Evde sağlıklı beslenme önündeki engeller ölçeği Türkçe geçerlik ve güvenirliği

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 2, 141 - 154, 31.08.2020

Aysun Güzel Sarp Üner Hande Konşuk Ünlü Mahmut Sadi Yardım Umut Ece Arslan Özgür Araz Nazmi Bilir Terry Huang Hilal Özcebe

https://doi.org/10.20518/tjph.605446

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, Evde Sağlıklı Beslenme Önündeki Engeller Ölçeği (ESBÖEÖ) Türkçe geçerlik ve güvenirliğini belirlemektir. Yöntem: Araştırma metodolojik tipte epidemiyolojik bir araştırmadır ve Ankara ilinde yapılmıştır. Araştırmada altı okulda öğrenim gören tüm altıncı sınıf öğrencilerin ailelerine ulaşılması hedeflenmiştir (n=641). Araştırmanın ilk aşamasına 435 ebeveyn, üç hafta sonra gerçekleştirilen ikinci (test tekrar test) aşamasına 340 ebeveyn katılmıştır. Araştırmada, kişisel bilgi formu ve ESBÖEÖ’ni içeren veri toplama aracı kullanılmıştır. ESBÖEÖ, yurtdışında geliştirilen, 18 madde ve iki boyuttan oluan ve sağlıklı beslenme önündeki engelleri ölçen bir ölçme aracıdır. Araştırmada IBM SPSS ver. 23.0 ve IBM AMOS ver 23.0 programları kullanılmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılanların %77.8’i kadın ve %25.5’i düşük gelir grubundadır. ESBÖEÖ ile ilgili yapılan doğrulayıcı faktör analizinde bazı uyum iyiliği değerleri hesaplanmıştır. ESBÖEÖ güvenirlik analizlerinde, Cronbach alfa değeri az yağlı yiyecek önündeki engeller alt boyutu için 0.65; meyve, meyve suyu, sebze önündeki engeller alt boyutu için 0.76 olarak saptanmıştır. Sonuç: Yurt dışında yetişkinlere yönelik geliştirilen ve ebeveynlerle Türkçe uyarlaması yapılan ESBÖEÖ ile ilgili yapılan bazı aşamalar/analizler sonucunda, özgün yapıya uyum sağlayan bir ölçme aracı ortaya çıkmıştır. Tekrar (ölçek uyarlanmasında kullanılan tüm aşamaları kapsayan) geçerlik güvenirliği yapılana kadar ya da benzer bir ölçek literatüre kazandırılana kadar, ESBÖEÖ’nin ülkemizde kullanılması uygundur.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn, beslenme, Engeller, Geçerlik, güvenirlik

Destekleyen Kurum

Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

TUA-2015-5521

The Turkish validity and reliability of home barriers to eating

Öz

Objective: The purpose of this study is to determine Turkish validity and reliability of the Home Barriers to Eating (HBE). Methods: The study was implemented as an epidemiologic study in the province of Ankara. The study aimed to reach the families of all fourth grades in six schools (n=641). 435 parents participated in the first stage of the study and 340 parents in the second (test-retest) stage of the study which was performed three weeks later. In the study, a personal information form and data collection tools including the HBE were used. HBE has been developed abroad. HBE is a measurement instrument consisting of 18 items and two dimensions, measuring the barriers to healthy nutrition. The research utilised IBM SPSS 23 and AMOS 23. Results: Among the individuals who participated in the first stage of the study; 77.8% were female and 25.5% had low income. In the confirmatory factor analysis, some goodness of fit values were calculated. As a result of reliability analyses of the HBE; the Cronbach’s alpha value was determined as 0.65 for low-fat food barriers subdimension and 0.76 for fruit, juice, vegetable barriers subdimension. Conclusion: The HBE which was adapted into Turkish individually is a valid and reliable assessment tool. Until the validity reliability (including all stages used in scale adaptation) is re-performed or a similar scale is introduced into the literature, it is appropriate to use the HBE in our country.

