Kâsım b. Ahmed el-Lûrkî’nin Endülüs’ten Maşrık’a Yaptığı İlim Yolculuğunu Ele Alan ‘el-Kasîdetu’l-Lûrkiyye’ İsimli Mîmiyyesi Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 336 - 359, 28.03.2025

Mehmet Sıddık Özalp

https://doi.org/10.32711/tiad.1577675

Öz

Bu çalışmada, Kâsım b. Ahmed el-Lûrkî’ye (öl. 661/1263) ait “el-Kasîdetu’l-Lûrkıyye” isimli mîmiyye kasidesinin çeviri ve analizi detaylı bir şekilde sunulmuştur. Lûrkî, Endülüs’ün Lorca bölgesine nispetle tanınmakta olup, Arap dili, felsefe ve kıraat gibi birçok ilimde derin bilgiye sahip bir âlimdir. Kasidesinde, yaşlılık, ömrün geçişi ve ilim uğruna katlandığı zorlukları kapsamlı bir şekilde ele almıştır. Özellikle Kur’ân öğretmenin yüceliğine vurgu yaparak, öğrendiği ilimlerden ve karşılaştığı hocalardan bahsetmiştir. Türkiye’de yapılan akademik çalışmalar incelendiğinde, Kâsım b. Ahmed el-Lûrkî ve onun “el-Kasîdetu’l-Lûrkıyye” isimli eseri üzerine odaklanan herhangi bir çalışma tespit edilememiştir. Bu boşluğu doldurmak amacıyla, bu çalışma, kasidenin çevirisi ve analizi üzerine detaylı bir inceleme sunmayı amaçlamaktadır. Lûrkî’nin ilim yolculuğu, Endülüs ile Maşrık arasındaki kültürel etkileşimi göstermekte olup, bu çalışmayla akademik dünyaya tanıtılması amaçlanmaktadır. Ayrıca, bu yolculuğun farklı İslâm medeniyetleri çerçevesinde bilgi aktarımına nasıl katkı sağladığına dair yeni bakış açıları sunulması hedeflenmektedir. Sonuç olarak, Lûrkî’nin eseri, tarihi, kültürel ve ilmî değerler bağlamda önemli bir konuma sahiptir ve daha fazla incelenmeyi gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Şiiri, İlim Yolculuğu, Endülüs -Maşrık İlim Faaliyeti, Kâsım b. Ahmed el-Lûrkî, Mîmiyye Kasidesi

An Analysis of the Mīmiyyah Poem Titled ‘Al-Qasīdat al-Lūrkīyya’ by Qāsim b. Ahmad al-Lūrkī, Focusing on His Scholarly Journey from Andalusia to the East

Öz

In this study, a detailed translation and analysis of the Mīmiyya Qaṣīda entitled al-Qaṣīdat al-Lūrqiyya, authored by Qāsim b. Aḥmad al-Lūrqī (d. 661/1263), is presented. Al-Lūrqī is recognized in relation to the region of Lorca in al-Andalus and was a scholar with profound expertise in various fields, including Arabic language, philosophy, and Qur'anic recitation. In his qaṣīda, he extensively addresses themes such as aging, the passage of life, and the hardships endured in the pursuit of knowledge. He particularly emphasizes the exalted status of teaching the Qur'an while reflecting on the knowledge he acquired and the scholars he encountered. A review of acadic studies in Turkey has revealed that no research has been conducted specifically on Qāsim b. Aḥmad al-Lūrqī and his work al-Qaṣīdat al-Lūrqiyya. To fill this gap, the present study aims to offer a comprehensive examination of the qaṣīda through both its translation and analysis. Al-Lūrqī’s scholarly journey exemplifies the cultural interactions between al-Andalus and the Mashriq, and this study seeks to introduce his contributions to the academic community. Furthermore, it aims to provide new perspectives on how this intellectual journey facilitated the transmission of knowledge within different Islamic civilizations. In conclusion, al-Lūrqī’s work holds significant historical, cultural, and scholarly value, warranting further investigation.

Anahtar Kelimeler

The Arabic Poetry, The Journey of Knowledge, Andalusia - Eastern Scholarly Activity, Qāsim ibn Ahmad al- Lūrkī, The Mîmiyya Ode

