İlk Dönem İman-Siyaset İlişkisi, İmanın Araçsallaştırılması (Sâlim b. Zekvân'ın es-Sîre Eseri Bağlamında)

Yıl 2020, , 170 - 198, 30.06.2019

Furat Akdemir

https://doi.org/10.32711/tiad.746218

Öz

Sâlim b. Zekvân, Hicri birinci asırda yaşamış Harici/İbâdi düşüncenin önemli şahsiyetlerinden biridir. es-Sîre adlı eserinde önemli Harici/İbâdi fikirleri ortaya koymuştur. Salim eserinde, döneminin önemli olaylarını ele almıştır. Hz. Osman ve Hz. Ali'nin siyasi, sosyal ve hukuki kararlarına ağır eleştirilerde bulunmuştur. Hariciliğin iman anlayışı, ilk dönem siyasi, sosyal ve kültürel olaylar çerçevesinde şekillenmiştir. Hariciler imanı; söz, ikrar ve eylem olarak ifade etmiştir. Toplumda gelişen, siyasi ve hukuki olayları iman bağlamında değerlendirmişlerdir. Hz. Osman dönemi ile başlayan iman-siyaset ilişkisi, hariciler ile zirveye çıkmıştır. İman; mutlak, sonsuz ve kutsal olanı samimi olarak kabul, biliş ve tasdiktir. Bu kabul ve tasdik; olumlu, anlamlı ve sorumlu bir ahlakı/davranışı doğurur. Doğru bir iman, beşeri olan tüm subjektif kaygı ve çıkarların ürünü olan imandan farklıdır.

Anahtar Kelimeler

Sâlim b. Zekvân, es-Sîre, Harici, İbadiyye, İman

The Relationship Between Faith and Politics ın the First Period, the Instrumentalizatıon of Faith (In The Context of Sâlim b. Zekvâ's es-Sîre Work)

Öz

Sâlim b. Zekvân is one of the important personalities of Khariji/ Ibadiyya thought that lived in the first century. In his work named es-Sîre, he revealed important Harici/İbâdi ideas. In his work, Salim dealt with the important events of his period. He criticized Hz. Osman and Hz. Ali's political, social and legal decisions. The faith understanding of Khariji was shaped within the framework of the first period of political, social and cultural events. Khariji's faith; expressed as a promise, assertion and action. They evaluated the political and legal events that developed in the society in the context of faith. The relationship between faith and politics, which started with the Hz.Osman era, reached the top with the Kharijis. Faith is the is sincere acceptance, cognition and affirmation of absolute, eternal and sacred. This acceptance and certification gives rise to a positive, meaningful and responsible morality / behavior. A true faith is different from faith, which is the product of all subjective anxiety and interests that are human.

