Nutrition Culture in the Socio-Cultural Environment in which The Prophet Muhammad’s Lived: The Example of Carbohydrate-Heavy Foods

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 3, 301 - 321, 30.09.2024

Ayşe Şimşek

https://doi.org/10.32711/tiad.1482612

Öz

Nutrition is one of the most important elements in sustaining human life. Proper food consumption is shaped by the interaction of many factors such as geography, religion, habits, culture and economy. Foods contain many nutrients, including carbohydrates, proteins, fats, vitamins and minerals. Different types of food contain different amounts of these elements; some may be high in carbohydrates, while others may be high in protein or fat. This study deals with the definition and classification of nutrients and emphasizes the importance of a healthy diet. A balanced intake of nutrients is important for a healthy diet. The aim of the study is to determine the foods that the Prophet Muhammad (pbuh) consumed mainly carbohydrates. It is aimed to determine the nutritional culture of that period in terms of carbohydrate-based foods produced and consumed in the period and region where he lived. In this research, problem identification, data collection, data analysis and evaluation methods were applied. The carbohydrate amounts of foods were listed based on the sources on nutrition and it was investigated whether these foods were included in the Prophet’s diet. During the study, the main historical and hadith sources were identified specifically for these foods. The foods rich in carbohydrates in the Prophet’s daily diet are bread, dates, grapes, figs, honey and some vegetables. It is hoped that this study, which looks at the Prophet’s diet from a different perspective, will provide ideas for future research. The study can be seen as an example of how different disciplines such as siyar and general nutrition can work in harmony with each other.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Prophet Muhammad, Nutrition, Diet, Carbohydrate

Hz. Peygamber’in Yaşadığı Sosyo-Kültürel Çevrede Beslenme Kültürü: Karbonhidrat Ağırlıklı Besinler Örneği

Öz

Beslenme insan hayatının sürdürülmesinde önemli unsurlarından biridir. Doğru besin tüketimi coğrafya, din, alışkanlıklar, kültür ve ekonomi gibi birçok unsurun etkileşimiyle şekillenmektedir. Gıdalar karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineraller dahil olmak üzere birçok besin öğesi içerir. Gıda türlerinde bu öğeler farklı miktarlarda bulunur; bazılarında karbonhidrat miktarı yüksekken, bazılarında protein veya yağ daha fazla olabilmektedir. Bu çalışma besinlerin tanımı ve sınıflandırılmasını ele almakla birlikte sağlıklı beslenmenin önemine dikkat çekmektedir. Sağlıklı beslenme için besin maddelerinin dengeli bir şekilde alınması önemlidir. Araştırmanın amacı Hz. Peygamber’in karbonhidrat ağırlıklı olarak tükettiği besinleri tespit etmektir. O’nun yaşadığı dönemde ve bölgede üretilen ve tüketilen karbonhidrat ağırlıklı gıdalar özelinde o dönemin beslenme kültürünün tespiti amaçlanmaktadır. Bu araştırmada sorun belirleme, veri toplama, verileri analiz etme ve değerlendirme yöntemleri uygulanmıştır. Besinlerin karbonhidrat miktarlarının tespiti beslenme konusunda hazırlanan kaynaklar temel alınarak listelenmiş ve Hz. Peygamber’in beslenmesinde bu gıdaların yer alıp almadığı araştırılmıştır. Çalışma esnasında temel tarih ve hadis kaynakları bu besinler özelinde tespit edilmiştir. Peygamberimizin günlük beslenmesinde karbonhidrat açısından zengin gıdalar ekmek, hurma, üzüm, incir, bal ve bazı sebzelerdir. Hz. Peygamber’in beslenmesine farklı bir perspektiften bakan bu çalışmanın bundan sonraki araştırmalara fikir vereceği umulmaktadır. Araştırma, siyer ve genel beslenme gibi farklı bilim dallarının birbiriyle uyumlu çalışabileceğinin bir örneği olarak görülebilir.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Hz. Peygamber, Beslenme, Diyet, Karbonhidrat

