Din Öğretiminde Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının İncelenmesi: Kırşehir Kültür Varlıkları ve Sanat Eserleri Örneği

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 315 - 339, 01.07.2023

Muhammet Mustafa Bayraktar , Saliha Bozer Bayraktar

https://doi.org/10.32711/tiad.1280802

Öz

Bu araştırmanın amacı, Kırşehir’in sahip olduğu tarihi ve kültürel mirasın din öğretiminde okul dışı öğrenme ortamı olarak kullanım imkanlarını incelemektir. Çalışmanın verileri doküman incelemesi ve araştırma gezisiyle toplanmıştır. Öncelikle Kırşehir kültür ve sanat envanterinde yer alan eserler hakkında literatür taraması yapılmıştır. Elde edilen veriler ışığında eserler medrese, zaviye, cami, türbe, kervansaray, kaplıca/hamam olarak sınıflandırılmıştır. Daha sonra ilgili mekanlar ziyaret edilerek gözlem ve inceleme yapılmıştır. Literatür taraması ve araştırma gezisinden elde edilen bilgiler ışığında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi kazanımları, söz konusu eserlerle ilişkilendirilmiştir. Elde edilen verilerle Kırşehir’in nitelikli bir kültürel mirasa sahip olduğu ayrıca söz konusu kültür varlıklarının etkili bir din öğretimi için okul dışı öğrenme ortamı sağladığı anlaşılmıştır. Okul dışı öğrenme etkinliklerinin gerçekleştirilmesinde öğretmen tutumlarının önemli bir yere sahip olduğu bilinmektedir. Bu anlamda çalışmamızın öğretmenlere din öğretiminde okul dışı öğrenme etkinlikleri konusunda olumlu bir tutum kazandırması beklemektir. Yine bu araştırmanın, din öğretiminde kültürel varlıkların eğitsel amaçlı kullanımında öğretmenlere bilgi ve farkındalık kazandırması da beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Türk İslam Sanatları, Okul Dışı Öğrenme, Non-formal Öğrenme, Kırşehir

Examining Out-of-School Learning Environments in Religious Education: Kırşehir Cultural Heritage and Artworks Example

Öz

The aim of this research is to examine the possibilities of using the historical and cultural heritage of Kırşehir as an out-of-school learning environment in religious education. The data of the study were collected through document review and field research. First of all, a literature review was made about the works in the Kırşehir culture and art inventory. In the light of the data obtained, the works were classified as madrasah, zawiya, mosque, tomb, caravanserai, spa/hammam, fountain, Afterwards, the relevant places were visited and observations and examinations were made. As a result of the visits and observations, an example was selected for each type of out-of-school learning environment. In line with the prepared observation form, these learning environments were visited again and detailed observations and examinations were made. In the light of the information obtained from the literature review and field research, the Religious Culture and Moral Knowledge course achievements were associated with the works in question. With the data obtained, it has been understood that Kırşehir has a qualified cultural heritage and that these cultural assets provide an out-of-school learning environment for an effective religious education. it is expected that our study will give teachers a positive attitude about out-of-school learning activities in religious teaching. It is also expected that this research will provide teachers with knowledge and awareness in the educational use of cultural assets in religious education.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Turkish-Islamic Arts, Out-of-School Learning, Non-formal Learning, Kırşehir

