INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN FACTORS OF JOB SELECTION AND CRITERIA OF CAREER PLANNING/PREFERENCE

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 5, 29 - 50, 01.06.2019

Köpük Serra Kartal Ertuğrul Ayyıldız Selçuk Alp

Öz

Job selection is one of the most important decisions that affect the whole life of the person. Career planning and selection process is another process that affects the life of the person during and after the job selection process. Career planning and selection expresses the desire of person to perform his/her profession in which institutions and in what position. There are similar and different parameters that affect job selection and career planning and selection processes. The purpose of this study is to examine the relationship between the factors that people are affected by in the job selection -and the criteria that they attach importance to in the career planning and selection process. In this study, the factors affecting the job selection and the criteria taken into consideration in career planning and selection process are determined by considering the literature review and expert opinions. Then, the importance of each criterion affecting career planning and selection process for each person is calculated by the Fuzzy Analytical Hierarchy Process. In the next step, the relationship between the factors affecting the job selection and the most important criterion affecting the affecting career planning and selection process of the person iss examined with the artificial neural network model.

Anahtar Kelimeler

Job Selection, Career Planning and Selection, Fuzzy Analytical Hierarchy Process, Artificial Neural Network

MESLEK SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER İLE KARİYER PLANLAMA/TERCİH KRİTERLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Öz

Meslek seçimi bireyin tüm hayatını etkileyen en önemli kararlardan biridir. Meslek seçimi sürecinde ve sonrasında, bireyin hayatını etkileyen bir diğer süreç ise kariyer planlama/tercihi sürecidir. Kariyer planlama/tercihi, bireyin mesleğini hangi kurumlarda ve nasıl bir pozisyonda yapma isteğini ifade etmektedir. Meslek seçim ve kariyer planlama/tercih süreçlerini etkileyen benzer veya farklı değişkenler söz konusudur. Bu çalışmanın amacı, bireylerin meslek seçim sürecinde etkisi altında kaldığı faktörler ile kariyer planlama/tercih sürecinde önem verdiği kriter arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu çalışmada literatür çalışması ve uzman görüşleri dikkate alınarak bireylerin meslek seçimini etkileyen faktörler ve kariyer planlama/tercihinde göz önünde bulundurduğu kriterler belirlenmiştir. Daha sonra her bir birey için kariyer planlama/tercihini etkileyen kriterlerin önemleri Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi yöntemi ile hesaplanmıştır. Sonraki aşamada ise meslek seçimini etkileyen faktörler ile bireyin kariyer planlama/tercihini etkileyen en önemli kriter arasındaki ilişki ise yapay sinir ağı modeli ile incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Meslek Seçimi, Kariyer Planlama/Tercihi, Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi, Yapay Sinir Ağı