Kaynakça

• Besyûnî, Abdulfettâh Feyûd. ‘İlmu’l-bedî‘ dirâsetun târîhiyye ve fennîyye li usûlı’l-belâga ve mesâılı’l-bedî‘. Kahire: Muessesetu’l-Muhtâr li’n-neşri ve’t-tevzi’, 4. Basım, 2015.
• Deger, Mete Bülent - Harbeli̇oğlu, Mehmet Ali. “Klasi̇k Türk Edebi̇yatinda ‘Teşhi̇s’ ve ‘İntak’ Sanatlarının Anlam Çerçevesi̇ ve Tasni̇fi̇”. The Journal of Social Sciences 66/66 (29 Ağustos 2024), 213-239. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.72292
• Dımaşkî, Abdulkâdir b. Muhammed en-Nu‘aymî ed-. ed-Dâris fî târîhi’l-medâris. nşr. İbrâhîm Şemsuddîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1990.
• Durmuş, İsmail - Pala, İskender. “İstiare”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/315-318. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Ebu’l-Hayr Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed. Câmiʿu esânîd-i İbni’l-Cezerî. nşr. Ahmed b. Hammûd b. Humeyyid er-Ruveysî. Beyrut-Medine: Muessesetu’d-Duhâ-Dâru’l-Me’sûr, 2015.
• el-Hâfız ez-Zehebî. el-‘İber fî haber-i men ğaber. nşr. Selâhuddîn el-Muneccid. 6 Cilt. Kuveyt: Matbaatu Hukûmeti’l-Kuveyt, 2. Basım, 1986.
• Gâmidî, Nâsır b. ‘Alî b. Sa‘îd el-. el-Muhassal fî şerhi’l-Mufassal li’l-Kâsım b. Ahmed el-Lûrkî el-Endelusî ‘Alemuddîn (öl. 661/1263) min evvel-i (el-‘aded) ilâ âhir-i (el-mebni lil-mef ‘ûl) dirâse ve tahkik. Riyad: İmâm Muhammad b. Suud İslâm Üniversitesi, Doktora Tezi, 1429.
• Hamevî, Şihâbuddîn Yâkût b. Abdullâh el-. Mu‘cemu’l-Buldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1977.
• Hamevî, Yakût el-. Mu‘cemu’l-udebâ’. nşr. İhsân Abbâs. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1993.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsma‘îl b. ‘Umer. el-Bidâye ve’n-nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Me‘ârif, 7. Basım, 1988.
• İbnu’l-İmâd, Şihâbuddîn Abdulhayy b. Ahmed ed-Dımaşkî. Şezerâtu’z-zeheb fî ahbâr-i men zeheb. nşr. Abdulkâdir el-Arnâvût-Mahmut el-Arnâvût. 10 Cilt. Dımaşk/Beyrut: Daru İbn Kesîr, 1992.
• İbnu’l-Mu‘tezz, Ebu’l-‘Abbâs ‘Abdullâh. Kitâbu’l-bedî‘. nşr. İrfân Matarcî. Beyrut: Muessesetu’l-Kutubi’s- Sekâfiyye, 2012.
• Kehhâle, ‘Umer Rıdâ. Mu‘cemu’l-muellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1957.
• Kıftî, Cemâluddîn Ebu’l-Hasen Alî b. Yûsuf el-. İnbâhu’r-ruvât ʿalâ enbâhi’n-nuhât. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. Kahire - Beyrut: Daru’l-fikri’l-‘Arabî - Muessesetu’l-Kutubu’s-Sekâfe, 1986.
• Luvrakî, Kâsım b. Ahmed b. el-Muvaffak el-Endelusî el-. Kasîdetu’l-Luvrakî fî vasfı rihletihi mine’l-Endelus ile’l- Maşrık. thk. Yâsîn Muhammed es-Sevvâs. Mecme‘u’l-lugati’l-Arabiyye/Şebeketu’l-Alukah, ts.
• Matlûb, Ahmed. Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-belâgiyye ve tetavurruh. 3 Cilt. Irak: Matba‘atu’l-mecma‘u’l-‘ilmî el- Irâkî, 1983.
• Merâgî, Ahmed Mustafa el-. ‘Ulûmu’l-belâge el-beyân ve’l-me‘ânî ve’l-bedî‘. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 1993.
• Safedî, Selâhuddîn Halîl b. Aybeg es-. Kitâbu’l-vâfî bi’l-vefeyât. nşr. Ahmet el-Arnâvût-Mustafa Turkî. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Turâsi’l-Arabî, 2000.
• Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdulkerîm b. Muhammed b. Mansûr es-. el-Ensâb. nşr. Mutî Hâfız-Riyad Murad. 12 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1984.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân es-. Buğyetu’l-vu‘ât fî tabakâti’l-lugaviyyîn ve’n-nuhât. nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. 2 Cilt. b.y.: Dâru’l-Fikir, 2. Basım, 1979.
• Tilimsânî, Ahmed b. Muhammed el-Makkarî et-. Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelusi’r-ratîb. nşr. İhsan Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1968.
• Yâfi‘î, Ebû Muhammed Abdullâh b. Es‘ad. Mir’âtu’l-cinân ve ‘ibretu’l-yakzân fî ma‘rifeti mâ yu‘teber min havâdisi’z-zamân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997.
• Yemânî, Abdulbâki b. ‘Abdulmecîd el-. İşâretu’t-ta‘yîn fî terâcimi’n-nuhât ve’l-lugaviyyîn. thk. Abdulmecîd ed- Deyâb. Suudi Arabistan: Merkezu’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1986.
• Yûnînî, Kutbuddîn Mûsâ b. Muhammed el-. Zeylu Mir’âtu’z-zemân. Haydarâbâd: Dâiretu’l-Maârifi’l- Osmâniyye, 1955.
• Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdullâh Muhammed b. Ahmed ez-. Ma‘rifetu’l-kurrâ’i’l-kibâr ‘ale’t-tabakât ve’l-a‘sâr. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf-Şuayb el-Arnaût-Sâlih Mehdî Abbâs. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2. Basım, 1988.
• Ziriklî, Hayruddîn ez-. el-A‘lâm kâmûsu terâcim li eşheri’r-ricâl ve’n-nisâi mine’l-Arab ve’l-musta‘ribîn ve’l- musteşrikîn. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘ilmi li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.