Peygamberlik ve İlahi Doğrulama: Mâtürîdîlerin Mûcize Delilleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 544 - 565, 30.06.2025

Özer Baş , İbrahim Halil Erdoğan

https://doi.org/10.32711/tiad.1640243

Öz

Mâtürîdîler, peygamberliğin en güçlü delili olarak mûcizeyi kabul etmekte ve bu olağanüstü olayları hem fiziksel hem de aklî yönleriyle değerlendirmektedir. Ona göre mûcize, yalnızca doğa yasalarını aşan bir fenomen olmayıp, peygamberin hakikatini ispatlayan ilahi bir tasdik mekanizmasıdır. Mâtürîdî, mûcizenin nübüvvetin kesin bir delili olduğunu savunurken, onu keramet, istidrac, sihir ve kehanet gibi diğer olağanüstü olaylardan kesin çizgilerle ayırmaktadır. Özellikle Kur’an’ın i‘câzı, yani onun edebi, bilgi içeriği ve gaybî haberler açısından benzersizliği, mûcizenin en üstün örneği olarak ele alınmaktadır. Çalışma, Mâtürîdî’lerin mûcize anlayışını sistematik bir şekilde analiz etmekte ve onun nübüvvetin ispatına dair delil sistematiğini ortaya koymaktadır. Peygamberlerin ahlaki mükemmelliği, getirdikleri toplumsal dönüşümler ve mûcize kavramının epistemolojik boyutu, Mâtürîdî’nin mûcize anlayışında önemli yer tutmaktadır. Modern bilim ve felsefi eleştiriler karşısında Mâtürîdî’nin mûcize anlayışının rasyonel bir savunma sunduğu ve mûcizenin ontolojik ve epistemolojik temellerinin güçlü bir şekilde ele alındığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kelam , Nübüvvet , Mucize , Mâtürîdî , İ’câz.

Prophethood and Divine Verification: An Examination of Miraculous Proofs in Māturīdī’s Thought

Öz

Māturīdī considers miracles as the most compelling proof of prophethood and evaluates these extraordinary events from both physical and intellectual perspectives. According to him, a miracle is not merely a phenomenon that transcends natural laws; rather, it serves as a divine confirmation of a prophet’s truthfulness. While asserting that miracles are definitive evidence of prophethood, Māturīdī distinguishes them clearly from other supernatural occurrences such as karāmah (saintly wonders), istidrāj (gradual punishment), magic, and divination. In particular, the i‘jāz of the Qur’an—its inimitability in terms of literary excellence, content, and foretelling of unseen events—is regarded as the ultimate example of a miracle. This study systematically analyzes Māturīdī’s understanding of miracles and his framework for proving prophethood. The ethical perfection of prophets, the societal transformations they brought about, and the epistemological dimension of miracles hold a significant place in Māturīdī’s thought. In the face of modern scientific and philosophical critiques, Māturīdī’s conception of miracles presents a rational defense, demonstrating their strong ontological and epistemological foundations.

Anahtar Kelimeler

Kalām , Prophethood , Miracle , Māturīdī , I‘jāz.