Kaynakça

• Ağdemir, N. (2016). Meslek seçiminde yeterlilik, iyi olma hali ve iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ahmadi, M., Helms, M.M., Nodoushani, P. (1995). A Factor-analytic approach profiling job selection differences of male and female accountants. Managerial Auditing Journal, 10(7), 17-24.
• Akın, N.G. ve Akyıldız, M. (2018). Fen lisesi öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin bulanık TOPSIS yöntemi ile analizi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1), 77-97.
• Akın, N.G. (2017). İşletme Bölümü Öğrencilerinin Meslek Seçimim Etkileyen Faktörlerin Bulanık DEMATEL Yöntemi ile Değerlendirilmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(4), 873-890.
• Akkaya, R. (2015). Öğretmenlerin kontrol odağı ile iş doyumu arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Akkurt,A. (2005). Yapay Sinir Ağları ve Türkiye Elektrik Tüketimi Tahmin Modeli. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Akyıldız, M. (2017). Fen lisesi öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin ve meslek tercihlerinin bulanık topsis yöntemi ile incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
• Alhomoud, F.K., AlGhalawin, L., AlGofari, G., Al Dajani, W., Ameer, A. ve Alhomoud F. (2019). Career choices and preferences of Saudi pharmacy undergraduates: A cross sectional study. Saudi Pharmaceutical Journal, 27(4), 467-474.
• Alp, S. ve Özkan, T.K. (2015). Job choice with multi-criteria decision making approach in a fuzzy environment. International Review of Management and Marketing, 5(3), 165-172.
• Al-Saba, T., & El-Amin, I. (1999). Artificial neural networks as applied to long-term demand forecasting. Artificial Intelligence in Engineering, 13(2), 189-197.
• Atli A. ve Gür H.,2019, Lise Öğrencilerinin Meslek Tercihleri ve Bu Tercihlerine Etki Eden Faktörler, Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1),32-53
• Aydemir, L. (2018). Üniversite öğrencilerinin meslek tercihlerini belirleyen faktörlere yönelik bir inceleme. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(5), 713–723.
• Aytekin, A. (2005). Meslek seçimini etkileyen sosyo-ekonomik ve kültürel faktörler Isparta örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Basheer, I. A., & Hajmeer, M. (2000). Artificial neural networks: fundamentals, computing, design, and application. Journal of microbiological methods, 43(1), 3-31.
• Başlıgil, H. (2005). Bulanık AHP ile yazılım seçimi. Sigma Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, 23(3), 24-33.
• Bekleyiş, F. (2007). Öğrencilerin mesleki ilgi alanlarının ve ailenin meslek seçimine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Bozgedik, A. (2017). Eğitimde yeni bir model olan temel lise öğrencilerinin üniversite ve meslek seçimini etkileyen faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bulut F. ve Bozyılan D. (2016), Çok Katmanlı Algılayıcılar ile Doğru Meslek Seçimi, Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi A- Uygulamalı Bilimler ve Mühendislik, 17(1), 97-109
• Chang D. Y. (1996). Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European Journal of Operational Research, 95(3), 649–655.
• Çanlı, H. ve Kandakoğlu, A. (2007). Hava gücü mukayesesi için bulanık AHP modeli. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 3(1), 71-82.
• Çavuş, Ş. ve Kaya, A. (2015). Turizm lisans eğitimi alan öğrencilerin kariyer planları ve turizm sektörüne yönelik tutumu. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(5), 101-116.
• Çurğatay, V. (2010). Üniversite sınavına girecek öğrencilerin meslek seçimini etkileyen sosyo-kültürel faktörler(Malatya'daki lise son sınıf öğrencileri uygulaması). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Değirmenci, B. (2018). Toplumsal cinsiyet algısının meslek seçimine etkisi üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Elmas, Ç. (2003). Yapay sinir ağları:(kuram, mimari, eğitim, uygulama). Seçkin Yayıncılık.
• Ensari, M.Ş. ve Alay, H.K. (2017). Meslek seçimini etkileyen faktörlerin demografik değişkenler ile ilişkisinin araştırılması: İstanbul ilinde bir uygulama. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (Humanitas), 5(10), 409-422.
• Gezer, M. (2010). Kariyer planlamasında meslek seçiminin önemi: meslek lisesi son sınıf öğrencileri üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Göktolga, Z.G. ve Gökalp, B. (2012). İş seçimini etkileyen kriterlerin ve alternatiflerin AHP metodu ile belirlenmesi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(2), 71- 86.
