeşitli platformlarda satışı yapılan bu ürünlerin kullanımının ağırlık kaybındaki etkinliğinin bilimsel verilerle desteklenmesinde hala eksiklikler mevcut olup, pek çok yan etki sonucu ölüme varan durumlara yol açabilmektedir. Bitkisel ürünlerle ilgili gerekli düzenlemelerin yanında toksikolojik incelemelerin yapılması ve kanıta dayalı veriler ışığında değerlendirilmesi sağlanmalıdır

Anahtar Kelimeler

Herbal product, weight loss, dry herb, fresh herb, herbal tea

Kaynakça

• 1. Global Health Observatory (GHO) Data. World Health Organization. https://www.who.int/gho/ ncd/risk_factors/overweight_text/en/, (Erişim Tarihi: 3 Mart 2019).
• 2. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010. Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu. https://www. sagem.gov.tr/TBSA_ Beslenme_Yayini.pdf, (Erişim Tarihi 3 Mart 2019).
• 3. Torgutalp ŞS, Köse B, Dönmez G. Zayıflama ürünleri gerçekten etkili mi? Turkiye Klinikleri J Sports Med-Special Topics, 2016; 2(3):66-72.
• 4. Ho DV, Nguyen J, Liu MA, Nguyen AL, Kilgore DB. Use of and interests in complementary and alternative medicine by Hispanic patients of a community health center. J Am Board Fam Med, 2015; 28 (2):175-83.
• 5. Kaner G, Karaalp C, Kürklü NS. Üniversite öğrencileri ve ailelerinde bitkisel ürün kullanım sıklığının ve bitkisel ürün kullanımını etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Turk Hij Den Biyol Derg, 2016; 74(1):37-54.
• 6. Saraçoglu A, Ergun B. Türkiye’de satılan bazı bitkisel zayıflama çaylarının içerikleri ve bu çayların kullanımına bağlı ortaya çıkabilecek istenmeyen etkiler. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 2006; 26:355-63.
• 7. Byard RW, Musgrave IF, Maker G, Bunce M. What risks do herbal products pose to the Australian community? Med J Australia, 2017; 206(2): 86-90.
• 8. Farrington R, Musgrave IF, Byard RW. Evidence for the efficacy and safety of herbal weight loss preparations. J Integr Med, 2019; 17(2): 87-92.
• 9. Dişçi R. Temel ve Klinik Biyoistatistik. 2. Baskı. İstanbul: İstanbul Tıp Kitapevi, 2012.
• 10. Oral B, Öztürk A, Balcı E, Sevinç N. Aile sağlığı merkezine başvuranların geleneksel/alternatif tıpla ilgili görüşleri ve kullanım durumu. TAF Prev Med Bull, 2016; 15(2): 75-82.
• 11. Arcury TA, Nguyen HT, Sandberg JC, Neiberg RH, Altizer KP, Bell RA, et al. Use of complementary therapies for health promotion among older adults. Appl Gerontol, 2015; 34(5): 552–72.
• 12. Lucentefore E, Gallo E, Pugi A, Giommoni F, Paoletti A, Vietri M, et al. Complementary and alternative drugs use among preoperative patients: A cross-sectional study in Italy. EvidBased Compl Altern Med, 2012; 1-6.
• 13. Aydın S, Bozkaya AO, Mazıcıoğlu M, Gemalmaz A, Özçakır A, Öztürk A. What influences herbal medicine use? Prevalence and related factors. Turk J Med Sci, 2008; 38(5): 455-63.
• 14. Özçelik G, Toprak D. Bitkisel tedavi neden tercih ediliyor? Ankara Med J, 2015; 15(2): 48-58.
• 15. Başaran A. Ülkemizde bitkisel ilaçlar ve ürünlerde yasal durum. MİSED, 2012; 27-28: 22-6.
• 16. Sezgin D. Yaşam tarzı önerileri bağlamında sağlık haberlerinin analizi. Ankara Üni Sos Bil Derg, 2011; 2(2):52-78.
• 17. Nur N. Knowledge and behaviours related to herbal remedies: a cross-sectional epidemiological study in adults in Middle Anatolia, Turkey. Health & Soc Care Commun, 2010; 18(4):389-95.
• 18. Saraçoğlu A, Ergun B. Türkiye’de satılan bazı bitkisel zayıflama çaylarının içerikleri ve bu çayların kullanımına bağlı ortaya çıkabilecek istenmeyen etkiler. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 2006; 26(4): 355-63.
• 19. Türkmen Z, Türkdoğru S, Mercan S, Açıkkol M. Bitkisel ürünlerin ve gıda destek ürünlerinin içeriklerinin adli ve hukuki boyutu. Adli Tıp Bült, 2014; 19(1): 38-48.