The Loneliness in Tasawwuf and the Concept of Wahshat

Yıl 2021, , 477 - 501, 30.12.2021

Mehmet Uyar

https://doi.org/10.32711/tiad.999476

Öz

In this paper, the subject of loneliness in tasawwuf and the concept of wahshat, which is an expression of loneliness, have been studied. In this context, the paper consists of three parts. In the first part, a general framework has been drawn about the relationship between religious life and loneliness, and then the issue’s Islamic aspect has been analyzed in particularly. The second part focuses on examining the reflections of this universal phenomenon on sufistic life. Loneliness is one of the main characteristics that determines the sufistic lifestyle from the early times. In addition to the atmosphere of loneliness, which is always a fundamental element of sufi life stories, there are also strong emphasises about loneliness in their words. However, loneliness does not have a one-sided and fixed meaning in sufi thought. Sufis use various concepts to express loneliness. Wahshat is also one of these concepts. However, wahshat differs from other concepts because of its semantic content and expresses a special dimension of sufistic loneliness. This paper, aims to study this dimension of loneliness.

Anahtar Kelimeler

Tasawwuf, Loneliness, Solitude, Isolation, Wahshat (Estrangement).

Tasavvufta Yalnızlık ve Vahşet Kavramı

Öz

Bu makalede, tasavvufta yalnızlık ve yalnızlığın ifade biçimlerinden biri olan vahşet kavramı ele alınmıştır. Bu bağlamda çalışma üç kısımdan oluşmaktadır. İlk bölümde, dinî hayat ve yalnızlık bağlantısına dair genel bir çerçeve çizilmiş, özelde konunun İslâmî boyutuna yer verilmiştir. İkinci bölümde, yalnızlığın tasavvufî hayata yansıması hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Üçüncü bölüm ise sûfî tarzda yalnızlığı niteleyen vahşet kavramına ayrılmıştır. Erken dönemlerden itibaren yalnızlık, sûfî yaşam tarzını belirleyen temel niteliklerden biridir. Sûfî hayat hikâyelerinin arka planına hâkim bir yalnızlık atmosferi yanında, onların sözlerinde de yalnızlığa dair güçlü vurgular bulunmaktadır. Diğer yandan, tasavvuf düşüncesinde yalnızlığın tekdüze ve sabit bir anlamı yoktur. Sûfîler, yalnızlığı ifade etmek için çeşitli kavramlara başvururlar. Vahşet de bu kavramlardan biridir. Ancak vahşet, yalnızlığa dair anlamsal muhtevası ile diğer kavramlardan ayrılmakta, sûfî yalnızlığını özel bir boyutuyla tanımlamaktadır. Bu çalışma, yalnızlığın işte bu boyutunu tahlil etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Yalnızlık, Halvet, Uzlet, Vahşet.

Kaynakça

• Abdürrezzâk el-Kâşânî. Istılahâtu’s-sûfiyye. thk. Abdü’l-Âl Şâhîn. Kahire: Dâru’l-Menâr, 1992.
• Aydınlı, Abdullah. “Ebû Zer el-Gıfârî”. DİA. 10/266-269. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Aynî, Mehmed Ali. Tasavvuf Tarihi. haz. Hüseyin Rahmi Yananlı. İstanbul: Büyüyen Ay, 2017.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2004.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyîd eş-Şerîf. Mu’cemü’t-ta’rîfât. thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî. Kahire: Dâru’l-Fazîle, ts.
• Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ali b. Atıyye. Kûtu’l-kulûb fî muâmeleti’l-Mahbûb. 3 Cilt. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turâs, 2001.
• Ebu’l Alâ Afîfî. Tasavvuf İslâm’da Manevî Hayat. çev. Ekrem Demirli - Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Erginli, Zafer vd. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. ed. Zafer Erginli. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006.
• Feridüddîn Attâr. Evliya Tezkireleri. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
• Gölbaşı, Selahattin. Kur’ân’ı Kerîm’de Anılan Bazı Peygamberlerin Yalnızlık Deneyimleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Hakîm, Suâd. el-Mu’cemu’s-sûfiyye. Beyrut: Dendele, 1981.
• Hücvîrî, Ali b. Osman Cüllâbî. Keşfu’l-Mahcûb Hakikat Bilgisi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 3. Basım, 2010.
• Hücvîrî, Ali b. Osman. Keşfü’l-mahcûb. thk. Mahmud Âbidî. Tahran: Sürûş, 2006.
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem el-Afrikî el-Mısrî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 2009.
• Kelâbâzî. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta’arruf. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2019.
• Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed. Kitâbu’t-ta’arruf limezhebi ehl-i’t-tasavvuf. nşr. A. J. Arbery. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1994.
• Kılıç, Ünal. “Hz. Peygamber’in Nübüvvet Öncesi Uzlet İçin Hira Mağarası’nı Seçmesi Üzerine Bazı Mülahazalar”. İSTEM: İslâm, San‘at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi 12/24 (2014), 3-11.
• Knsyh, Alexander. Tasavvuf Tarihi. çev. Nurullah Koltaş. İstanbul: Ketebe Kitap, 2020.
• Kuşeyrî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerîm. er-Risâletü’l-Kuşeyriyye. Kahire: Dâru Cevâmii’l-Kilem, ts.
• Muhammed İstilâmî. Şeyh Feridüddîn Muhammed Attâr Nîşâbûrî Tezkiretü’l-evliyâ. Tahran: İntişârât-ı Zevvâr, 1346.
• Mütercim Âsım Efendi. Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. haz. Mustafa Koç. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazme Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Parrinder, Geoffrey. Mysticism In The World’s Religions. Oxford: Oneworld Publications, 1995.
• Paula, Karnick. “Yalnızlık Hissi: Teorik Yaklaşımlar”. çev. Selçuk Zengin - Muhammed Kızılgeçit. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 11/3 (2011), 217-229.
• Refîk el-Acem. Mevsûatü mustalahâti’t-tasavvufi’l-İslâmî. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1999.
• Schimmel, Annemarie. İslamın Mistik Boyutları. çev. Ergun Kocabıyık. İstanbul: Alfa Yayıncılık, 2018.
• Serrâc, Ebû Nasr. el-Lüma’. thk. Abdulhalîm Mahmûd, Tâhâ Abdulbâkî Sürûr. Mısır: Dârü’l-Mektebeti’l-Hadîs, 1960.
• Sülemî, Ebû Abdirrahmân. Tabakātu’s-sûfiyye. thk. Nûreddîn Şerîbe. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1986.
• Tosun, Necdet. İbn Arabî Öncesi Tasavvufta Halvet ve Uzlet. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1995.