Anadolu’da İlk Türk Zaferi: Dazimon

Yıl 2024, , 665 - 680, 31.12.2024

Fatih Güzel , Murat Kaya

https://doi.org/10.32711/tiad.1551428

Öz

Anadolu Türk tarihi, tarihçiler tarafından 1071 Malazgirt savaşıyla başlatılmaktadır. Ancak bu tarihten yaklaşık 2 buçuk asır önce Türklerden müteşekkil Abbâsî Hassa ordusu Tokat/Turhal’da 838 tarihinde yapılan Dazimon Savaşı’nda bizzat imparator Teofilos’un yönettiği Bizans ordusunu mağlup etmiştir. Dazimon Savaşı Abbâsîlerin Bizans’a karşı kazandığı son büyük sefer olan Amorion Seferi esnasında vuku bulmuştur. Savaşın sonucunu atlı-okçu Türk askerler belirlemiştir. Abbâsî tarihine damga vurmuş olan Türk komutanlardan biri olan Afşin et-Türkî, geleneksel bozkır Turan taktiği uygulayarak pusuya düşürdüğü Bizans ordusunu mağlup etmiş, Bizans imparatorunu esir düşmekten talihi kurtarmıştır. Dazimon Savaşı ve bunun sonucunda gerçekleşen Anadolu fetihleri Bizans’ta dini, askeri, idari değişim ve dönüşüme sebep olmuştur. Anadolu Türk tarihinin en önemli savaşlarından biri olmasına rağmen hakkında herhangi bir müstakil akademik bir çalışma bulunmayan Dazimon Savaşı çalışmamızın konusunu teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Tokat, Dazimon, Afşin, Mu’tasım, Abbâsîler

Battle of Dazimon: The First Turkish Victory in Anatolia

Öz

Turkish victories in Anatolia chronologically date back to the battle of Malazgirt in 1071. However, the Abbâsîd Hassa army consisting of Turks had defeated the Byzantine army led by the emperor Teophilos in the battle of Dazimon in Tokat/Turhal in 838. The outcome of the battle hinged on the prowess of the Turkish horse-archers. Afshin al-Turki stood out as a notable commander, renowned for his tactical brilliance and significant achievements in Abbâsîd history. He organized a decisive ambush against the Byzantine army, employing Turanian tactics of the steppes. Legend has it that the Byzantine emperor narrowly escaped capture, owing his fortune to a twist of fate. Although it is one of the most important battles in Anatolian Turkish history, there is no sufficient information about the Battle of Dazimon in Turkish academia. Thus, this article covers detailed information on the Battle of Dazimon.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Tokat, Dazimon, Afshin, al-Muʿtaṣim, Abbâsîds