Anahtar Kelimeler

Parents, eating, barriers, validity, reliability

Proje Numarası

TUA-2015-5521

Kaynakça

• 1. Aktar N, Qureshi NK, Ferdous HS. Obesity: A Review of pathogenesis and management strategies in adult. Delta Med Col J 2017;5(1):35-48.
• 2. Kaufmann R and Pontet-Ubal N. The challenge of tackling the obesity economic burden: The case of Uruguay [version 1; peer review: awaiting peer review] Emerald Open Research 2019;1:11. https://doi.org/10.12688/emeraldopenres.12869.1.
• 3. Agha M, Agha R. The rising prevalence of obesity: part A: Impact on public health. International Journal of Surgery Oncology 2017;2(e17):1-6.
• 4. Sahoo K, Sahoo B, Choudhury AK, Sofi NY, Kumar R, Bhadoria AS. Childhood obesity: causes and consequences. J Family Med Prim Care 2015;4(2):187-192. doi: 10.4103/2249-4863.154628.
• 5. Tedik SE. Fazla kilo/obezitenin önlenmesinde ve sağlıklı yaşamın desteklenmesinde hemşirenin rolü. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi 2017;2:54-62.
• 6. Seguin R, Connor L, Nelson M, LaCroix A, Eldridge G. Understanding Barriers and Facilitators to Healthy Eating and Active Living in Rural Communities. Journal of nutrition and metabolism 2014(2):146502 https://doi.org/10.1155/2014%2F146502
• 7. Petroka K, Campbell-Bussiere R, Dychtwald DK, Milliron BJ. Barriers and facilitators to healthy eating and disease self-management among older adults residing in subsidized housing. Nutrition and Health 2017;23(3):167-175. doi: 10.1177/0260106017722724.
• 8. Nicholls R, Perry L, Duffield C, Gallagher R, Pierce H. Barriers and facilitators to healthy eating for nurses in the workplace: an integrative review. Journal of Advanced Nursing 2017;73(5):1051-1065. doi: 10.1111/jan.13185.
• 9. Zou P. Facilitators and barriers to healthy eating in aged chinese canadians with hypertension: A qualitative exploration. Nutrients 2019;11(1):111. . https://doi.org/10.3390/nu11010111.
• 10. Shrestha A, Pyakurel P, Shrestha A, et al. Facilitators and barriers to healthy eating in a worksite cafeteria: a qualitative study from Nepal. Heart Asia 2017;0:1-7. doi:10.1136/heartasia-2017-010956.
• 11. Nepper MJ, Chai W. Parents' barriers and strategies to promote healthy eating among school-age children. Appetite 2016;103:157-164. doi: 10.1016/j.appet.2016.04.012.
• 12. Ares G, Machin L, Girona A, Curutchet MR, Giménez A. Comparison of motives underlying food choice and barriers to healthy eating among low medium income consumers in Uruguay. Cad. Saúde Pública 2017;33(4):e00213315. doi: 10.1590/0102-311X00213315.
• 13. Lo´pez-Azpiazu I, Martı´nez-Gonza´lez MA´, Kearney J, Gibney M, Martı´nez JA. Perceived barriers of, and benefits to, healthy eating reported by a Spanish national sample. Public Health Nutrition 1999;2(2):209-215. doi: 10.1017/S1368980099000269.
• 14. Ashton LM, Hutchesson MJ, Rollo ME, Morgan PJ, Collins CE. Motivators and barriers to engaging in healthy eating and physical activity: A cross-sectional survey in young adult men. American Journal of Men’s Health 2017;11(2):330-343. doi: 10.1177/1557988316680936.
• 15. Köse G, Tayfur M, Birincioğlu İ, Dönmez A. Yeme Farkındalığı Ölçeği’ni Türkçe’ye uyarlama çalışması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi 2016;3:125-134. doi: 10.5455/JCBPR.250644.
• 16. Menekli T, Fadıloğlu Ç. Beslenme Değişim Süreçleri Ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi 2012;19(2);1–21.
• 17. Tekkurşun Demir G, Cicioğlu Hİ, Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutum Ölçeği (SBİTÖ): geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi 2019;4(2):256-274. ISSN: 2536-5339.
• 18. Batmaz H. Yetişkinler için beslenme bilgi düzeyi ölçeği geliştirilmesi ve geçerlik-güvenirlik çalışması. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2018.
• 19. Cullen KW, Klesges LM, Sherwood NE, et al. Measurement characteristics of diet-related psychosocial questionnaires among African-American parents and their 8- to 10-year-old daughters: results from the Girls’ health Enrichment Multi-site Studies. Preventive Medicine 2004;38:S34–S42. doi:10.1016/j.ypmed.2003.05.002.
• 20. Moreno Aznar L, Pigeot I, Ahrens W. Epidemiology Of Obesity in Children and Adolescents: Prevalence And Etiology. New York, NY: Springer, 2011.
• 21. Yüceşahin MM, Tuysuz S. Patterns of urban socio-spatial differentiation in Ankara: An empirical analysis. J Geogr Sci 2011;9(2):159-188.
• 22. Weber Cullen K, Baranowski T, Rittenberry L, et al. Socioenvironmental influences on children's fruit, juice and vegetable consumption as reported by parents: reliability and validity of measures. Public Health Nutr 2000;3(3):345-356.
• 23. Karakoç FY, Dönmez L. Ölçek geli̇şti̇rme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası 2014;40:39-49.
• 24. Patel C, Karasouli E, Shuttlewood E, Meyer C. Food parenting practices among parents with overweight and obesity: A systematic review. Nutrients 2018;10:1966. doi:10.3390/nu10121966.
• 25. Clark HR, Goyder E, Bissell P,Blank L, Peters J. How do parents’ child-feeding behaviours influence child weight? Implications for childhood obesity policy. Journal of Public Health 2007;29(2):132–141. doi:10.1093/pubmed/fdm012.
• 26. Kocatepe T, Tırıl A. Sağlıklı beslenme ve geleneksel gıdalar. Journal of Tourism and Gastronomy Studies 2015;3(1):55-63.
• 27. Kılıç S. Cronbach’ın alfa güvenirlik katsayısı. JMOOD 2016;6(1):47-48.
• 28. Erdoğan S. Sürekli değişkenler için güvenilirlik analizinde kullanılan ilişki katsayılarının değişken varyansından ve etki büyüklüğünden etkilenme durumları. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi, Mersin, 2004.
• 29. Alpar R. Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik Güvenilirlik. 2. Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık, 2012.
• 30. Çapık C. Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2014;17:3.
• 31. Sivo SA, Fan X, Witta EL, Willse JT. The search for ‘‘optimal’’ cuttof properties: fit index criteria in structural equation modeling. The Journal of Experimental Education 2006:74(3);267-288.
• 32. Çakmur H. Araştırmalarda ölçme - güvenilirlik - geçerlilik. TAF Prev Med Bull 2012;11(3):339-344.
• 33. Aytaç M, Öngen B. Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi 2012;5:14-22.
• 34. İlhan M, Çetin B. LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli (YEM) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. EPOD 2014;5(2):26-2.