Descartes’ın Bilgi Felsefesinde Tanrı’nın Yeri ve Kısır Döngü Meselesi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 384 - 403, 30.12.2021

Nilüfer Urlu Ünaldı

Öz

Descartes’ın bilgi felsefesinde Tanrı’nın yeri ve önemi tarihsel süreç içinde yoğun tartışmalara konu olmuştur ve bu tartışmalar özellikle “Kartezyen kısırdöngü”
meselesi etrafında şekillenmiştir. Descartes’ın Meditasyonlar’da gerçekleştirdiği Tanrı uslamlamaları şüphesiz hâlihazırda da son derece ufuk açıcıdır. Onun
epistemolojisinde varlığının bilgisini ruhumuza “bir mühür/damga gibi basmış” olan Tanrı, felsefenin en önemli sorularına cevap olarak sunulur. Buna göre Tanrı öncelikle dış dünyanın varlığının ve sonrasında ona ait açık ve seçik bilginin güvenilirliği/doğruluğu için garantör işlevi görür. Ancak ilginçtir, Tanrı’nın sistem içindeki bu merkezi önemine karşılık Descartes tartışmasız seküler modern dünyanın kurucusu/babası sayılır. Biz bu makalede kartezyen Tanrı kavramından seküler bir bilgi anlayışının inşasına giden süreci özellikle “kısırdöngü” meselesi çerçevesinde ele alacağız. Descartes açık-seçik bilginin doğruluğu konusunda her ne kadar Tanrı’nın garantörlüğüne sığınsa da nihayetinde o, daha Tanrı’nın ispatı esnasında doğruluğundan şüphe edil(e)meyen açık-seçik bilgiyi zaten varsaymakta ve kullanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, Bilgi, Kısır Döngü, Açık-Seçik, Şüphe.

The Position of God in Descartes' Philosophy of Knowledge and the Issue of the Vicious Circle

Öz

The position and importance of God in Descartes’ philosophy of knowledge have been the subject of intense debates in the historical process. These debates have been shaped around the issue of the "Cartesian vicious circle." Descartes' God arguments in Meditations are undoubtedly very eye-opening already. In his epistemology, God, who has "imprinted the knowledge of his existence like a seal" on our soul, is presented as an answer to the essential questions of philosophy. Accordingly, God first acts as a guarantor for the external world's existence and then for the reliability/correctness of clear and distinct information about it. However, it is interesting that despite this central importance of God in the system, Descartes is indisputably considered the founderfather of the modern secular world. This article discussed the process from the Cartesian concept of God to the construction of a secular understanding of knowledge, especially within the framework of the "Cartesian vicious circle" issue. We saw that although Descartes took refuge in God's guarantor for the accuracy of clear-cut knowledge, he was still in the process of proving God. It already assumes and uses clear-cut information whose accuracy cannot be doubted.

Anahtar Kelimeler

Epistemology, Vicious Circle, Clear And Distinct, Doubt, God

Kaynakça

• Adam, Charles. Descartes: Hayatı ve Eserleri, çev. Mehmet Karasan, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1952.
• Akaş, Cem. “Dünyanın Büyüsü?”, Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi, Sayı:10, 1997.
• Bernstein, J. R..Objektivizmin ve Rölativizmin Ötesi, çev. F. Yılmaz, İstanbul: Paradigma, 2009.
• Bumin, Tülin. Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996.
• Copleston, Frederich. Felsefe Tarihi: Descartes, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea, Cilt 4, 1986.
• Cottingham, John. Descartes Sözlüğü, çev. Bülent Gizkan, Necati Ilgıcıoğlu, Ayhan Çitil, Aliye Kovanlıkaya, İstanbul: Doruk Yayıncılık, 2002.
• Descartes, Rene. Aklın Yönetimi İçin Kurallar, çev. Müntekim Ökmen, İstanbul: Sosyal Yayınları, 2010.
• Descartes, Rene. İlk Felsefe Hakkında Meditasyonlar-Gassendi’nin Meditasyonlara İtirazı ve Descartes’ın Bu İtirazlara Yanıtı, çev. İsmet Birkan, Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2007.
• Descartes, Rene. Felsefenin İlkeleri, çev. Mesut Akın, İstanbul: Say Yayınları, 2008.
• Descartes, Rene. İlk Felsefe Üzerine Metafizik Düşünceler, çev. Mehmet Karasan, Milli İstanbul: Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1998.
• Descartes, Rene. Metod Üzerine Konuşma, çev. Mehmet Karasan, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1947.
• Descartes, Rene. Metod Üzerine Konuşma, çev. K.Sahir Sel, İstanbul: Sosyal Yayınları, 1994.
• Doney, Willis. “The Cartesian Circle”, Journal of the History of Ideas, 1995.
• Fouillee, Alfred. Descartes, çev. Atakan Altınörs, Ankara: Eflatun Yayınevi, 2009.
• Jaspers, Karl. Descartes ve Felsefe, çev. Akın Kanat, İzmir: İlya İzmir Yayınevi, 2005.
• Newman, Lex. “Descartes Epistemology”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, Şubat 2019. https://plato.stanford.edu/entries/descartes-epistemology/#CartCirc
• Laberthonniere. Descartes Üzerine Tetkikler, çev. Mehmet Karasan, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1977.
• Loeb, Louis E..“Kartezyen Kısır Döngü”, Cogito Descartes özel sayısı, 10. Sayı, 1997.
• Tepe, Harun. Felsefede Doğruluk Ya Da Hakikat, Ankara: Bilgesu Yayınları, 2016.