Kaynakça

• Abu’l Farac, Gregory (Bar Hebraeus). Abu'l-Farac Tarihi. çev. Ömer Rıza Doğrul. 2 Cilt. Ankara: TTK Yayınları, 1999.
• Avcı, Casim. İslâm-Bizans İlişkileri (610-847). Ankara: TTK Yayınları, 2015.
• Azimli, Mehmet. “Abbâsîler Döneminde Türkler’den Oluşturulan Ordu: Hassa Ordusu”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (2002), 29-47.
• Brooks, Ernest Walter. “The Struggle with the Saracens (717-867)”. ed. J. R. Tanner C. W. Previte-Orton- Z. N. Brooke. The Cambridge Medieval History, Cambridge, 4 (1923), 119-138.
• Bury, John Bagnell. “Mutasim’s March Through Cappadocia in A. D. 838”. JHS The Journal of Hellenic Studies, 29 (1909), 120-129.
• Diehl, Charles. Bizans İmparatorluğu Tarihi. çev. A. Göke Bozkurt. İstanbul: İlgi Yayınları, 2006.
• Dirlik, Mükrime. “Bizans İmparatorluğu’nda İkonoklazm Hareketi ve İslâm Dininin Etkisi”. Kadim Akademi SBD, 6/1 (2022), 47-59.
• Sümer, Faruk. “Abbâsîler Tarihinde Orta Asyalı Bir Prens Afşin”. Belleten 51/200 (Ağustos 1987), 651-666.
• Genesios. Basileia: On the Reigns of the Emperors, English translation by Anthony Kaldellis. Canberra: Australian Association for Byzantine Studies, 1998.
• Golden, B. Peter. “Khazar Turkic Ghulāms in Caliphal Service”. Journal Asiatique January (2004), 279-309.
• Haldon, John F. The Byzantine Wars. Gloucestershire: The History Press, 2012.
• Haldon, John. Bizans Tarih Atlası. çev. Ali Özdamar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2006.
• Halife b. Hayyât. Tarihu Halife b. Hayyât. Riyad: Dâru’t-tayyibe, 1985.
• Honigmann, Ernest. Bizans Devletinin Doğu Sınırı, çev. Fikret Işıltan, İstanbul Üniverstesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1970.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed. Kitabu’l-İber. 8 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-a’lamî, 1971, 3/328.
• İbn Tağriberdî, Cemalüddin Ebü’l-Mehâsin Yusuf, en-Nücûmuz-Zâhira. 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fi tarihi’l-mülûk ve’l-ümem. 19 Cilt. Beyrut: Dârü’l- kütübi’l-ilmiyye, 1992.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-tarih. 10 Cilt. Beyrût: Darû’l-kütübi’l- ilmiyye, 1407/1987.
• Koçak, Talat, “The Struggle between the Caliphate and Byzantium for the City of Amorium (Amorion)”. Porphyra, 8/25 (2016), 70-87.
• Lightfoot, Chris. Anadolu’da Bir Bizans Kenti Amorium. çev. Mücahide Lightfoot. İstanbul: Homer Kitabevi, 2007.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen b. Ali b. Hüseyn. Murûcü’z-zeheb ve meâdinü’l-cevher. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l- asriyye, 2005.
• Narşâhî, Ebû Bekr Muhammed b. Ca’fer. Târihu buhâra. Kahire: Dâru’l-meârif, 1965.
• Norwich, John Julius. Bizans Yükseliş Dönemi (MS. 803-1081). çev. Selen Hırçın Riegel. İstanbul: Kabalcı Kitabevi, 2013.
• Ramsay. William Mitchell. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. çev. Mihri Pektaş, İstanbul: MEB Basımevi, 1960.
• Skylitzes, John. Synopsis Historion’un Madrid Skylitzes. Bk. http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000022766 Scylitzes, John. A Synopsis of Histories (811-1057). çev. John Wortley, Kanada: The Centre for Hellenic Civilization at University of Manitoba, 2000.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu. Mir’âtü’z-zamân fî tevârîhi’l-a‘yân. 23 Cilt. Dımaşk: er-Risâletü’l-‘Âlemiyye, 1434/2013.
• Sümer, Faruk. “Abbâsîler Tarihinde Orta Asyalı Bir Prens Afşin”. BELLETEN 51/200 (Ağustos 1987), 651-666.
• Michael The Syrian, The General Chronicale, Translated into Arabic Gregorios Saliba, 3 Cilt. Damascus: Sidawi Printing House, 1996.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk. 11 Cilt. Beyrût: Dâru süveydan, t.y.
• Uylaş, Sait. “Ebû Temmâm’ın Şiirlerinde Bir Türk Komutan Afşin”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 28 (2010), 91-101.
• Vuran, Hasan. Abbâsî-Bizans İlişkileri Bağlamında Mu’tasım Billâh’ın Ammûriye/Amorion Fethi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Yüzbekî, Tevfik Sultan. “Nufûzul-etrâk es-siyâsî fil-hilâfetil-abbâsiyye. Mecelletü Âdâbi’r-Râfidîn. 31 (1998), 237-251.
• Zehebî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. 25 Cit. Beyrut: Müessesetü'r- risâle, 1402/1982.