Sahâbeye Hakaretin Cezası

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 580 - 607, 30.12.2021

Hasan Basri Yıldız

https://doi.org/10.32711/tiad.1015425

Öz

Sahâbe, Hz. Peygamber’e mülaki olmuş, ona iman etmiş ve ona arkadaşlık etmiş ilk Müslüman neslidir. İslâm’ın sonraki nesillere ulaştırılmasında sahâbenin büyük katkısı vardır. Bu nedenle Müslümanların geneli İslam’ın ilk nesli olan sahâbeyi hayırla anarlar. Bununla birlikte zaman zaman sahâbeye dil uzatıldığına şahit olmaktayız. Sahâbeye hakaretin cezası bu makalenin konusunu teşkil etmektedir. Sahâbeye hakaretin geçmişte olduğu gibi günümüzde de devam etmesi bu konuyu ele almayı önemli kılmaktadır. Makalede ilk olarak sahâbenin tanımına, sebb ve şetm kavramlarına, sahâbeye hakaretin haram oluşuna yer verildi. Daha sonra sahâbeye hakaretin kişinin küfrünü gerektirip gerektirmediği meselesi ele alındı. Son olarak da sahâbeye hakaretin cezası ile Hz. Âişe’ye ve Hz. Peygamber’in diğer eşlerine hakaretin cezası incelendi. Bu çalışma ile İslâm hukukçuları tarafından sahâbeye hakaret edene dayak, hapis, ölüm gibi farklı cezaların takdir edildiği görülmüştür. İslâm hukukunda sahâbeye hakaret eden için farklı cezaların öngörülmüş olmasından hareketle cezanın takdir yetkisinin devlete bırakıldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sahâbe, Hakaret, Ceza, Haram, Küfür

The Punishment for Insulting the Companions

Öz

The Companions are the first generation of Muslims who met the Prophet, believed in him and made friends with him. Companions have greatly contributed to the transportation of Islam to the next generations. For this reason, Muslims generally commemorate the first generation of Islam, the Companions. However, from time to time, we witness that the Companions were insulted. The punishment for insulting the Companions is the subject of this article. The continuation of insulting the Companions, as in the past, makes it important to address this issue. In this study, it was seen that different punishments such as beating, imprisonment and death were appreciated by the Islamic jurists for those who insulted the Companions. Based on the fact that different punishments are foreseen for insulting the Companions in Islamic law, it has been concluded that the discretion of the punishment is left to the state.