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Destekleyen Kurum

Yok

Kaynakça

• Abū Dāʾūd, Sulaymān b. al-Ashʿath b. Ishaq al-Azdī al-Sidjistānī. Kitāb al-Sunan. İstanbul, 1413.
• Adak, Nurşen. “Tüketim Kültüründe Beslenme: Sağlıklı / Sağlıksız Yiyecekler”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi 40 (30 Haziran 2020), 197-218. https://doi.org/10.26650/SJ.2020.40.1.0030
• Ahmad ibn Hanbal. al-Musnad. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413.
• Aktürk, Zekeriya - M. Sadi Çögenli. Tıbbi Litaratür Açıklamalı Kur’an’da Adı Geçen Besinler ve Sosyal Sağlık. Erzurum: Zafer Yayınevi, 2021.
• Albala, Ken. “Religious Customs, Influence on Diet”. Encyclopedia of Human Nutrition (Fourth Edition). ed. Benjamin Caballero. 336-340. Oxford: Academic Press, 2013. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-821848- 8.10071-X
• Altan, Mehmet. Çölden Gelen Şifa Hurma. İstanbul: Altın Burç Yayınları, 2008. Aslan, Serkan - Nevin Şanlıer. “Hurmanın (Phoenix dactylifera) Bileşimi ve Antioksidan Özellikleri”. Beslenme ve Diyet Dergisi 46/2 (31 Ağustos 2018), 176-182. https://doi.org/10.33076/2018.BDD.302
• Badem, Abdullah. “Ekmek ve Unlu Mamüller”. Temel Mutfak Teknikleri ve Yönetimi. ed. Erol Geçgin et al. Ankara: Detay Yayıncılık, 2021.
• Bayar, Mustafa. “İbn Haldun’a Göre Bi̇reyi̇n Beslenme Alişkanliğinin Ki̇şi̇li̇k Geli̇şi̇mi̇ne ve Di̇ni̇ Hayata Etki̇si̇”. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 6/15 (08 Mayıs 2018), 123-134. https://doi.org/10.31126/akrajournal.387485
• Baysal, Ayşe. Beslenme. 4. Baskı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1983.
• Baysal, Ayşe. Beslenme Kültürümüz. Ankara: Kültür Bakanlığı yayınları, 1990.
• Baysal, Ayşe. “Beslenme Sorunları”. Gıda 6/5 (Ekim 1981). https://dergipark.org.tr/en/pub/gida/issue/6858/91890
• Bozkurt, Nebi. “Hurma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18:391-393, 1998. Bukhārī, Muhammad b. Ismāʿīl. al-Jāmiʿ al-Sahīh. Beirut: Dār Tawq al-Najāt, 1422/2001.
• Çakırca Avcu, Elif. “Sağlıklı Beslenme –Neleri Gözden Kaçırıyoruz?” Klinik Tıp Bilimleri 5/5 (04 Mayıs 2017).
• Çelik, Hüseyin. “Üzümün Besin Değeri”. Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi 3/11 (2014), 18-21.
• Daylamī, Abū Shudjāʿ b. Shīrawayh b. Shahradār b. Shīrawayh b. Fannāk̲h̲usrū. al-Firdaws bi’maʾŝūr al-hitāb. Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmiyya, 1406.
• Demir Akgün, Sevim. “Hz. Peygamber Döneminde Yemek Kültürü.” Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, 2007.
• Fīrūzābādī, Muhammad ibn Yaʻqūb. el-Okyânûsul-basît fî tercemeti’l-Kâmûsi’l-muhît: Kâmûsul- muhît tercümesi. ed. Mustafa Koç. çev. Ahmet Asım ve Eyyüp Tanrıverdi. 1. baskı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Hadislerle İslam: Hadislerin hadislerle yorumu. ed. Mehmet Emin Özafşar, İsmail Hakkı Ünal, Yavuz Ünal, Bünyamin Erul, Huriye Martı, Mahmut Demir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2013.
