Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Mevlevi Ayin Mecmuas from Historical Documents Waiting to be Examined -Specially in Mecmuas Konya Koyunoğlu no. 13913 and 13473-2 and Mevlana no. 002185 and 002167-

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 759 - 782
https://doi.org/10.32711/tiad.1556465

Öz

The Mevlevi ayin mecmuas numbered 13913 and 13473-2 in the Koyunoğlu Museum in Konya and numbered 002185 and 002167 in the Mevlana Museum will be the subject of this research. It is aimed at identifying the ayins thought to have been forgotten, to reveal current information such as the dates of reading of some ayins in Mevlevi lodges, and to reveal the dates and owners of the ayins to the extent that they can be reached. It will include topics such as the number of Mevlevi ayins in the ayin mecmuas examined, which ayins are included, which composers’ ayins are included, and whether technical information in the field of music such as makam, perde and usul is provided. Literary writings and personal notes included in these mecmuas other than ayins will be partially addressed. The physical characteristics of the mecmuas, index information and, if any, ferağ records will be added. All of these will be carried out through historical musicology, form and content analysis, and resource scanning methods. The inclusion of the lyrics of Abdulbâkî Nâsır Dede’s Isfahan ayin, which is thought to be lost, the examination of the third oldest Mevlevi ayin mecmua with a known date, and other findings will contribute to the field by renewing both academic and historical knowledge.