Anahtar Kelimeler

Companions, Insulting, Punishment, Haram

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Fezâilü’s-Sahâbe. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Herevî. Şemmü’l-avâriz fî zemmi’r-Revâfiz. b.y.: Merkezü’l-Furkân, 2004.
• Âlûsî, Ebü’l-Meâlî Cemâlüddîn Mahmûd Şükrî b. Abdillâh b. Mahmûd. Sabbü’l-ʿazâb ʿalâ men sebbe’l-ashâb. Riyad: Edvaus Selef, 1997.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-Aynî. Umdetü’l-kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî. Câmiu’s-Sahîh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Cevherî, Ebü’l-Kâsım Abdurrahman b. Abdillah b. Muhammed. Müsnedü’l-Muvatta’. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1997.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî. Kitâbü’t-ta’rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Dimyâtî, Ebû Bekr b. Muhammed. İânetü’t-tâlibîn. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1997.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî. el-Müsned. 13 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1984.
• Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ, Muhammed b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Halef. el-Mu’temed fî usûli’d-dîn. Beyrut: Dâru’l-Meşrik, 1986.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahâbe Hukûku ve Ashâba Saygısızlığın Dînî Hükmü”. Hadis Tetkikleri Dergisi 8/1 (Haziran 2010), 7-32.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevî. Tehzîbü’l-lüğa. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Haddâd, Radıyyüddîn Ebû Bekr b. Alî b. Muhammed. el-Cevheretü’n-neyyire, 2 Cilt. b.y.: Matbaatü’l-Hayriyye, 1905.
• Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Halîfe, Yâsîn. İclâü’l-hakîkati fî sîreti Âişe. Zahrân: Müessesetü’d-Düreri’s-Seniyye, 2011.
• Hallâl, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. Hârûn. Kitâbü’s-Sünne. 7 Cilt. Riyad: Dâru’r-Râye, 1989.
• Hamevî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hasenî (el-Hüseynî). Gamzü uyûni’l-besâir alâ mehâsini’l-Eşbâh ve’n-nezâir. 4 Cilt. b.y: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• Haraşî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Alî el-Mâlikî. Şerhu Muhtasarı Halîl, 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Heyet, el-Fetâva’l-Hindiyye. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1892.
• Heyet, el-Mu’cemü’l-vasît. 2 Cilt. b.y.: Daru’d-Da’ve, ts.
• Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Muhammed es-Sa‘dî. es-Savâʿiku’l-muhrika. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-ashâb. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l- Ceyl, 1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilazîz ed-Dimeşkî. Tenbîhu’l-vülâti ve’l-hükkâm alâ ahkâmi şâtimi Hayri’l-Enâm. Kahire: Dâru’l-Âsâr, 2007.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdilazîz ed-Dimeşkî. Reddü’l-muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1992.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Düreyd el-Ezdî el-Basrî. el-Cemheratü’l-lüğa. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlim, 1987.
• İbn Ebî Âsım, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk b. Mahled eş-Şeybânî (v. 287/900), Kitâbü’s-Sünne, Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1980.
• İbn Ebî Ya‘lâ, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Muhammed b. el-Hüseyn el-Bağdâdî. Tabakâtü’l-Hanâbile. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî. Mu’cemü Mekâyîsi’l-Lüğa. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1994.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1959.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muhallâ. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-kadîr li’l-âcizi’l-fakîr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2010.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-
• Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Müsnedü’l-Fârûk emîri’l-müʾminîn Ebî Hafs ʿÖmer b. Hattâb ve akvâlühû ʿalâ ebvâbi’l-ʿilm. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Vefa, 1991.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-
• Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-
• Makdisî. el-Muğnî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1994.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râik. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 2010.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. es-
• Sârimü’l-meslûl alâ şâtimi’r-Rasûl. Riyad: Hirsü’l-Vatani’s-Suûdî, 1983.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî. eş-Şifâ bi-ta’rifi hukûki’l-Mustafâ, 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-Mısrî. ez-Zahîre. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Lâlekâî, Ebü’l-Kâsım (Ebü’l-Hüseyn) Hibetullah b. el-Hasen b. Mansûr et-Taberî er-Râzî. Şerhu usûli iʿtikâdi Ehli’s-sünne ve’l-cemâʿa. b.y.: Dâru Taybe, 2003.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasen Burhânüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Fergânî. el-Hidâye. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Merverrûzî, Ebû Alî el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed. et-Taʿlîka. 2 Cilt. Mekke: Mektebetü Nezzâr Mustafâ el-Bâz, ts.
• Mevsılî, Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd. el-İhtiyâr li-ta’lîli’l-Muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1937.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fî Şerhi Sahîhi Müslim. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1972.
• Sübkî, Ebü’l-Hasen Takıyyüddîn Alî b. Abdilkâfî b. Alî b. Temmâm. es-Seyfü’l-meslûl alâ men sebbe’r-Rasûl. Amman: Dâru’l-Feth, 2000.
• Sübkî, Ebü’l-Hasen Takıyyüddîn Alî b. Abdilkâfî b. Alî b. Temmâm. Fetâva’s-Sübkî. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Meârif, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş-Şâfiî. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî. 2 Cilt. b.y: Dâru Taybe, ts.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. er-Risâle. Mısır: Mektebetü’l-Halebî, 1940.
• Şefi, Muhammed. İslâm’da Sahâbenin Konumu ve Tarih İlmi. çev. Mehmet Nadir Özdemir. Konya: Literatürk Academia Yayınları, 2019.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb el-Kâhirî. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti me’ânî elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. b.y.: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemü’l-evsat. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, ts.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî. Şerhu’l-ʿAkâʾid. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 2014.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünenü’t-Tirmizî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Yılmaz, Abdülkadir. “Sebb-i Sahabe Meselesi”. Academia. Erişim 5 Kasım 2021. https://www.academia.edu/30678504/Abdulkadir_Okan_Kadir_Yılmaz_ _SEBBİ_SAHABE_MESELES%C4%B0_The_Ruling_on_Making_Inappropriate_Remarks_About_the_Sahaba_-_Rihle_Ekim_-_Aralık_2009_Sayı_7
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Kitâbü’l-kebâʾir. Beyrut: Dâruʼn-Nedve el-Cedîde, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.