• Hehn, Victor. Zeytin, Üzüm ve İncir: Kültür Tarihi Eskizleri. Çev. Necati Aça. 1. Baskı. Ankara: Dost Kitabevi, 1998.
• Ibn al-Sunnī, Ebû Bekr Ahmed b. Muhammed b. İshâk ed-Dîneverî. Kitâbü’t-Tıbbi’n-Nebevî. Kahire: Dârü’r-Risâle, 1423.
• Ibn Hishām, Abū Muhammad ʿAbd al-Malik. al-Sīrat al-Nabawiyya. ed. Mustafâ es-Sakkâ and others. Egypt: Mektebetu Mustafâ el-Bâbî’l-Halebî, 1375.
• Ibn Ishāk, Abū ’Abdullāh Muhammad b. Ishāk b. Yathār al-Muttalibī. al-Sīra. ed. Süheyl Zekkâr. Beirut: Dâru’l- Fikr, 1398.
• Ibn Ishāk, Abū ’Abdullāh Muhammad b. Ishāk b. Yathār al-Muttalibī. al-Sīrah (Kitāb al-Sīrah wa al-Meghāzī). ed. Muhammed Hamîdullâh. Maʿhedu’d-Dirâsât, ts.
• Ibn Kayyim al-Djawziyya, Shams al-Dīn abū Bakr Muhammad b. Abī Bakr al-Zarʿī. al-Tibb al-Nabawī. Beirut: Dār al-Hilāl, n.d.
• Ibn Kayyim al-Djawziyya, Shams al-Dīn abū Bakr Muhammad b. Abī Bakr al-Zarʿī. Zād al-Maʿād fī hadyi hayr al-ʿibād. Beirut: Muassasatu al-Risāle, 1415.
• Ibn Haldūn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân. Mukaddime. Çev. Halil Kendir. Ankara: Yeni Şafak Gazetesinin Kültür Armağanı, 2004.
• Ibn Mādja, Abū ʿAbdallāh Muhammad b. Yazīd al-Rabaʿī al-Kazwīnī. Kitāb al-Sunan. ed. Muhammad Fuad Abd al-Bākī. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Ibn Saʿd, Abū ʿAbdallāh Muhammad b. Saʿd b. Manīʿ al-Basrī al-Hāshimī. al-Tabaqāt al-Kubrā. ed. Muhammed ʿAbdulkâdir ʿAtâ. Beyrût: Dāru al-Kutub al-Ilmiyya, 1410.
• Isfahānī, Ahmad b. ʿAbdallāh b. Ishāk b. Mūsā b. Mihrān al-Shāfiʿī. al-Tıbb al-Nabawī. ed. Mustafa Hızır Dönmez. Beirut: Dâru İbn Hazm, 1427/2006.
• İbn Sînâ. El-Kanun fi’t-tıbb. çev. Esin Kahya. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 5. Basım, 2017.
• Jawad Ali. al-Mufassal fī Tārīkh al-’Arab Kabl al-Islam. Beirut: Dâr al-Sākī. 1422/2001.
• Kelpetin, Mahmut. “İslâm Öncesi Medine”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 52/52 (2017), 95-113.
• Kelpetin, Mahmut. “İslâm’dan Önce Tâif”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 54/54 (2018), 79-103.
• Kettânî, Muhammed Abdülhay b. Abdülkebir. Hz. Peygamber’in Yönetimi et-terâtîbu’l-idâriyye. çev. Ahmet Özel. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• Kılıç Kanak, Eda vd. “Kabak Türlerinin (Cucurbita maxima, C. moschata, C. pepo) Probiyotik Yoğurt Çeşitlerinde Prebiyotik Amaçlı Kullanımı” 36/2 (2022), 433-446.
• Koçtürk, Osman N. Beslenme Esasları Üzerine Temel Sorular ve Cevapları. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1961.
• Mahdavinejad, Golamhosein - Mehdi Eftekhar. “Nutrition in Islam”. J Biochem Tech Special 2 (2019), 53-58.
• Muslim, Abū al-Husayn al-Qushayrī an-Nīsābūrī b. Hajjāj. al-Jāmiʿ al-sahīh. ed. Muhammad Fuad Abd al- Bākī. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Nasāʾī, Abū ʿAbd al-Rahmān Ahmad b. ʿAlī b. Shuʿayb b. Bahr b. Sinān. Sunan al-Nasā’ī. ed. Muhammad Fuad Abd al-Bākī. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Öksüz, Abdullah - Ayşe Özyılmaz - Hatice Sevimli. “Yaşam Boyu Sağlıklı ve Dengeli Beslenme İçin Balık Tüketiminin Önemi”. Food and Health 4/1 (2018), 43-62. https://doi.org/10.3153/JFHS18006
