A'raf Sûresi 175-176. Âyetler Bağlamında Totaliter Sistemlerin Sacayaklarından Sahte Din Adamı Figürü Bel‘am İbn Bâûrâ Örneği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 872 - 893, 31.12.2024

Osman Kaya

https://doi.org/10.32711/tiad.1544768

Öz

Yüce Allah, insanlık tarihinin başından itibaren insanları başıboş bırakmamış, yol gösterici peygamberler göndermiştir. Kur’ân-i Kerim, geçmiş kavimlere ait bazı kıssaları bize aktarmıştır. Kıssalarda yer alan isim ve mekânlar bazen zikredilmemiş, bazen de ikinci planda kalmıştır. Yine bu kıssaların bir kısmı olumlu bir kısmı ise olumsuz yönleriyle anlatılmıştır. Bel‘am b. Bâûrâ kıssası Kur’ânda açıktan zikredilmezse de âlimlerin ekseriyeti A’raf sûresinin,175-176. Âyetlerde anlatılan kişinin Bel‘am b. Bâûrâ olduğunda hem fikirdirler. Bu çalışmamızda A’raf sûresinin,175-176. âyetler bağlamında Bel‘am b. Bâûrâ’nın kıssası ilim-ahlâk ilişkisi ve totaliter güçlere karşı göstermiş olduğu tutum bakımından temel İslâmî kaynaklar, Tevrat ve kaynaklardan incelenmiş, çizmiş olduğu âlim (!) profili değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, dünyaya meyletmenin ahireti kaybettirdiğini göstermesi bakımından ibret alınması gereken bir kıssa olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân Kıssaları, Âlîm, Bel‘am, Tevrat

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Sura A'raf 175-176. in The Context of The Verses, the Fake Religious Figure From the Trippes of Totalitarian Systems, the Example of Bel'am ibn Bâûrâ

Öz

Since the beginning of human history, Almighty Allah has not left people aimless and has sent prophets to guide them. The Holy Quran has conveyed to us some stories of past nations. Sometimes the names and places in the stories are not mentioned and sometimes they remain in the background. Again, some of these stories are told with their positive aspects and some with their negative aspects. Although the story of Bal‘am ibn Bâûrâ is not explicitly mentioned in the Quran, the majority of scholars agree that the person narrated in verses 175-176 of the A’raf Surah is Bal‘am ibn Bâûrâ. In this study, we will examine the story of Bal‘am ibn Bâûrâ in the context of verses 175-176 of the A’raf Surah. In this study, the story of Bal'am b. Bâûrâ was examined in the context of verses 175-176 of the A'raf sura, in terms of the relationship between knowledge and morality and the attitude he displayed against totalitarian powers, from basic Islamic sources, the Torah and other sources, and the profile of the scholar (!) he drew was evaluated. As a result, it has shown us that it is a story that should be taken as a lesson, as it shows us that being inclined towards the world causes us to lose the hereafter

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’anic Stories, Scholar, Bel, Torah

