TÜRKİYE’DE ULUSAL DESTEK TEŞVİK VE HİBELER

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 15, 73 - 98, 29.09.2024

Sara Gemalmaz Küçük

https://doi.org/10.55830/tje.1522899

Öz

Ülkemizde 1990’lı yılların ortalarında yasalaşarak, yaklaşık 30 yıldır kamu kuruluşları tarafından sunulan, işletmelerin geliştirilmesi, Ar-Ge projeleri yürütmeleri ve yatırıma yönelik faaliyetleri özelinde pek çok teşvik ve hibe verilmektedir. Günümüzde; KOSGEB, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ve Ticaret Bakanlığı öncülüğünde bu çalışmalar yürütülmektedir. Ülkemizde 4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve 5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında Ar-Ge faaliyetleri desteklenmektedir. Yurtiçinde faaliyet gösteren işletmeler özelinde KOBİ ve Büyük işletme ayrımı yapılarak verilen destekler firma büyüklüklerine göre değişiklik göstermektedir. Bu nedenle KOBİ tanımı firmalar için önem arz etmektedir. Ülkemizde çağrılı ya da açık çağrı şeklinde her sektöre uygun olarak kurum/kuruluşlar hibe/teşvik vermektedir. Önemli olan sizlere uygun olan destek programları hakkında bilgi sahibi olmak ve optimum fayda sağlamaktır. Bu çalışmada ülkemizdeki ulusal fon kaynaklarının neler olduğu ve bu fonlara nasıl ulaşılabileceği ile ilgili detaylı bilgiler verilerek farkındalık yaratılması hedeflenmiştir. Çalışma, genel bir değerlendirme ve öneriler ile son bulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ar-Ge, Ulusal Fonlar, Hibe, Teşvik

Destekleyen Kurum

Sistem Global Danışmanlık A.Ş.

Teşekkür

Bu çalışmanın gerçekleştirilmesinde destek veren ve katkıda bulunan, başta ailem olmak üzere, yaklaşık on yıllık danışmanlık tecrübemin yedi yılını kazandığım ve büyük bir aile olarak gördüğüm Sistem Global'deki tüm iş arkadaşlarıma ve özellikle ekip arkadaşım İrem Kabasakal'a en içten teşekkürlerimi sunarım. Bu süreçte bana verdikleri destek ve sağladıkları katkılar için minnettarım.

NATIONAL SUPPORT INCENTIVES AND GRANTS IN TURKEY

Öz

Starting from mid-1990’s, it has been around 30 years since small companies are encouraged to do research and development activities as well as doing new investments via governmental donations. Contemporarily, these donations are given mainly by KOSGEB – Small and Medium Enterprises Development Organization, Ministry of Industry and Technology, TÜBİTAK – Scientific and Technological Research Council of Turkey, and Ministry of Commerce. In Turkey, endorsement of research and development activities are governed by laws number 4691 and 5746 which are Technological Development Regions Law and Endorsement of Research, Development and Design Activities Law respectively. Moreover, Turkish companies are classified as “Small and Medium Scaled - KOBİ” and “Large Scaled” for which these governmental endorsements are varied according to the scale of the company. The classification of a company is important since it directly affects the amounts of endorsements which can be acquired from Turkish Government. There endorsements can be call on, or they can be pursued throughout the year without any timeframe depending on the branch of business. The important aspect here is to select the best suited and optimized endorsements available for a given company. In this paper, endorsement types, details of these endorsements and methods of using these endorsements are explained in detail, and it is aimed to raise awareness on the topic. The study concludes with a general evaluation and recommendations.

