Abdülkerîm Müderris'in Mevâhibu'r-Rahmân fî Tefsîri'l-Kur'ân Adlı Tefsiri ve Müteşâbih Âyetlere Yaklaşımı

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 329 - 354, 30.12.2021

Mehmet Zeki Doğan

https://doi.org/10.32711/tiad.970624

Öz

Abdülkerîm Müderris, Irak’ın ve İslâm âleminin ünlü çağdaş âlimlerindendir. Müderrislik, imamlık ve müftülük gibi birçok görevle birlikte yerli ve yabancı yüzlerce öğrenci yetiştirmiştir. Tefsir, hadis, fıkıh, tarih, tasavvuf ve edebiyat gibi pek çok alanda yetmişten fazla eser kaleme almıştır. Zengin bir ilmî mirası geride bırakan Müderris’in en meşhur çalışmalarından biri Mevâhibu'r-Rahmân fî Tefsîri'l-Kur'ân adlı tefsiridir. Müderris, alanında önemli bir konuma sahip olan bu tefsirinde kelimelerin iştikakına, dil inceliklerine, filolojik açıklamalara, belâgat nüktelerine oldukça yer vermiştir. Müderris’in tefsirinde dikkat çeken hususların başında onun itikâd ilmindeki otoritesi gelmektedir. Müderris, müteşâbih âyetleri genellikle selef âlimlerinden farklı bir yaklaşımda bulunarak onları akli ve nakli delillerden istifade ederek yorumlama gayreti içerisine girmiştir. Çalışmamızda öncelikle Abdülkerîm Müderris'in hayatı ve ilmî kişiliğine kısaca temas edilecektir. Ardından müellifin Mevâhibu'r-Rahmân fî Tefsîri'l-Kur'ân adlı tefsirinin genel özellikleri hakkında bilgi verilecektir. Müfessirlerin müteşâbih âyetlere genel yaklaşımlarını ele aldıktan sonra Müderris'in müteşâbih âyetlere yaklaşımını ve onun Kur’ân’da Allah’ın zâtına isnâd edilen istivâ, rü’yetullah, yed, ayn, vech, kabza, fevk, cenb, ityân ve meci gibi müteşâbihleri nasıl te’vil ettiği ele alacaktır

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Abdülkerîm Müderris, Mevâhibu, Müteşâbih Âyetler

Abdul Karim Mudarris’ Tafsir Named Mevâhibu’r-Rahmân Fî Tefsîrî’l Qur’an And His Approach To Mutashabih Verses

Öz

Abdul Karim Mudarris is a well-known contemporary scholar of Iraq and Islamic World. He performed various missions such as mudarris, imam and mufti; and educated hundreds of students. He wrote more than seventy works in a number of fields like tafsir, hadith, Islamic Jurisprudence, history, mysticism and literature. One of the most famous works of the scholar, who inherited a rich scientific heir, is his Qur’anic tafsir named as Mevâhibu’r-Rahmân fî Tefsîri’l Qur’an. Muddaris, in his prominent tafsir in the field, has given a great place to the rhetoric of words, language subtleties, philological explanations and rhetoric quotes. One of the most attention receiving points in Mudarris’s tafsir is his authority in his knowledge of faith. Mudarris usually concentrated his efforts on interpreting the mutashabih verses utilizing logical and narrative evidences with a different approach from that of salaf scholars. In this study, primarily, the life and scientific personality of Abdul Karim Mudarris will be mentioned briefly. After this, information about general characteristics of the author’s tafsir named Mevâhibu'r-Rahmân fî Tefsîri'l-Qur’an will be presented. After the exegetes’ common approaches to mutashabih verses are studied, the approach of Mudarris to muteshabih verses and how he interpreted the mutashbihs such as istiwâ, ru’yetullah, yed, ayn, vech, kabza, cenb, ityân and meci will be investigated.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Abdul Karim Mudarris, Mevâhibu, Mutashabih Verses

