Harrār Seriyyesi Özelinde Müslüman Tarih Yazıcılığında Anlatı Değişimi

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 19, 30.03.2023

Ahmet Topal

https://doi.org/10.32711/tiad.1233329

Cited By: 3

Öz

Arapça ve İslâmî çalışmalar alanının çeşitli bilim dalları olan Arap Edebiyatı, İslam Hukûku, Hadis gibi alanlarında faaliyet yürüten ilim adamlarının gerek tarihi olaylar gerekse de tarihi şahısların (oto)biyografilerine dair malumat elde etmek üzere kullandıkları ilk yazılı İslam Tarihi kaynakları, Hicret’in 3. y.y.'na gittiği genel olarak kabul edilir. Bu Arapça tarih eserlerinin metinlerinde anlatılan olaylar genel olarak temelde aynen birinden diğerine tarih içerisinde aktarılmış olsa da, anlatım yapısı metinler arasında değişiklik göstermektedir. Bu çalışma, Saʿd b. Ebū Vakkāṣ tarafından kumanda edilen Ḫarrār Seriyyesi özelinde, klasik tarih eserlerinde mezkûr olaya dair anlatımlardaki ortak ve farklı yönleri incelemektedir. Bu makale, el-Vākidī’nin al-Meğāzī’si, İbn Saʿd’ın al-Ṭabakāt’ı ve İbn Hişām’ın al-Sīre’sini Ḫarrār Seriyyesi özelinde mukayeseyeli bir metin analizine tabi tutmaktadır. Bu çalışma, bu metinlerin doğasına, onların nasıl okunması gerektiğine ve onları okurken nelere dikkat edilmesi gerektiğine dair Ḫarrār Seriyyesi özelinde kıymetli değerlendirmeler sunmaktadır. Son olarak, bu seferin anlatımına dair bu üç eserde görülen farklılıkları, bilhassa İbn Saʿd’ın bu seriyyeyi daha tutarlı ve akıcı bir şekilde işleme gayretinin bir neticesi olarak görmenin daha doğru olduğunu ve bunun tarihi çarpıtmaya yönelik olmadığını iddia etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Textual Analysis, Narrative Change, (Auto)biographical Writing in Arabic Literature, Islamic law, Information about the Companions as a Source of Law

The Narrative Change in Muslim Historiography within the Context of the Expedition to al-Kharrār

Öz

The first written classical sources of Islamic history which scholars of various fields within the Arabic and Islamic studies, including but not limited to Arabic literature, Islamic law, and Ḥadīth studies, rely on for inquiry into historical events as well as (auto)biographies of historical figures is generally accepted to date back to the third century of the Hijra. Although the crux of the matter as to historical events described in the texts of these Arabic historical writings is transmitted from one to the other often unchanged, the narrative structure of these events shows variations across texts. The present work analyzes the expedition to al-Kharrār led by Saʿd b. Abū Waqqāṣ in classical sources in an effort to make sense of the changes and overlaps that occur in the descriptions of the same event found in these texts. It provides a comparative analysis of the expedition as it is described in al-Wāqidī’s al-Maghāzī, Ibn Saʿd’s al-Ṭabaqāt, and Ibn Hishām’s al-Sīra. This paper argues that the changes in the narrative structure of the expedition seen in these three sources should be attributed to especially Ibn Saʿd’s efforts to provide a more cohesive narrative of the event rather than a disingenuous effort to twist history. It also provides valuable insights into the nature of these texts and how to read and what to look for in them using the expedition to al-Kharrār as a case study.

Anahtar Kelimeler

Textual Analysis, Narrative Change, (Auto)biographical Writing in Arabic Literature, Islamic law, Information about the Companions as a Source of Law