Kaynakça

• Akpınar, Soner. “Modern ve Gelenekçi Anlayışın Hz. Muhammed’e İzafe Edilen Mucizelere Yaklaşımı”. Bitlis İslamiyat Dergisi 5/1 (15 Haziran 2023), 54-77. https://doi.org/10.53442/bider.vi.1225618
• Bağçeci, Muhittin. Peygamberlik ve Peygamberler. Ankara: Kitabe Yayınları, 2013.
• Bâkillânî, Ebû Bekr. Olağanüstü Olaylar ve Aralarındaki Farklar Mucize Keramet Sihir. çev. Adil Bebek. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Bâkillânî, Ebû Bekr. Temhîdu’l-Evâil ve Telhîsu’d-Delâil. thk. Emaduddin Ahmet Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1987.
• Barlak, Muzaffer. Kelâm’da Nübüvvet Tartışmaları: Bâkılânî ve Kâdî Abdülcebbâr Örneğinde Eş’ariyye-Mu’tezile Kritiği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, Birinci basım., 2015.
• Câhız, Ebu Osmân. Hucecu’n-Nübüvve. thk. Alî Bumulhim. Beyrut: Dâru’l-Bihâr, 2004.
• Diyanet. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Doğan, Hacı İsmail. “Mâtürîdî Kelâmcısı Nûreddin es-Sâbûnî’ye Göre Peygamberlerin Sıfatları”. Tetkik 6 (30 Eylül 2024), 139-163. https://doi.org/10.55709/tetkik.1489506
• Ebû Hanîfe, İmâmu’l-A’zam. el-Fıku’l-Ekber Ebu’Müntehâ Şerhî. Rusya: Mabaatu Kerîmiyye, 1914.
• Gazzâlî, Ebû Ḥâmid el-. Meʿâricu’l-Ḳuds fî Medârici Mʿarifetu’n-Nefs. Beyrut: y.y., 1975.
• Ğaznevî, Cemâluddîn Aḥmed b. Muḥammed b. Saʿîd el-Ḥanefî el-. Kitâbu Uṣûlu’d-Dîn. thk. ʿUmar Vefîḳ ed-Dâʿûḳ. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1998.
• Kâḍî ʿAbdulcebbâr, Ebû’l-Ḥasen ʿAbdulcebbâr b. Aḥmed el-Hemedânî. Tes̱bîtu Delâʾili’n-Nubuvve. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Muṣṭafâ, ts.
• Kar, Sait. “Mucizeler Gerçekten Felsefî-Teolojik Bir Problem Midir?” Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (30 Haziran 2020), 458-479.
• Karaoğlan, Arslan. Kur’ân ve Bilim Ekseninde İlmî İ’câz. İstanbul: Kitap Dünyası, 2024.
• Mahmûd Eyyûb, Hasan. Tebsîtu’l-Akâidi’l-İslâmiyye. Beyrut: Dâru’n-Nedveti’l-Cedîde, 1983.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbu’t-Tevhîd. thk. Fethullah Huleyf. İskenderiye: Dâru’l-Câmiâtu’l-Mısriyye, 1970.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Bâsellûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Mavil, Kılıç Aslan. “Mâtürîdîler’e Göre Nübüvvetin Kapsam ve Gerekliliği”. Dergiabant 5/9 (15 Haziran 2017), 76-88.
• Nesefî, Ebu’l-Mu’în. Kitabu’t-Temhîd li Kavâidi’t-Tevhîd. thk. Cîbullâh Hasan Ahmet. Kahire: Dâru’tıbâatu’l-Muhammediyye, 1986.
• Nesefî, Ebu’l-Mu’în. Matüridi Akaidi: (Bahrü’l-Kelam Tercümesi). çev. Ramazan Biçer. İstanbul: Gelenek Yayıncılık, 2010.
• Nesefî, Ebu’l-Mu’în. Tabsiratu’l-Edille fî Usûli’d-Dîn. thk. Muahmmed Enver Hâmid Îsâ. Kahire: el-Mektebetu’l-Ezheriyye li’t-Turâs̱, 2011.
• Özel, Recep Orhan. “Kur’ân’daki Hissî Mucizelere Modern Yaklaşımlar Bağlamında Bir İnceleme: Mustafa Öztürk Örneği -II-”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (07 Aralık 2017), 37-72. https://doi.org/10.18498/amauifd.363410
• Râzî, Fahreddîn. Nihâyetü’l-Ukûl fî Dirâyeti’l-Uṣûl. thk. Saʿîd Abdullaṭif Fûda. Beyrut: Dâru’z-Zehâir, 2015.
• Sâbûnî, Nureddîn. el-Münteḳā min İsmeti’l-Enbiyâ. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2013.
• Sâbûnî, Nureddîn. Kitâbu’l-Bidâye mine’l-Kifâye fî Usûli’d-Dîn. thk. Fethullah Huleyf. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1969.
• Sâbûnî, Nureddîn - Ârûçî, Muhammed. el-Kifâye fi’l-Hidâye. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2013.
• Sefârînî, Ebu’l-ʿAvn Şemsuddîn Muḥammed b. Aḥmed es-. Levâmiʿu’l-Envâri’l-Behiyye ve Sevâṭiʿu’l-Esrâri’l-Es̱eriyye. 2 Cilt. Dımaşk: Muessesetü’l-Hafikîn, 1982.
• Teftâzânî, Sa‘deddîn - Gucerâtî, Abu’l-Kâsım Muhammed İlyas bin Abdullah el-Himme Negrî. Şerḥu’l-ʿAḳāʾidi’n-Nesefiyye. Hindistan: İdâratü’s-Sıddîk Dâiyl, 2018.
• Toprak, İbrahim. “Hz. Muhammed’in Nübüvvetine Delil Olan İnsanî Özellikler”. Kader 19/1 (30 Haziran 2021), 424-426. https://doi.org/10.18317/kaderdergi.916167
• Toprak, İbrahim. Hz. Muhammed’in Nübüvvetine Delil Olan İnsanî Özellikleri. Ankara: Fecr Yayınevi, 2022.
• Uysal, Ekrem. Eş’arî Kelâmı. ed. İsa Yüceer. Ankara: Sonçağ Yayınları, 2022.
• Yavuz, Salih Sabri. İslam Düşüncesinde Nübüvvet. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.