• Hecht-Nielsen, R. (1989). Neurocomputer applications. In Neural computers (pp. 445-453). Springer, Berlin, Heidelberg.
• Kahraman, C., Cebeci, U. ve Ruan. D. (2004). Multi-attribute comparison of catering service companies using fuzzy AHP: the case of Turkey, International Journal of Production Economics, 87 (2): 171-184.
• Karaarslan, M.H. ve Altuntaş B.,(2016), Kariyer Tercihini Etkileyen Faktör Düzeylerinin Öneminin Konjoint Analizi ile Belirlenmesi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7),1972-1988
• Kepir, D. D. (2011). Üniversite adaylarında meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar, mesleki olgunluk ve umut düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Khajeh-Hosseini-Dalasm, N., Ahadian, S., Fushinobu, K., Okazaki, K. ve Kawazoe, Y. (2011). Prediction and analysis of the cathode catalyst layer performance of proton exchange membrane fuel cells using artificial neural network and statistical methods. Journal of power sources, 196(8), 3750-3756.
• Kıyak, S. (2006). Genel lise öğrencilerinin meslek seçimi yaparken temel aldığı kriterler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Köroğlu, Ö. (2014). Meslek seçimi ile kişilik özellikleri arasında ilişkinin belirlenmesi: Turizm rehberliği öğrencileri üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 137-157.
• Kuruüzüm, A. ve Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 1, 83-105.
• Kuzgun, Y. (2014). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş (6. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Oh, H., Weitz, B. ve Lim, J. (2016). Retail career attractiveness to college students: Connecting individual characteristics to the trade-off of the job attribute. Journal of Retailing and Consumer Services, 31, 345-354.
• Omar, M.K., Zakaria, A., Ismail, S., Sin, J.S.L. ve Selvakumar, V. (2015). Job selection preferences of accounting students in Malaysian Private Universities. Procedia Economics and Finance, 31, 91-100.
• Özgüven, İ.E., (2001). Çağdaş eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: PDREM Yayınları.
• Özkoç, H.H., Marangoz, M. ve Aydın, A.E. (2018). Öğrencilerin kariyer alternatiflerini etkileyen faktörler ve girişimcilik eğitimi. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4 (1), 98-119.
• Özşahin, Ş. (2012). The use of an artificial neural network for modeling the moisture absorption and thickness swelling of oriented strand board. BioResources, 7(1), 1053-1067.
• Pekkaya, M. ve Çolak, N. (2013). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin önem derecelerinin AHP ile belirlenmesi. International Journal of Social Science, 6(2), 797‐818.
• Rençber, Ö.F. (2018). Sınıflandırma Problemlerinde Çoklu Lojistik Regresyon, Yapay Sinir Ağı ve ANFIS Yöntemlerinin Karşılaştırılması: İnsani Gelişmişlik Endeksi Üzerine Uygulama. Gazi Kitabevi.
• Sarıkaya, T. ve Khorshid, L. (2009). Üniversite öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen etmenlerin incelenmesi: Üniversite öğrencilerinin meslek seçimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 393-423.
• Tezcan, F. (2018). Üniversite gençliğinin meslek seçimi ve gelecek beklentileri: Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi örneği. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(1), 27-57.
• Vurucu, F. (2010). Meslek lisesi öğrencilerinin meslek seçimi yeterliliği ve meslek seçimini etkileyen faktörler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeloğlu, Ö. ve Uğur, A. (2004). Modern Programlama Platformlarında Yapay Sinir Ağı Yazılımlarının Geliştirilmesi, Developing Neural Network Applications on Modern Programming Platforms, Bilgitek 2004, Pamukkale University, Denizli Turkey.
• Yıldız, A., Ayyıldız, E., Gümüş, A. T., & Özkan, C. (2020). A Modified Balanced Scorecard Based Hybrid Pythagorean Fuzzy Ahp-Topsis Methodology For Atm Site Selection Problem. International Journal of Information Technology & Decision Making, Article in Press.
• Yıldız, A., Ayyıldız, E., Gümüş, A. T., & Özkan, C. (2019). Ülkelerin Yaşam Kalitelerine Göre Değerlendirilmesi İçin Hibrit Pisagor Bulanık Ahp-Topsis Metodolojisi: Avrupa Birliği Örneği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1383-1391.
• Yıldız, S. (2001). Kişilik ve meslek seçimi arasındaki ilişki ve bir uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Yılmaz, İ.A., Dursun, B., Pektaş K. ve Altay, A. (2012). Üniversite öğrencilerinin kariyer seçimlerinin demografik özellikler açısından incelenmesi: Pınarhisar MYO örneği. Electronic Journal of Vocational Colleges, 2(2), 9-21.
• Zadeh, L.A. (1965). Fuzzy Sets, Information and Control, 8(3), 338-353.