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemu’l-müfehres li alfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-ʻArabî, ts.
• Beğâvî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mesʻûd. Meâlimü’t-tenzîl. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2016.
• Berîfekânî, ʻAbid Hasen Cemîl. “eş-Şeyh ʻAbdülkerîm el-Müderris ve cuhûduhu’l-ʻilmiyye” Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler Sempozyumu, ed. İsmail Narin. 2/547-562. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Buhârî, Ebû ʻAbdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʻu’s-sahîh. 6 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• İbn ʻAbbâs, ʻAbdullah. Tenvîru’l-mıkbâs min Tefsîri İbni’l-ʻAbbâs. cem eden. Mecdüddîn Ebû Tâhir Muhammed b. Yaʻkûb el-Fîrûzâbâdî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, ts.
• İbn ʻAbdurrahmân, ʻAhmed. Menhecu’ş-Şeyh ʻAbdülkerîm el-Müderris fi Tefsîrihi Mevâhibu'r-Rahmân fî Tefsîri'l-Kur'ân. Umman: Câmiʻatü’l-ʻUlûmi’l-İslâmiyyeti’l-ʻÂlemîyye, Külliyetü’d-Daʻveti ve Usûlü’d-Dîn, Kısmu’t-Tefsîri ve ʻUlûmi’l-Kur’ân, Yüksek Lisan Tezi, 2011.
• İbn ʻAşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Beyrut: Mûessetu’t-Târîh, ts.
• İsfahânî, Hüseyn b. Muhammed b. Mufaddal. Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
• Kâsimî, Muhammed Cemâluddîn. Mehâsinu’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Kattân, Mennâʻ. Mebâhis fi ʻulûmi’l-Kur’ân. Riyad: Mektebetü’l-Meʻârifi li’n-Neşri ve’t-Tevzîʻ, 2011.
• Kurtubî, Ebû ʻAbdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʻu li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed el-Berdunî-İbrâhim el-Atfîş. 20 cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Müderris, Abdülkerîm b. Muhammed b. Mustafâ b. Süleymân b. Fettâh b. Muhammed. ʻUlemâünâ fî hidmeti’l-ʻilmi ve’d-Dîn. nşr. Muhammed ʻAlî el-Karadâğî. Bağdad: y.y., 1983.
• Müderris, Abdülkerîm b. Muhammed b. Mustafâ b. Süleymân b. Fettâh b. Muhammed. Mevâhibu'r-Rahmân fî tefsîri'l-Kur'ân. nşr. Muhammed ʻAlî el-Karadâğî. Bağdad: Dâru’l-Huriyye, 1986.
• Özel, Ahmed. “Abdülkerîm Müderris”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Ek-2/335-337. İstanbul: TDV Yayınları, 2016. Rıdâ, Reşîd. Tefsîru’l-menâr. 12 cilt. Mısır: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-ʻAmmatü li’l-Küttâb, 1990.
• Sâlih, Subhî. Mebâhis fi ʻulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-ʻİlmi li’l-Melâyîn, 2014.
• Suyûtî, Hâfız Ebû Fadl Celâluddîn ʻAbdurrahmân. el-İtkân fi ʻulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafâ Rayb el-Buğâ. 2 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 3. Basım, 1996.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiʻu’l-beyân ʻan te’vîli âyi’l-Kur’ân. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 6. Basım, 2014.
• Zebîdî. Ebû’l-Feyd Muhammed b. Muhammed b. ʻAbdurrezâk el-Hüseynî, el-Murtadâ. Tâcu’l-ʻarûs min Cevâhîri’l-Kâmûs. 40 cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. ʻÖmer b. Muhammed. el-Keşşâf ʻan hakâiki ğavâmidi’t-Tenzîl ve ʻuyûni’l-akâvîli fi vucûhi’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdüsselam Şahin. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 2015.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. ʻAbdullah. el-Burhân fi ʻulûmi’l-Kur’ân. thk. Mustafâ ʻAbdulkâdir ʻAtâ. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• Zürkânî, Muhammed ʻAbdulazîm. Menâhilu’l-ʻirfân fi ʻulûmi’l-Kur’ân. thk. Fevvâz ʻAhmed Zemerlî. 2 cilt. Bey ʻAk ʻAk rut: Dâru’l-Küttâbi’l-ʻArâbî, 2. Basım, 1996.