Kaynakça

• Altınışık, Mehmet Emin. “Erzurum Sözlü Geleneğinde Yaşayan Tevrat Kaynaklı Bir Şahsiyet: Bel’âm b. Bâûrâ” Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2023)17, 128–150.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân-ı Kerim Tefsiri. 6 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ûd el-Ferrâ. Meâlimü’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhya et-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Said Abdullâh b. Ömer. Envaru’t-tenzil ve esrârü’t-te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar’aşî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 2015.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿus-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2001.
• Çiçek, Hacı. Magrâvî’nin Selefîliği ve Eleştiri Yöntemi -Seyyid Kutup Örneği- Ankara: Gece Kitaplığı, 2022.
• Çiçek, Hacı. “Münâfıkların İnanç Dünyası ve Hz. Peygamber Devrinde Münâfıklar”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Güz 2012/ 3(2) 199-222.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah. Müsned-i Dârimî (Sünen-i Dârimî). thk. Hüseyin Selim Esed. 2 Cilt. Riyad: Dâru’l-Muğnî, 2000.
• Derveze, İzzet. et-Tefsiru’l hadis. çev. Şaban Karataş-Mehmet Çelen. 7 Cilt. İstanbul: Ekin Yayınları, 1998.
• Derveze, İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. 10 Cilt. Kahire: Darü’l-İhyai Kütübi’l-Arabiyye, 1998.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayıncılık İstanbul, 1996.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as el-Ezdî es-Sicistânî. Sünen. thk. Şuayb Arnavut-Muhammed Kâmil. Lubnan: Dâru Risale el-Alemiyye, 1420.
• Ebû Zehra, Muhammed. Ebû Hanîfe. çev. Osman Keskioğlu. Konya: Can yayınları ts.
• Harman, Ömer Faruk. “Bel‘am b. Bâûrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 5/389-390. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Havva, Said. el-Esâs fi’t-tefsir. çev. Abdüsselâm Arı. 16 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1992.
• İbn Abbâs , Abdullah. Tenviru’l mikbas min tefsiri İbn Abbâs. Mecdüddîn Fîrûzabâdî. Lübnan: Dâru Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• İbn Atiyye el-Endülüsî, Ebû Muhammed Abdulhak b. Gâlib el-Muhâribî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l- azîz. 6 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübi'l-İlmiyye, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali b. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. Beyrut: Dârü’l- Kitâbi‟l-Arabî, 2001.
• İbnü’l-Cevzî. Ebü'l-Ferec Cemâluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî't-tarihi ümemi ve'l-mülûk. 19 Cilt. thk. Muhammed Abdulkadir Ata-Mustafa Abdulkadir Ata. Beyrut: Dâru Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992
• İbn Hanbel, Ebû Abdullâh Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1416/1995.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebü’l Fida İsmail. Tefsiru’l Kur’âni’l-azim. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1986.
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebü’l-Fidâ İsmail. el-Bidâye ve'n-nihâye. thk. Ali Şîrî. Dâru İhyâi Türâsi’l Arabî,1408/1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid. Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbakî. Riyad: Dâru-l-Hadâre, 2015.
• İbn Mâce, Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sunenu İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 2 Cilt. b.y.: Dâru İhyâʾi’l-Kütübi’l-Arabiyye, ts.
• İbnü'l-Esir, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-tarih. 10 Cilt. thk. Ömer Abdüsselam Tedmurî. Beyrut: Dâru Kütübi'l- Arabiyye, 1417/1997.
• Kaya, Osman. “İlâhî Kitaplarda Hz. Muhammed’in Geleceğini Müjdeleyen Haberler ve Kur’ân’da Bu haberlere Yapılan Atıflar”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/13 (2004), 177-197.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli, çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Kurtubî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu‘li ahkâmi’l-Kur’ân. 20 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l- Mısriyye, 1964.
• Kutup, Seyyid. Fî Zilâl’il-Kur’ân. çev. M. Emin Saraç- İ. Hakkı Şengüller. 16 Cilt. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1979.
• Mahallî, Celâleddîn-Süyûtî, Celâleddîn. Celâleyn Tefsiri. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, 1980.
• Mevdudi, Ebü’l-A’lâ. Tefhimü’l-Kur’ân: Kur’ân’ın Anlamı ve Tefsiri. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru’l kebîr. thk. Abdullah Mahmud Şehhate. 5 Cilt. Beyrut: Dârü İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 2002.
• Müslim, Ebü’l Hasan en-Nîsâbûrî. Sahîh. Riyad: Dârü Tayyibe, 1426.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. (Sünen-i Nesaî 12 Cilt. thk. Hasan Abdulmun'im Şiblî. Beyrut: Müessesetü'r Risale, 1421/2001.
• Nesefî, Ebü’l Berekât Abdullah b. Ahmed b. Muhammed Hafizuddîn en. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. thk. Yusuf Alî Bedevî. Beyrut: Darü’l-Kelimü’t-Tayyib, 1998.
• Öztürk, Mustafa. “Kur’ân’da Bilgi-Ahlâk ilişkisi Bağlamında Bel‘am Tiplemesi” Diyanet Aylık Dergi, Mayıs,2006, 15-17.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, 1420.
• Rıza, Muhammed Reşid. Tefsîrü’l-menâr. 12 Cilt. Kahire: Dârü’l-Menâr, 1947. http://archive.org/details/tfseer_manar
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsir. çev. Sadrettin Gümüş- Nedim Yılmaz. 7 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1992.
• Semerkandî, Ebü’l Leys. Bahrü’l-ulûm. Beyrut Lübnan: Dâru Kütübü İlmiyye, 1993.
• Taberî, Ebû Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân an te’vîli âyı'l-Kur’ân, thk. Ahmed Muhammed Şakir Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2000.
• Taberî, Ebû Muhammed b. Cerîr. Tarîhu’r-rusul ve'l-mulûk.11 Cilt, Mısır: Daru'l Me 'arif, 1387/1967.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. 'İsâ. Sünen. thk. Beşşâr b. Avvad. Beyrut: Dâru-l-Garbu’l-İslâmî, 1416.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kuran Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1979.
• Yiğit, İsmail. “Ömer b. Abdulaziz, “Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 34/53-55 İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kitâbi’l-Arabî, 1407. Kitabı Mukaddes 2. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2. Basım, 2003.