Kaynakça

• Akalın Eryavuz, Şebnem. “Kervansaray”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 25/299-302. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Akdağ, Hakan. “Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yasal İzin Sürecini Planlama”. Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi. ed. Ahmet Şimşek - Selahattin Kaymakçı. 75-98. Ankara: Pegem Akademi, 1. Baskı, 2015.
• Altaş, Nurullah. Yapılandırmacı Program Anlayışına Dayalı Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretimi Öğretmen El Kitabı. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2007.
• Altıntaş, Muhammed Esat. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Değer Öğretiminde Gerçekleştirdikleri Ders Dışı Etkinlikler Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 7 (Haziran 2019), 83-99.
• Arık, M. Oluş. “Erken Devir Anadolu - Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”. Anadolu 11 (Ocak 1967), 57-100.
• Aslanapa, Oktay. Türk Sanatı II. İstanbul: Kervan Yayınları, 1984.
• Aytaçlı, Berrak. “Durum Çalışmasına Ayrıntılı Bir Bakış”. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 3/1 (Haziran 2012), 1-9.
• Bayraktar, Muhammet Mustafa. “Evaluation of Studies on Technology in Religious Education Published in Turkey”. Enriching Teaching and Learning Environments With Contemporary Technologies. ed. Mehmet Durnalı - İbrahim Limon. 241-257. USA: IGI Global, 2020.
• Binbaşıoğlu, Cavit. Okulda Ders Dışı Etkinlikler. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Bütüner, Resul – Özdemir, Esma. “Sanal Gerçeklik Teknolojisi İle Eğitimde Devamlılığın Sağlanması: Covid-19 Salgınında Karantinadaki Öğrenciler”. Bilişim Sistemleri ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 3/2 (Aralık 2021), 1- 7.
• Çebi, Hicret. Farklı Okul Dışı Öğrenme Ortamlarının Öğrencilerin Fen Bilimleri Dersine Larşı İlgi ve Tutumlarına Etkisi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Çelik, Rahime - Evcimik, Sare, “Okul-Cami Buluşması Projesi Üzerine Nitel Bir Araştırma”. Diyanet İlmi Dergi 57 (Mart 2021), 457-486.
• Demir, Engin - Çetin, Filiz. “Öğretmenlerin Okul Dışı Öğrenme Faaliyetlerine Yönelik Tutumları”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 42/2 (Ağustos 2022), 1443-1461.
• Dursun, Şükrü. Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Süsleme. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Eraslan, İsmail. Bir Ahilik Geleneği Köy Odası Hatıraları Molla Musa’nın Konağı. Kırşehir: Kırşehir Belediyesi Kültür Tarihi Yayınları, 2013.
• Eyice, Semavi. “Kırşehir’de Karakurt Ilıcası”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi 2 (Ekim 1971), 229-254.
• Eyice, Semavi. “Cami”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1993, 7/56-90.
• Eyice, Semavi. “Kırşehir’de Üç-Ayak Adındaki Yapı Kalıntısında Araştırmalar”. Anadolu Araştırmaları 17/2 (2004), 125-167.
• Göküş, Şeref. “Din Öğretiminde Gezi-Gözlem Yöntemi ve Bir Uygulama Örneği”. TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi 28 (Ocak 2020), 115-144.
• Güçlü, Adnan. İl Kültür Envanteri. Kırşehir: Kırşehir Valiliği İl Özel İdaresi Yayınları, 2006.
• Güngör, Ali. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Sınıf Dışı Öğrenme Ortamları Konusundaki Görüşleri”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/2 (Aralık 2022), 175-197. https://doi.org/10.58568/firatilahiyat.1171150
• Hawrot, Anna. “Out-of-School Learning Assistance in Adolescence”. Educational Psychology 38/4 (October 2018), 513-534. https://doi.org/10.1080/01443410.2017.1392006
• Hoppers, Wim. Non-Formal Education and Basic Education Reform: A Conceptual Review. Paris: İnternational İnstitute for Educational Planning, 2006.
• Kara, Mustafa “Tekke”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/370-379. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Karademir, Ersin. Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Fen ve Teknoloji Dersi Kapsamında Okul Dışı Öğrenme Etkinliklerini Gerçekleştirme Amaçlarının Planlanmış Davranış Teorisi Yoluyla Belirlenmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Karakaya, Enis. “Kaplıca”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 24/351-353. Ankara: TDV Yayınları, 2021.
• Kızılabdullah, Yıldız. “Yapılandırmacılık Yaklaşımının İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Amaçlarının Gerçekleşmesine Etkisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (Ağustos 2008), 197- 215, https://doi.org/10.1501/ilhfak_0000000975