Kaynakça

  • Afyoncu, Erhan. “İlk Türk Matbaasının Kurucusu Hakkında Yeni Bilgiler”. Belleten 65/243 (Ağustos 2001), 607-622. https://doi.org/10.37879/belleten.2001.607
  • Aktaş, Necati- Halaçoğlu, Yusuf. “Başbakanlık Osmanlı Arşivi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/122-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Ayin Mecmuası. Konya: Mevlana, 002185.
  • Ayin Mecmuası. Konya: Mevlana, 002187.
  • Başer, Fatma Adile. “Yenikapı Mevlevihanesi Şeyhi, Musikişinas Abdülbâki Nâsır Dede”. İstanbul Araştırmaları Dergisi 3 (1997), 185-201.
  • Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı., 2003.
  • Behar, Cem. Kadîm ile Cedîd Arasında III. Selim Döneminde Bir Mevlevî Şeyhi: Abdülbâki Nâsır Dede’nin Musiki Yazmaları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2022.
  • Benlioğlu, Selman. “Derkenarda Der-makâm: Bir İntikal Aracı Olarak Makam Kayıtlı Mi‘râciyye Yazmaları”. İSTEM 18/35 (2020), 73-95.
  • Benlioğlu, Selman. “Eski Alışkanlıklar, Yeni İmkânlar: Perde Kayıtlı Bir Âyin Mecmuası”. Hitit İlahiyat Dergisi 21/2 (2022), 1293-1320. https://doi.org/10.14395/hid.1161804
  • Çevikoğlu, Timuçin- Karaismailoğlu, Adnan. “Mustafa Câzim El-Mevlevî’nin Hicazkâr Âyîn-i Şerîfi”. Mevlânâ Araştırmaları 3. 11-57. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
  • Dinç, Sema vd. “Dînî Mûsikî Formu Olarak Mi‘raciye ve Geçmişten Günümüze İcrâsı”. Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu. 256-268. Amasya: Amasya Üniversitesi Rektörlüğü, 2017.
  • Dinç, Sema- Coşgun, Gökhan. “19. Yüzyıla Ait Kayıp Âyinleri Muhtevi Bir Mecmua İncelemesi -Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu AEMNZ758 Numaralı Âyin Mecmuası-”. Hitit İlahiyat Dergisi 22/1 (Haziran 2023), 303-334. https://doi.org/10.14395/hid.1251865.
  • Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2. Basım, 2017.
  • Ezgi, Suphi. Nazarî-Amelî Türk Musikisi. İstanbul, 1933.
  • Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2006.
  • Hatipoğlu, Emrah. Mevlevîhâneler Döneminde Bestelendiği Tespit Edilmiş 46 Ayinin Makâm ve Geçki Açısından Tahlili. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
  • Haug, Judith. “Güfte Mecmuaları, Eser Kavramı ve Notasız Aktarım”. Osmanlı-Türk Müziğine Bakışlar: Tarih, Teori ve İcra. ed. Fikret Karakaya. 189-204. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2021.
  • Heper, Sadettin. Mevlevî Âyinleri. Konya: Konya Turizm Derneği Yayını, 1974.
  • İrden, Sühan. “Dede Efendi’nin Sabâ Âyîn-i Şerîfi’nin Makam-Geçki-Çeşni Analizi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 30 (2011), 553-600.
  • Kaçar, Gülçin Yahya- Yurdagül, Hasan Zahid. “Mustafa Câzim el-Mevlevî’ye Âit Hicazkâr Mevlevî Âyîn-i Şerîfi’nin Biçim Yönünden Tahlîli”. İSTEM 19/37 (30 Haziran 2021), 1-28. https://doi.org/10.31591/istem. 959073
  • Kam, Ruşen Ferit. Bestegâr Şâir Nazîm ~ Hayatı, Eserleri Hakkında Tetkikat. İstanbul: Hilâl Matbaası, 1933.
  • Korkmaz, Harun. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Musiki Yayınlarının Kataloğu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2014.
  • Korkmaz, Harun. Türk Musiki Tarihinin Kaynağı Olarak Güfte Mecmuaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
  • Mecmua-i Ayin-i Şerif (Besteli). Konya: Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, 13473-2.
  • Meriç, Rıfkı Melûl. “Hicrî 1131 tarihinde Enderunlu Şairler, Hattatlar ve Musiki San’atkârları Tezkiresi-Nâzımı: Kilârî Ahmed Refi‘.” İstanbul Enstitüsü Dergisi 2 (1956), 139-168.
  • Özcan, Nuri. “Abdülbâki Nâsır Dede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/199. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Özcan, Nuri. “Ali Nutkî Dede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/423-424. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
  • Özcan, Nuri. “Mevlevî Âyini”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/464-466. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
  • Özkan, İsmail Hakkı. “Güfte”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996. https://islamansiklopedisi.org.tr/gufte
  • Özkan, İsmail Hakkı. Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1984.
  • Öztuna, Yılmaz. “Güfte”. Türk Musikisi Ansiklopedisi. I/I/274. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
  • Öztuna, Yılmaz. Türk Musikisi Ansiklopedisi. II Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1974.
  • Öztuna, Yılmaz. Türk Musikisi Ansiklopedisi. II Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1974.
  • Paçacı Tunçay, Gönül. Neşriyât-ı Mûsikî Osmanlı Müziğini Okumak 1. 2 Cilt. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
  • Şafak, Yakup. “Mevlevî Ayinlerinde Sultan Veled’den Alınan Şiirler”. Doğu Esintileri 6 (Haziran 2017), 147-173.
  • Şeyh Galip. Şeyh Galip Mevlevi Ayinleri Mecmuası. thk. Murat Serdar Saykal. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2021.
  • Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. Baskı., 2016.
  • Uslu, Recep. “Türk Müziği Eğitim Tarihinde Güfte Mecmuaları ve İncelenme Esasları Üzerine Tespitler”. Müzikte 2000 Sempozyumu. 158-168. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2001.
  • Üsküdârî, Kutbu Nabi Şeyh Osman el-. Mecmua-İ Ayin-İ Şerif. Konya: Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, 13913.

Aydınlatılmayı Bekleyen Tarihî Vesikalardan Mevlevî Âyin Mecmuaları -Konya Koyunoğlu 13913 ve 13473-2 ve Mevlânâ 002185 ve 002167 Numaralı Mecmualar Özelinde-

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 4, 759 - 782
https://doi.org/10.32711/tiad.1556465

