Şark’ta Ömrünü İlme Adayan Bir Fakîh: Seyda Molla Abdüllatif eş-Şemâmî, Hayatı, Eserleri, Fıkhî Kişiliği, Tesirleri

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 3, 621 - 645, 30.09.2023

Mehmet Cengiz

https://doi.org/10.32711/tiad.1298171

Öz

Seyda Molla Abdüllatif eş-Şemâmî, Diyarbakır ili Merkez Sur ilçesine bağlı Şemâmî köyünde kurduğu medresesinde tam 54 yıl müderrislik yaparak din-i mübin-i İslâm’a hizmet etti. Gençliğinden vefatına kadar, büyük bir özveriyle ve kesintisiz bir şekilde sürdürdüğü bu tedris faaliyetleri neticesinde ilmiyle ve edebiyle maruf yüzlerce İslâm âlimi yetiştirdi. Samimiyet, istikrar, sevgi, ilgi, disiplin gibi ilkeleri başarılı bir şekilde uygulayan Molla Abdüllatif’in ismi böylece şark bölgesindeki medrese geleneği içinde markalaştı. Başta fıkıh/fıkıh usûlü ilmi olmak üzere İslâmî tüm ilimlerde büyük bir âlim olan Molla Abdüllatif’in fıkıh tedrisinde fıkhî mezhepleri dikkate alan karma bir usulü benimsemesi ve fıkhın birçok meselesini tatbikî/uygulamalı olarak talebelerine öğretme tekniğini uygulaması dönemin medrese geleneği içinde büyük bir ilgiyle karşılandı. Özellikle fıkıhta sahip olduğu ilminin derinliği ve kuşatıcılığı; ayrıca fıkhı öğretme ve fetva verme metodolojisinin farklılığı sebebiyle Molla Abdüllatif, çağdaşı olduğu âlimler arasında kadâ/hüküm açısından otorite kabul edildi. Bu makalemiz, Seyda Molla Abdüllatif’in fıkıh ilmini öğretme ve fetva verme metodolojisi özelinde fıkhî kişiliğini tespit ve analiz etmeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Abdüllatif, Tedris, Fetva, Metodoloji, Şemâmî.

A Faqih Who Devoted His Life to Knowledge in the East: Sayda Mullah Abdullatif al-Shamami, His Life, Works, Jurisprudential Perspective, and Influences

Öz

Sayda Mullah Abdullatif al-Shamami was in the service of Islam as a teacher for 54 years in Shamami, Sur, Diyarbakır. His lifelong diligence and continuous teaching efforts raised many Islamic scholars known for their knowledge and decency. His successful representation of sincerity, steadfastness, love, care, and self-discipline made his name a signature in the madrasah tradition in the eastern region. His adoption of a combined method considering the fiqh sects in the teaching of fiqh and his applied method of teaching many of the issues in fiqh to his students was met with great interest within the madrasah tradition of the time. He was regarded by his contemporaries as an authority on qada/judgment because of his deep and comprehensive knowledge, especially in fiqh, and his distinctive method of teaching fiqh and issuing fatwas. This article aims to identify and analyze his jurisprudential characteristics in terms of his methodology of teaching the science of fiqh and issuing fatwas.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Abdullatif, Teaching, Fatwa, Methodology, Shamami.

Kaynakça

• Atlı, Yunus. Molla Abdüllatif Şemami’nin Hayatı ve Sarf İlmindeki Yeri. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Erdebîlî, Cemâlüddîn (İzzüddîn) Yûsuf b. İbrâhîm. el-Envâr li a’mâli’l-ebrâr. Suudi Arabistan: Dâru’d-Diyâ’/Dâru’l-Minhâc, 1427/2006.
• Hırakî, Ebü’l-Kâsım Ömer b. Hüseyn b. Abdillâh. Muhtasarü’l-Hırakî. b.y. Dâru’s-Sahâbeti li’t-Turâs, 1413/1993.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. Ravdatu’t-tâlibîn ve ‘umdetu’s-sâlikîn. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Hadîse, ts.
• İbn Abdisselâm, Ebû Muhammed İzzüddîn Abdülazîz. Kavâidu’l-ahkâm fî mesâili’l-enâm. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâti’l-Ezheriyye, 1414/1991.
• İbn Mâze, Bürhânüddîn ebü’l-Meâlî Mahmûd b. Ahmed. el-Muhîtu’l-burhânî fî’l-fıkhi’n-Nu’mânî. Lübnan: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb. i’lâmü’l-müvakki’în ‘an rabbi’l-‘âlemîn. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî, 1423.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm. Mecmû’u’l-fetâvâ. Medine: 1425/2004.
• Kazan, Faruk. “Seyda Molla Abdüllatif Şemâmî’nin Hayatı ve İlmi Kişiliği”. Kadim Akademi SBD 2/1 (2018), 12-38. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/486126
• Kılavuz, Ahmet Saim. “Bâcûrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/bacuri
• Köse, Saffet. “Erdebîlî, Yûsuf b. İbrahim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 05 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/erdebili-yusuf-b-ibrahim
• Küçükahmet, Leyla. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 1989.
• Makdisî, Şemsüddîn Muhammed b. Müflih Kitâbü’l-furû’. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2003.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvî’l-kebîr. Beyrut. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• Meydânî, Abdülğanî b. Tâlib b. Hammâde. el-Lübâb fî şerhi’l-kitâb. Lübnan: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1431.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Âdâbu’l-fetvâ ve’l-müftî ve’l-müsteftî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1408/1988.
• Özel, Ahmet. “İbn Âbidîn. Muhammed Emîn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 05 Mayıs 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-abidin-muhammed-emin
• Özervarlı, M. Sait. “Hânî, Şehy Ahmed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Temmuz 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/hani-seyh-ahmed
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd b. Habîb et-Tenûhî, el-Müdevvene. b.y. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Müğnî’l-muhtâc ilâ marifeti elfâzi’l-Minhâc. b.y. Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Zemâkî, Salâhuddîn. ‘Avnu’l-Etfâl Şerhu Lâmiyeti İbni’l-Verdî. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2006.