Anahtar Kelimeler

Sâlim b. Zekvân, es-Sîre, Khariji, Ibadiyya, Faith, Politics

Kaynakça

• Akbulut Abulut. Sahabe Dönemi İktidar Kavgası. Ankara: Otto Yayınları, 1. Basım, 2015.
• Akdemir, Furat. Hariciliğin İman Tanımının Siyasi ve Sosyal Arka Planı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11/61 (2018), 1096-1105.
• Ateş, Orhan. "Salim b. Zekvan’ın Siresi’nde Hz. Osman’la İlgili Kısmın İbâzi Fikirler Acısından Değerlendirilmesi". Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2, (Haziran 2009), 97-112.
• Ay, Mahmut. "Bireyselliğin Teolojik Temellerinden Biri Olarak İman" Dinî Araştırmalar, 5/15 (Ocak-Nisan 2003), 89-108.
• Ay, Mahmut. "Kelâm’da Akıl İman İlişkisi: Temel Teolojik Yaklaşımlar", Ankara Ünivesitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52/1 (Ankara: 2011), 49‐68.
• Azimli, Mehmet. Hz. Osman. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkāhir b. Tâhir b. Muhammed et-Temîmî el-. el-Fark beyne'l-fırak. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 1991.
• Bakillânî, Kâdî Ebu Bekr Muhammed b. et-Tayyib el-. et-Temhîd fi'r-red ale'l-mülhideti'l-mu'attıle ve'r-râfiza ve'l-hevâricv'l-mu'tezile. Kahire: 1973.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el- el-Câmiu's-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbakî. 1. Cilt. Kahire: Matbaatü's-Selefiyye, 1400.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-. el-Câmiu's-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbakî. 2. Cilt. Kahire: Matbaatü's-Selefiyye, 1403.
• Canan, İbrahim. Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Crone, Patricia - Zimmermann, Fritz. İntroduction, Salim b. Zekvân, es-Sîre. thk.ve İngilizce çev. Patricia Crone- Fritz Zimmermann. New York: Oxford University Press, 2001.
• Cüveynî, İmâmu'l-Harmeyn el-. Kitâbu'l-İrşâd, çev. Adanan Bülent Baloğlu vd. Ankara: TDV Yayınları, 1. Basım, 2010.
• Dercînî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Saîd. Kitâbü tabakâti’l-meşâih bi’l-Mağrib. nşr. İbrahim Tallây. I-II. Kosantîne: Matbaatü’l-Ba‘s, 1974.
• Dineverî, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-. el-İmâme ve's-siyase. çev. Cemalettin Saylık. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1. Basım, 2017.
• Dineverî, Ebû Hanife. el-Ahbaru't-tıval. çev. Zekeriya Akman-H.Siyabend Aytemür. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Ebû Hanife, İmam-ı Azâm. İmam-ı Azâm'ın Beş Eseri. çev. Mustafa Öz, İstanbul: İFAV Yayınları, 5. Basım, 2010.
• Eş'arî, Ebû'l-Hasen el-. Makâlâtü'l-islâmiyyîn ve itilâfu'l-müsellîn. çev. Mehmet Dalkılıç- Ömer Aydın. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 1. Basım, 2005.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri. Ankara: Selçuk Yayınlar, 5 Basım 1991.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakûb el-. el-Kamûsu’l-muhît. Beyrut: 1986.
• İbn Manzur, Ebü'l-Fazl İbn Mükerrem Cemaleddin Muhammed b. Mükerrem. Lisanu’l-Arab. XIII/XXI, Beyrut: tsz.
• İsfehânî, Râğıb el-. Müfredât fî garîbi'l-Kur'ân. Thk. Muhammed Halil 'İtânî. Lübnan/Beyrut: Daru'l-Ma'rife, 1426/2005.
• İzutsu, Toshihiko. İslam Düşüncesinde İman Kavramı. çev. Selahaddin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 1984.
• Kılavuz, A. Saim. Ana Hatlarıyla İslam Akaidi ve Kelama Giriş. İstanbul: Ensar Yayınları, 21. Basım, 2014.
• Kubat, Mehmet. Malatî ve Kelâmî Görüşleri. Ankara: TDV Yayınları, 2010.
• Kurtubî, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed Said b. Hazm el-Endelüsî el-. el-Fasl fi'l-milel ve'l-ehvâ ve'n-nihâl. çev. Hali İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 1. Basım, 2017.
• Kutlu, Sönmez., Salim b. Zekvan’ın Es-Sîre Adlı Eserindeki Mürcie ile İlgili Kısmın Tercümesi. Ankara Ünivesitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35/1 (Nisan 1996), 467-475.
• Kutlu, Sönmez . İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler. Ankara: Kitâbiyât, 2002.
• Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Şuayip Arnavut. 5. Cilt. Beyrut: Dâru'r-Risâle, 1403-2009.
• Makdisî, İbn Kudâme el-Cemmâîlî el-. Lüm'âtu'l-i'tikâd. çev. Ali Pekcan. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-. Kitabü’t-tevhid. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2005.
• Nâmî, Amr Halife en-. A Description of New Ibadi Manuscripts from North Afrika, Journal of Semitic Studies 15/1. Oxford: 1970.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Alî en-. es-Sünenü'l-kübrâ. thk. Hasan Abdulmun'im Şelebî. 3 Cilt. Lübnan/Beyrut: Müessesetü'r-Risale, 1. Basım, 1421/2001.
• Nesefî, Ebü'l-Muîn en-. Bahru'l-kelâm. Tahk.Trc.Yusuf Arıkaner. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Pezdevî, Sadru'l-İslâm İmam Ebu'l-Yusr Muhammed el-. Usûlü'd-dîn. çev. Şerafettin Gölcük, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2015.
• Râzi, Muhammed Fahreddin. Muhassal-Kelama Giriş. çev. Hüseyin Atay. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Ringgren, Helmer. The Coceptof Faith in The Koran. Leiden: ORİENS, 1921.
• Sâbûnî, Nureddîn es-. Mâturdiyye Akâidi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: Marmara Üniv. İlahiyat Fak. Yayınları, 16. Basım, 2016.
• Sülün, Murat. Kur'an-ı Kerim Açısından İman Amel İlişkisi. İstanbul: Ensar Yayınlar, 3. Basım, 2015.
• Şehristani, Ebu'l-Feth Muhammed b. Abdulkerim, b. Ebi Bekr Ahmed. el-Milel ve'n-Nihal. çev. Mustafa Öz, İstanbul: Litera Yayınları, 2011.
• Şemmâhî, Ebû’l-Abbas. Kitâbu's-siyer. thk. Muhammed Hasan. I-III. Bingazi: Dâru'l-Medâri'l-İslâmî, 2009.
• Taftâzânî, Sa‘düddîn el-Horâsânî et-. Şerhu’l-akâid. çev. Süleyman Uludağ.İstanbul: Dergâh Yayınları, 5. Basım, 2010.
• Tillich, Paul. İmanın Dinamikleri. çev. Fahrullah Terkan-Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. el-Câmiu'ş-sahîh. thk. İbrahim Advah Avad. 4 Cilt. Kahire: Mustafa el-Bab el-Halebi, 1. Basım, 1382/1962.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. el-Câmiu'ş-sahîh. thk. İbrahim Atve Ivâd. 5. Cilt. Kahire: Mustafa el-Babî el-Halebî, 1395/1975.
• Watt, William Montgomery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. Ankara: Sarkaç Yayınları, 4. Basım, tsz.
• Yıldız, Harun. Hariciliğin Doğuşu ve Gelişimi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Yıldız, Harun, "Haricilerin Erken Dönem Tarih Algısı: Salim b. Zekvan Örneği". e-makâlât Mezhep Araştırmaları. II/2, . (2009), 7-40.
• Zekvân, Salim b. es-Sîre. çev. Harun Yıldız. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2016.