Öz

Konya’da bulunan Koyunoğlu Müzesi 13913 ve 13473-2 numaralı ve Mevlânâ Müzesi’nde bulunan 002185 ve 002167 numaralı Mevlevî âyin mecmuaları bu araştırmanın konusu olacaktır. Unutulduğu düşünülen âyinlerin tespiti, bazı âyinlerin Mevlevîhânelerdeki okunma tarihleri gibi aktüel bilgilerin ortaya çıkarılması ve mecmuaların tarihlerinin ve sahiplerinin ulaşılabildiği oranda ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. İncelenen âyin mecmualarındaki Mevlevî âyin sayıları, hangi âyinlerin bulunduğu, hangi bestekârların âyinlerine yer verildiği, makam, perde ve usûl gibi mûsikî sahasında teknik bilgilerin verilip verilmediği gibi konuları içerecektir. Bu mecmualarda âyinler dışında yer verilen edebî yazılara ve şahsî notlara kısmen değinilecektir. Mecmuaların fiziksel özellikleri, fihrist bilgileri ve varsa ferağ kayıtları eklenecektir. Tüm bunlar tarihsel müzikoloji, biçim ve içerik analizi ile kaynak tarama yöntemleriyle gerçekleştirilecektir. Abdülbâkî Nâsır Dede’nin kayıp olduğu düşünülen Isfahan âyininin güftelerine yer verilecek olması, tarihi bilinen en eski üçüncü Mevlevî âyini mecmuasının tetkiki ile diğer tespitler neticesinde incelenen bu mecmualar sahaya hem akademik hem de tarihsel bilgilerin yenilenmesi gibi katkılar sunacaktır.