Kaynakça

• Abacı, Harun. "Tefsîrü’l-Celâleyn’i Okuma Yöntemi ve Müfessirlerin Dili: Fâtiha Sûresi Tefsiri Örneği." In Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 / 40 (December 2019): 415-439. https://doi.org/10.17335/sakaifd.613972.
• Abou El Fadl, Khaled. Speaking in God's Name: Islamic Law, Authority and Women. Oxford: Oneworld, c2001.
• Al-ʿAsqalānī, Aḥmad b. ʿAlī b. Ḥajar Al-ʿAsqalānī al-Shāfiʿī, Tahdhīb al-Tahdhīb. Edited by ʿĀdil Aḥmad ʿAbd al-Mawjūd and ʿAlī Muḥammad Muʿawwiḍ. Beirut: Dār al-Kutub ʿIlmiyya, 2004.
• Bilge, Mustafa L. "Cuhfe". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/82-83. İstanbul: TDV Yayınları, 1993. https://islamansiklopedisi.org.tr/cuhfe.
• Cahen, Claude. “History and Historians.” In The Cambridge History of Arabic Literature: Religion, Learning and Science in the ʿAbbasid Period. Edited by M.J.L. Young et al. Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
• Crone, Patricia. Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity. New York: Cambridge University Press, 1980.
• Crone, Patricia. “Were the Qays and Yemen of the Umayyad period political parties?” In Der Islam, 71 (1994).
• Çakır, Fatma. "Yazım İtibariyle Farklı Algılanan Bazı Kelimelerin Tecvit Tahlili" In Batman Akademi Dergisi 6 (2023 ): 113-120.
• Hüseyin Algül, "Hamza", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/500-502. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. https://islamansiklopedisi.org.tr/hamza.
• Fayda, Mustafa. "Bedir Gazvesi." Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/325-327. İstanbul: TDV Yayınları, 1992. https://islamansiklopedisi.org.tr/bedir-gazvesi.
• Mustafa Fayda, "İbn Sa‘d." Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/294-297. İstanbul: TDV Yayınları, 1999. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-sad.
• Fayda, Mustafa. "Vâkidî." Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/471-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. https://islamansiklopedisi.org.tr/vakidi.
• Fiğlali, Ethem Ruhi. "Gadîr-i Hum", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/279-280. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. https://islamansiklopedisi.org.tr/gadir-i-hum.
• Hatiboğlu, Ibrahim. "Sa‘d b. Ebû Vakkās." Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/372-374. İstanbul: TDV Yayınları, 2008. https://islamansiklopedisi.org.tr/sad-b-ebu-vakkas.
• Humphreys, R. Stephen. Islamic History: A Framework For Inquiry. New Jersey: Princeton University Press, 1991. Ibn ʿAbd al-Barr, Abū ʿUmar Jamāl al-Dīn Yūsuf b. ʿAbd Allāh b. M. ʿAbd al-Barr. al-Durar fī al-Maghāzī wa al-Siyar. Edited by Shawqī Ḍayf. Qairo: n.p. 1966.
• Ibn Hishām. al-Sīra al-Nabawiyya. Edited by Mustafa al-Saqa et al. Cairo: Halabi, 1936.
• Ibn Ḥajar al-ʿAsqalānī, Aḥmad b. ʿAlī Šihāb al-Dīn. Tahḏīb al-Tahḏīb. Edited by ʿAdil Aḥmad ʿAbd al-Mawjūd and ʿAlī Muḥammad Muʿawwiḍ. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿlmiya, 2004.
• Ibn Saʿd, Muḥammad b. Saʿd Mabīʿ al-Zuhrī, Kitāb al-Ṭabaqāt al-Kabīr. Edited by ʿAlī Muḥammad ʿUmar. Qairo: Maktaba al-Khānjī, 2001.
• Kemaloğlu, Muhammet. "Claude Cahen Çalışmaları ve Hakkında Yapılan Araştırmalar." In İSTEM / 22 (Aralık 2013): 187-207.
• Kızıl, Fatma. Müşterek Râvi Teorisi ve Tenkidi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2013.
• Korucu, Bünyamin. "Fıkıhta Mezhep Çalışmalarını Müstakil Bir Alt Disipline Dönüştürmenin İmkânı: Yeni Bir Perspektif". In Universal Journal of Theology 7 / 2 (Aralık 2022): 19-45. https://doi.org/10.56108/ujte.1127219.
• Bünyamin Korucu. Hanefî Fıkhında Ruhsat: Teori ve Pratik. Edited by Abacı Harun. İstanbul: Gümüşev, 2020.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. "Râbiğ Seriyyesi", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/382-383. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. https://islamansiklopedisi.org.tr/rabig-seriyyesi.
• Lane, E. W. An Arabic-English Lexicon Derived from the Best and Most Copious Eastern Sources. Beirut: Librairie du Liban, 1968.
• Önkal, Ahmet. "Akabe Biatlari." Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/211. İstanbul: TDV Yayınları, 1989. https://islamansiklopedisi.org.tr/akabe-biatlari.
• Özüdoğru, Bekir. "Bir Olay İki Rivayet: Rasûlullâh (s.a.v.) ile Meymûne’nin (r.a.) İhramlı(sız) Evlenmesi Özelinde İlk Dönem Hadis Rivayeti ve Mezheplere Yansıması". In Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 / 2 (Eylül 2022): 1348-1372. https://doi.org/10.51702/esoguifd.1138803.
• Reynolds, Dwight F. (ed.). Interpreting the Self: Autobiography in the Arabic Literary Tradition. Berkeley: University of California Press, 2001.
• Rosenthal, Franz. “Die arabische Autobiographie,” Studia Arabica I (1937):3-40.
• Samʿānī, Abū Saʿd ʿAbd al-Karīm b. M. b. Manṣūr al-Tamīmī al-Samʿānī. al-Ansāb. Edited by ʿAbd al-Raḥman b. Yaḥyā al-Muʿallimī al-Yamānī. (Qairo: Maktaba Ibn Taymiyya, 1980).
• Sariçam, İbrahim. "Harrâr Seferi." Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/242-243. İstanbul: TDV Yayınları, 1997. https://islamansiklopedisi.org.tr/harrar-seferi.
• Schacht, Joseph. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. Oxford: Oxford University Press, 1979. Topal, Ahmet. "Did Islamic Law Cause Islamic Civilization to Decline?". In Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi - / 53 (December 2022): 595-616. https://doi.org/10.17120/omuifd.1175270.
• Topal, Ahmet. "Arap Edebiyati Otobiyografi Yazin Geleneği: Taşköprüzâde Örneği" in Universal Journal of Theology 6 / 1 (Haziran 2021): 183-205.
• Topal, Ramazan. “Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde Yer Alan Medine Dönemi ile Alâkalı Siyer Rivayetlerinde Olayların Tarihlendirilmesi.” In Hadis ve Siyer Araştırmaları 8/1 (2022) 7-45.
• Topal, Ramazan. Siyer-Hadis İlişkisi Ahmed b. Hanbel’in Müsned’i Özelinde. İstanbul: Siyer Yayınları, 2022.
• Topal, Ahmet. The Autobiography of Taşköprüzâde: The Study of Pre-modern Autobiographical Writing in the Arabic Literary Tradition (Istanbul: Gümüşev, 2021).
• Wansbrough, John. Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation. Oxford: Oxford University Press, 1977.
• Watt, W. Montgomery. Muhammad at Medina. Oxford: Clarendon Press, 1956.
• al-Wāqidī, Muḥammad b. ʿUmar. Kitāb al-Maghāzī. Edited by Marsden Jones. Bayrūt: ʿĀlem al-Kutub, 1984.
• Yazıcı, Mahmut. Sahâbe Bilgisi’nin Tespiti. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.