“Lâ Tekûmü’s-sâatü Hattâ” Kalıbıyla Nakledilen Rivayetlerin Anlamı

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 59 - 76, 28.03.2025

Hamdi Türkoğlu

https://doi.org/10.32711/tiad.1579909

Öz

Temel hadis kaynaklarında kıyamet alâmetleriyle alakalı çok sayıda rivayet bulunmaktadır. Bu rivayetlerden bir kısmı “لاَ تَقُومُ السَّاعَة حتى” kalıbıyla rivayet edilmiş devamında ise kıyamet kopmadan önce meydana gelecek birtakım olaylar sıralanmıştır. Bu çalışma, kıyametle ilgili mezkûr kalıpla nakledilen rivayetlere odaklanmakta ve bu rivayetlerin muhtevalarından hareketle ilgili kalıbın ne anlam ifade ettiği üzerine yoğunlaşmaktadır. Bahsi geçen rivayetler insanın iradesi ve sorumluluğu bakımından iki ana gruba ayrılabilecek niteliğe sahiptir. Birinci gruptaki rivayetler ve içerikleri insan gücünün ve sorumluluğunun dışındadır. Dolayısıyla bu konulara insanın müdahale etmesi, değiştirmeye veya düzeltmeye çalışması çok mümkün gözükmemektedir. Rivayetlerin diğer bir kısmında ise ağırlıklı olarak bireysel ve toplumsal bozulmalardan bahsedilmektedir. Dolayısıyla bu bağlamdaki rivayetlerin ifade ettiği asıl anlam, dünyanın sonu anlamındaki kıyametin kopması değil, bireyin ve toplumun hayatındaki bozulan hususların düzeltilmesi ve bu konularda gerekli önlemlerin alınmasıdır. Bu öncelikli mânânın yanında bu rivayetler, kıyamete yakın bir zamanda muhtelif alanlarda bozulmaların olacağına işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Kıyamet Alâmetleri, Büyük Kıyamet, Küçük Kıyamet, Lâ Tekûmü’s-sâa (لاَ تَقُومُ السَّاعَة), Bireysel Kıyamet, Toplumsal Kıyamet.

The Meaning of Narrations Conveyed with the Phrase ‘Doomsday will not come until’

Öz

In the primary hadith sources, numerous narrations address the Signs of the day of Judgment, often introduced with the phrase “لاَ تَقُومُ السَّاعَة حتى” (The Hour will not come until…). This study examines these narrations and their implications. These narrations can be classified into two main categories based on human will and responsibility. The first category includes events beyond human control, which align with the Major Signs of the day of Judgment, rendering human intervention unlikely. The second category focuses on individual and Societal Judgment, emphasizing the necessity of rectifying corruption in daily life. The core message extends beyond the occurrence of the day of Judgment, urging attention to and correction of societal deterioration. Furthermore, these narrations warn of various forms of corruption emerging as the day of Judgment approaches, underscoring the importance of proactive measures. This understanding motivates individuals and communities to take responsibility for their actions and strive for improvement in both personal and societal contexts.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Signs of the Day of Judgment, The Major Day of Judgment, The Minor Day of Judgment, Lâ Tekûmü’s-Sâa, Individual Judgment, Societal Judgment

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. Musannef. thk. Habîburrahman el-Aʻzamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisu’l-İlmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût, Adil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1401.
• Akman, Mustafa. “Kelâm Perspektifinden Kıyâmet Alâmetlerinin Mahiyeti”. Journal of Islamic Research 32 (1) (2021), 190-214.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü’l-mefâtih şerhi Mişkâti’l-Mesâbîh. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 11422/2002.
• Altuntaş, Süleyman. Kıyâmet Alâmetleri (On Alâmeti Bir Arada Zikreden Rivâyetlerin Tahlîli). Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Aynî, Bedruddin el-. Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Dâru’l-Fikr, ts.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâliḳ el-Bezzâr. el-Müsned. thk. Mahfûzu’r-Rahman ve Diğerleri. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, ts.
• Birinci, Züleyha. “Kıyamet Alâmetlerine Mu’tezilî Bakış -Zemahşerî Örneği-”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 56 (2024), 1-22.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil el-. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Mustafa Dîb el-Boga. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr/Dâru’l- Yemâme, 5. Basım, 1414/1993.
• Çakın, Kamil. “Fiten Rivayetleri Bağlamında Toplumların Çöküşü”. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/10 (2018), 1-29.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430.
• Hâkim en-Neysâbûrî, Ebû Abdillah el-Hâkim Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ala’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1411.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasan Ali b. Halef b. Abdilmelik. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Ebû Temîm Yasir b. İbrahim. 10 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2. Basım, 1423/2003.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef fî’l-ehadîs ve’l-âsâr. thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-Metâlibü’l-âliye bi-zevâidi’l- mesânîdi’s-semâniye. thk. Sa’d b. Nâsır b. Abdulaziz eş-Şetrî. 19 Cilt. es-Suûdiyye: Dâru’l-Asıme-Dâru’l-Gays, 1419.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 13 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1380.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Ebî Hâtim el-Bustî. Sahîhu İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnaût. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabi, ts.
• İbrahim Mustafa vd. el-Mu’cemu’l-Vasît. Kâhire: Mecmeu’l-Lüğati’l-Arabiyye, 2. Basım, 1392/1972.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsûbî. İkmâlü’l-mu’lim bi-fevâidi Müslim. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1419/1998.
• Kaya, Hüsamettin. Hadislerde İsnad ve Metin Tahlili:-“Kulun Kıyamet Günü Hesaba Çekileceği İlk Ameli Namazıdır.” Hadisi Örneği. İstanbul: Nida Yayıncılık, 2022.
• Keşmîrî, Muhammed Enver Şâh Hüseynî. Feyzü’l-bârî ʿalâ Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Bedri Âlem el- Mirtehî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1426.
• Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ziyaeddin Ahmed b. Ömer b. İbrâhim el-. el-Müfhim lima eşkele min telhisi Kitâbi Müslim. thk. Muhyiddin Dîb Müstû vd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1996/1417.
• Muhammed Fuâd Abdulbâkî. el-Mu’cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l- Mısriyye, 1364.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kâhire: Îsâ’l-Bâbi’l-Halebî ve Şürekâhu, 1374/1955.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdufettah Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l- Matbûâti’l-İslâmiyye, 1406.
• Râgıb el-İfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüsyin b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvan Adnan ed- Dâvûdî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1412.
• Seyhan, Ahmet Emin. “Kıyamet Öncesi Seddi Delecek Ye’cûc ve Me’cûc’un Nasıl Helak Edileceğine İlişkin Hadisler Üzerine Bir Değerlendirme”. İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (2017), 45-83.
• Soğukoğlu, Fehmi. “Cibrîl Hadisinde Geçen Kıyâmet Alâmetlerinin Yeniden Değerlendirilmesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39 (2018), 119-133.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el-Muʻcemü’l-evsat. thk. Tarık b. İvadillah b. Muhammed, Abdulmuhsin b. İbrahim el-Hüseynî. Kâhire: Dâru’-Harameyn, ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el-Muʻcemü’l-kebîr. thk. Hamdî Abdilmecid es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Fuâd Abdülbâkî vd. Mısır: Şirketü Mektebeti ve Matbaati Mustafa el-Beyânî, 1395.
• Topaloğlu, Bekir. “Sâat”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 16 Ekim 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/saat-- kiyamet