Kaynakça

  • Afyoncu, Erhan. “İlk Türk Matbaasının Kurucusu Hakkında Yeni Bilgiler”. Belleten 65/243 (Ağustos 2001), 607-622. https://doi.org/10.37879/belleten.2001.607
  • Aktaş, Necati- Halaçoğlu, Yusuf. “Başbakanlık Osmanlı Arşivi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 5/122-126. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
  • Ayin Mecmuası. Konya: Mevlana, 002185.
  • Ayin Mecmuası. Konya: Mevlana, 002187.
  • Başer, Fatma Adile. “Yenikapı Mevlevihanesi Şeyhi, Musikişinas Abdülbâki Nâsır Dede”. İstanbul Araştırmaları Dergisi 3 (1997), 185-201.
  • Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı., 2003.
  • Behar, Cem. Kadîm ile Cedîd Arasında III. Selim Döneminde Bir Mevlevî Şeyhi: Abdülbâki Nâsır Dede’nin Musiki Yazmaları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2022.
  • Benlioğlu, Selman. “Derkenarda Der-makâm: Bir İntikal Aracı Olarak Makam Kayıtlı Mi‘râciyye Yazmaları”. İSTEM 18/35 (2020), 73-95.
  • Benlioğlu, Selman. “Eski Alışkanlıklar, Yeni İmkânlar: Perde Kayıtlı Bir Âyin Mecmuası”. Hitit İlahiyat Dergisi 21/2 (2022), 1293-1320. https://doi.org/10.14395/hid.1161804
  • Çevikoğlu, Timuçin- Karaismailoğlu, Adnan. “Mustafa Câzim El-Mevlevî’nin Hicazkâr Âyîn-i Şerîfi”. Mevlânâ Araştırmaları 3. 11-57. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
  • Dinç, Sema vd. “Dînî Mûsikî Formu Olarak Mi‘raciye ve Geçmişten Günümüze İcrâsı”. Geçmişten Günümüze Uluslararası Dinî Mûsikî Sempozyumu. 256-268. Amasya: Amasya Üniversitesi Rektörlüğü, 2017.
  • Dinç, Sema- Coşgun, Gökhan. “19. Yüzyıla Ait Kayıp Âyinleri Muhtevi Bir Mecmua İncelemesi -Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu AEMNZ758 Numaralı Âyin Mecmuası-”. Hitit İlahiyat Dergisi 22/1 (Haziran 2023), 303-334. https://doi.org/10.14395/hid.1251865.
  • Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2. Basım, 2017.
  • Ezgi, Suphi. Nazarî-Amelî Türk Musikisi. İstanbul, 1933.
  • Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 2006.
  • Hatipoğlu, Emrah. Mevlevîhâneler Döneminde Bestelendiği Tespit Edilmiş 46 Ayinin Makâm ve Geçki Açısından Tahlili. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
  • Haug, Judith. “Güfte Mecmuaları, Eser Kavramı ve Notasız Aktarım”. Osmanlı-Türk Müziğine Bakışlar: Tarih, Teori ve İcra. ed. Fikret Karakaya. 189-204. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2021.
  • Heper, Sadettin. Mevlevî Âyinleri. Konya: Konya Turizm Derneği Yayını, 1974.
  • İrden, Sühan. “Dede Efendi’nin Sabâ Âyîn-i Şerîfi’nin Makam-Geçki-Çeşni Analizi”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 30 (2011), 553-600.
  • Kaçar, Gülçin Yahya- Yurdagül, Hasan Zahid. “Mustafa Câzim el-Mevlevî’ye Âit Hicazkâr Mevlevî Âyîn-i Şerîfi’nin Biçim Yönünden Tahlîli”. İSTEM 19/37 (30 Haziran 2021), 1-28. https://doi.org/10.31591/istem. 959073
  • Kam, Ruşen Ferit. Bestegâr Şâir Nazîm ~ Hayatı, Eserleri Hakkında Tetkikat. İstanbul: Hilâl Matbaası, 1933.
  • Korkmaz, Harun. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’ndeki Musiki Yayınlarının Kataloğu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2014.
  • Korkmaz, Harun. Türk Musiki Tarihinin Kaynağı Olarak Güfte Mecmuaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
  • Mecmua-i Ayin-i Şerif (Besteli). Konya: Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, 13473-2.
  • Meriç, Rıfkı Melûl. “Hicrî 1131 tarihinde Enderunlu Şairler, Hattatlar ve Musiki San’atkârları Tezkiresi-Nâzımı: Kilârî Ahmed Refi‘.” İstanbul Enstitüsü Dergisi 2 (1956), 139-168.
  • Özcan, Nuri. “Abdülbâki Nâsır Dede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/199. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
  • Özcan, Nuri. “Ali Nutkî Dede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/423-424. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
  • Özcan, Nuri. “Mevlevî Âyini”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/464-466. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
  • Özkan, İsmail Hakkı. “Güfte”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996. https://islamansiklopedisi.org.tr/gufte
  • Özkan, İsmail Hakkı. Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1984.
  • Öztuna, Yılmaz. “Güfte”. Türk Musikisi Ansiklopedisi. I/I/274. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969.
  • Öztuna, Yılmaz. Türk Musikisi Ansiklopedisi. II Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1974.
  • Öztuna, Yılmaz. Türk Musikisi Ansiklopedisi. II Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1974.
  • Paçacı Tunçay, Gönül. Neşriyât-ı Mûsikî Osmanlı Müziğini Okumak 1. 2 Cilt. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
  • Şafak, Yakup. “Mevlevî Ayinlerinde Sultan Veled’den Alınan Şiirler”. Doğu Esintileri 6 (Haziran 2017), 147-173.
  • Şeyh Galip. Şeyh Galip Mevlevi Ayinleri Mecmuası. thk. Murat Serdar Saykal. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi, 2021.
  • Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. Baskı., 2016.
  • Uslu, Recep. “Türk Müziği Eğitim Tarihinde Güfte Mecmuaları ve İncelenme Esasları Üzerine Tespitler”. Müzikte 2000 Sempozyumu. 158-168. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı, 2001.
  • Üsküdârî, Kutbu Nabi Şeyh Osman el-. Mecmua-İ Ayin-İ Şerif. Konya: Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi, 13913.
Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Dini Araştırmalar (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Sema Dinç 0000-0003-4945-644X

Erken Görünüm Tarihi 26 Aralık 2024
Yayımlanma Tarihi
Gönderilme Tarihi 26 Eylül 2024
Kabul Tarihi 1 Aralık 2024
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 8 Sayı: 4

Kaynak Göster

ISNAD Dinç, Sema. “Aydınlatılmayı Bekleyen Tarihî Vesikalardan Mevlevî Âyin Mecmuaları -Konya Koyunoğlu 13913 Ve 13473-2 Ve Mevlânâ 002185 Ve 002167 Numaralı Mecmualar Özelinde-”. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi 8/4 (Aralık 2024), 759-782. https://doi.org/10.32711/tiad.1556465.

Türkiye İlahiyat Araştrımaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.