• Kunter, Halim Baki. “Kitabelerimiz”. Vakıflar Dergisi 2 (1942), 431-455.
• Köse, Erdoğan. “İlköğretim Öğrencilerinin Ders Dışı Etkinliklerini Tercih Etme Nedenleri”. A.Ü. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi 2/3 (2007), 46-61.
• Malkoç, Serdar - Kaya, Erdoğan. “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Sınıf Dışı Okul Ortamlarının Kullanımı”, İlköğretim Online 14/3 (Ağustos 2015), 1079-1095. https://doi.org/10.17051/io.2015.40410
• Milli Eğitim Bakanlığı. Okul Dışı Öğrenme Kılavuzu. Ankara, 2019.
• Milli Eğitim Müdürlüğü. Okulum Kırşehir İlkokul Okul Dışı Öğrenme Ortamları, 2019.
• Milli Eğitim Müdürlüğü. Okulum Kırşehir Ortaokul Okul Dışı Öğrenme Ortamları, 2019.
• Milli Eğitim Müdürlüğü. Okulum Kırşehir Lise Okul Dışı Öğrenme Ortamları, 2019.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Âşık Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Okumuşlar, Muhiddin. Yapılandırmacı Yaklaşım ve Din Eğitimi. Konya: Yediveren Kitap, 2014.
• Orman, İsmail. “Türbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4I/464-466 Ankara: TDV Yayınları, 2012,
• Ödekan, Ayla. “Medrese”, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Yem Yayın, 1997, 2/1188-1190.
• Önkal, Hakkı. “Türkiye’de Türbe Mimarisi Araştırmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 7/14 (2009), 125-139.
• Özgüç, Tahsin - Akak, Mahmut. “Üç Selçuklu Abidesi Dolay Han, Kesikköprü Kervansarayı ve Han Camii”. Belleten 22/86 (Nisan 1958), 251-259.
• Parlar, Hanifi. “Bilgi Toplumu, Değişim ve Yeni Eğitim Paradigması”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi 4 (Eylül 2012), 193-209.
• Payne, Milton R. Using the Outdoors to Teach Science: A Resource Guide for Elementary and Middle School Teachers. Washington: National Institute of Education, 1985.
• Saraç, Hakan. “Türkiye’de Okul Dışı Öğrenme Ortamlarına İlişkin Yapılan Araştırmalar: İçerik Analizi Çalışması”. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi 3/2 (2017), 60-81.
• Serin, Ekrem. İlköğretim İkinci Kademe Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Gezi-Gözlem ve İnceleme Yönteminin Uygulanma Durumu (Şanlıurfa Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Seyhan, Ayşe. “Öğretmen Adaylarına Göre Sosyal Bilgiler Dersinde Okul Dışı Öğrenmenin Etkililiği”. Turkish Journal of Educational Studies 7/3 (Ekim 2020), 27-51.
• Subaşı, Münevver - Okumuş, Kübra. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/2 (Haziran 2017), 419-426.
• Şen, Ahmet İlhan. “Okul Dışı Öğrenme Nedir?”. Okul Dışı Öğrenme Ortamları. ed. Ahmet İlhan Şen. 2-21. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019.
• Şen, Ahmet İlhan. vd. Okul Dışı Öğrenme Ortamları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2019.
• Tarım, Cevat Hakkı. Tarihte Kırşehri Gülşehri Babailer Ahiler Bektaşiler. İstanbul: Yeniçağ Matbaası, 3. Baskı, 1948.
• Tatar, Nilgün - Bağrıyanık, Kübra Elif. “Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Okul Dışı Eğitime Yönelik Görüşleri”. İlköğretim Online 11/4 (2012), 883-896.
• Tay, Lokman. Kırşehir Camileri. Konya: Literatürk Academia, 2019.
• Tay, Lokman. “Sanat Tarihi Yazımında Bilimsel Araştırma Teknikleri ”. İdil 61 (Eylül 2019), 1169-1186.
• Taylor, Chris vd. “Out-of-School Learning: The Uneven Distrubition of School Provision and Local Authority Support”. British Educational Research Journal 36/6 (December 2010), 1017-1036. https://doi.org/10.1080/01411920903342046
• Temur, Gülfer. İnceleme ve Çalışma Gezilerinin İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Amaçlarını Gerçekleştirmesine Katkısı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Tosun, Cemal. “Din Öğretiminde Gezi Gözlem Yöntemi”. Din Öğretimi Dergisi 40 (1993), 23-32.
• Şahin, İlhan. “Ahî Evran”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/529-530. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Yılmaz, İbrahim. “Kırşehirde Selçuklu Dönemine Ait Bir Yapı Karakurt Han-Ilıcası”, TMD Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi 10 (Nisan 2017), 56-79.
• Yılmaz Önge, Mehmet. “Ahi Evran Zaviyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. I/530-531. Ankara: TDV Yayınları, 1988.
• Zengin, Mahmut. Din Eğitimi ve Öğretiminde Yapılandırmacı Yaklaşım. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2011.