• Özyazıcı, Alparslan. Din ve Bilim Işığında Oruç ve Sağlık. 2. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017.
• Pırlanta, İsmail. “Hz. Peygamber Döneminde Tarım Faaliyetleri ve Ekonomiye Katkısı”. Siyer Araştırmaları Dergisi 5 (2019), 13-42.
• Rahman, Mohammad Shafiur. “Food and Nutrition: Links and Gaps between Tradition and Evidence Based Science”. Revelation and Science 1/01 (2011). https://journals.iium.edu.my/revival/index.php/revival/article/view/16.
• Sağlam, Özlem Çalkan - Hayri Sağlam. “İnsanlık Tarihinde Üzümün Önemi”. Journal of Agriculture 1/2 (2018), 1-10.
• Sencer, Ergin. Beslenme ve Diyet. 2. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım, 1987.
• Şanlıer, Nevin - Ece Konaklıoğlu- Evren Güçer. “Gençlerin Beslenme Bilgi, Alışkanlık ve Davranışları ile Beden Kütle İndeksleri Arasındaki İlişki”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 29/2 (01 Haziran 2009), 333- 352. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gefad/issue/6744/90674
• Şimşek, Ayşe. “Some Protein-, Fat-, and Water-Based Foods in the Prophet Muhammad’s ﷺ Diet”. Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi 12 (2024), 77-100.
• Temir, Hakan ve Tahsin Koçyiğit. “Araplarda Hurmanın Yeri, Önemi ve İbn Vahşiyye’nin Hurma Risalesinin Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Journal of the Faculty of Divinity of Çukurova University 23/1 (June2023), 168-187.
• Tirmidhī, Abū ʿĪsā Muhammad b. ʿĪsā b. Sawra. al-Jāmiʿ al-sahīh. İstanbul: Çağrı yayınları, 1413/1992.
• Türker, Sevinç. Gıda Sözlüğü. Ankara: Güneş Kitabevi, 1988.
• Ünsal, Ayla. “Beslenmenin Önemi ve Temel Besin Öğeleri”. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2/3 (01 Ocak 2019), 1-10. https://dergipark.org.tr/en/pub/ahievransaglik/issue/65353/1006870
• Ünver, Bahtiyar - Suna Baykan ve Handan Sacır - Kadri Özcan. Besin Mikrobiyolojisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1. Basım, 1981.
• Wākidī, Muhammad b. ʿUmar b. Wākid. al-Mag̲h̲āzī. ed. Marsden Jones. Beirut: Dâru’l-Alemî, 1409.
• Wākidī, Muhammad b. ʿUmar b. Wākid. Futūh al-Shām. Beirut: Dāru al-Kutub al-Ilmiyya, 1417.
• Welfinson. Tārīh al-Yahūd fī bilād al-‘Arab. Kahire: Matba’a al-İ‘timād, 1927.
• Yılmaz, İrfan. “Tıbb-ı Nebevî’de Önemli Bir Şifa Kaynağı: Bal”. Uluslararası Tıbb-ı Nebevî Kongresi İnternational Congres On Prophetic Medicine 24-25 Haziran 2014 Ankara Bildiriler. ed. İlhan Yıldız. 124-135. Ankara: MUHDER (Hz. Muhammed (s.a.s.)’i Anlama ve Anlatma Uluslararası Derneği), 2016.
• Yücecan, Sevinç. “Tüketici Sağlığı, Yaşam Kalitesi ve Optimal Beslenme”. Tüketici Yazıları (I). ed. Müberra Babaoğul - Arzu Şener. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi, 2007.