Anahtar Kelimeler

R&D, National Funds, Grant, Incentive

Kaynakça

• Aycı, A. (2016). Türkiye’de Ar–Ge Teşvikleri ve Diğer OECD Ülkeleri İle Karşılaştırılması. Vergi Sorunları Dergisi, 93-100.
• KOSGEB Resmi Sitesi (2024). ‘Destekler Genel Bilgisi’.https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/destekler/3/destekler,(Erişim tarihi: 08.8.2024).
• KOSGEB Resmi Sitesi.(2024). Duyurular Bölümü.’KOBİ TANIMI GÜNCELLENDİ!’. https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/detay/8807/kobi-tanimi-guncellendi#:~:text=Buna%20g%C3%B6re%3B%20250%20ki%C5%9Fiden%20az,%C3%BCst%20limit%2C%20250%20milyon%20lirayd%C4%B1., (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• KOSGEB Resmi Sitesi.(2024). İstatisitkler ‘KOSGEB Destek Programları Yönetmeliği Kapsamında Verilen Desteklerin Bölgelere Göre Dağılımı (MKİ Hariç)’.
• https://webdosya.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Mevzuat/2024/KOSGEB_2023_Y%C4%B1l%C4%B1_Faaliyet_Raporu.pdf, (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• KOSGEB Resmi Sitesi.(2024). ‘Girişimcilik Destekleri Programı’.
• https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/destekdetay/1231/girisimci-destek-programi,(Erişim tarihi: 05.8.2024). KOSGEB Resmi Sitesi.(2024). ‘Yeşil Sanayi Destekleri’ https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/destekdetay/9022/yesil-sanayi-destek-programi,( Erişim tarihi: 02.09.2024). KOSGEB Resmi Sitesi.(2024). ‘Teknoyatırım Destek Programı’. https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/destekler/6313/arge-teknolojik-uretim-ve-yerlilestirme-destekleri,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• KOSGEB Resmi Sitesi.(2024). ‘2023 Yılı Uygulama Sonuçları’. https://webdosya.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Mevzuat/2024/KOSGEB_2023_Y%C4%B1l%C4%B1_Faaliyet_Raporu.pdf,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Özçelik, E, Taymaz, E.: “R&D Support Programs in Developing Coutries: The Turkish Experience”, Published In Research Policy, Vol: 37, 2008, pp. 258-275
• RG (Resmi Gazete). (2024). Yatırım Projelerinin Stratejik Öncelik Ve Teknik Değerlendirmesine Dair Tebliğ. 26 Kasım 2023 tarih ve 32381 sayılı T.C. Resmi Gazete, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/11/20231126-2.htm, (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2024).(2001 - Eylül 2023) Arasına Ait Yatırım Teşvik İstatistikleri ,Ankara, https://www.sanayi.gov.tr/istatistikler/yatirim-istatistikleri/mi1304021615, (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Ar-Ge Merkezleri Bilgileri’. https://agtm.sanayi.gov.tr/Agm/ArgeDetay, (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Ar-Ge Merkezleri Sayısı’. https://www.sanayi.gov.tr/istatistikler/istatistiki-bilgiler/mi0203011502(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Hamle Programı’. https:// https://www.hamle.gov.tr/Home/CagriPlani,(Erişim tarihi: 02.09.2024)
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Hamle Programı’. https://www.sanayi.gov.tr/medya/haber/stratejik-urun-ve-teknoloji-alanlari-belirlendi,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Tasarım Merkezleri Bilgisi’. https://agtm.sanayi.gov.tr/Tasarim/TasarimDetay,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Tasarım Merkezleri Sayısı’. https://www.sanayi.gov.tr/istatistikler/istatistiki-bilgiler/mi0203011503,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sitesi.(2024). ‘Teknoloji Geliştirme Bölgeleri’. https://www.sanayi.gov.tr/arge-tasarim-merkezleri-ve-tgb,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2024). Teknoloji Geliştirme Bölgeleri İstatistikleri- Temmuz 2024, Ankara, 1-11. https://www.sanayi.gov.tr/istatistikler/istatistiki-bilgiler/mi0203011501, (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2024).Yatırım Teşvik Sistemi Sunumu 2023, Ankara,1-69 https://www.sanayi.gov.tr/istatistikler/yatirim-istatistikleri/mi1304021615, (Erişim tarihi: 5.12.2023).
• Ticaret Bakanlığı Resmi sitesi.(2024). ‘Destek Yönetim Sistemi’. https://www.ticaret.gov.tr/destekler/destek-yonetim-sistemi-dys,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Ticaret Bakanlığı Resmi sitesi.(2024). ‘Kolay Destek Sitesi’. https://kolaydestek.gov.tr/,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Ticaret Bakanlığı. (2024).Yeni Nesil Destekler Genel Çerçeve Sunumu ve Eğitim Videosu 12 Kasım 2022, Ankara,1-6 https://www.sanayi.gov.tr/istatistikler/yatirim-istatistikleri/mi1304021615, (Erişim tarihi: 02.09.2024).
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024). ‘TEYDEB Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı 2022 İstatistikleri’. https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/18842/teydeb_web_sunum_2022.pdf,(Erişim tarihi: 02.09.2024)
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024). ‘TEYDEB Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı 2023 Faaliyet raporu’. https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/2024-04/tubitak_2023_yili_faaliyet_raporu.pdf,(Erişim tarihi: 02.09.2024)
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024). ‘Ulusal /Uluslararası Destek programları’. https://www.tubitak.gov.tr/tr/destekler/sanayi/ulusal-destek-programlari#destekler_sanayi_ana_sayfa_akordiyon-block_1-0, Erişim tarihi: 02.09.2024).
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024). ‘Yeşil Büyüme Teknoloji Yol Haritasi’ https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/yesilbuyume_tyh_rapor_19072023.pdf, Erişim tarihi: 02.09.2024).
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024).’1812 Girişimcilik Destek Programı’. https://www.tubitak.gov.tr/tr/destekler/sanayi/ulusal-destek-programlari/icerik-1512-girisimcilik-destek-programi-bigg,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024).’1501 - TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı’. https://www.tubitak.gov.tr/tr/destekler/sanayi/ulusal-destek-programlari/icerik-1501-tubitak-sanayi-ar-ge-projeleri-destekleme-programi,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• TÜBİTAK Resmi sitesi.(2024).’1507 - TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı’. https://www.tubitak.gov.tr/tr/destekler/sanayi/ulusal-destek-programlari/icerik-1507-tubitak-kobi-ar-ge-baslangic-destek-programi,(Erişim tarihi: 02.09.2024).
• Ülger, Ö. (2017) Ar-Ge Teşvikleri İle İktisadi Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Uygulama, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• OECD. (2021). Research and Development Expenditure as a Percentage of GDP. OECD Data. https://data.oecd.org/rd/research-and-development-r-d.htm
• Özçelik, E., & Taymaz, E. (2008). R&D Support Programs in Developing Countries: The Turkish Experience. Research Policy, 37(2), 258-275.