“Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor”: Romanın Ekonomi Politiği

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 169 - 185, 13.09.2022

Ferma Lekesizalın

Öz

Merkantilist ekonomiden "laissez faire" sistemine geçişle birlikte biriken sermayenin makineleşmeye yatırılarak üretimi ve ekonomiyi dönüştürmesi, sanayi toplumuna dönüşen Batı’da toplumsal ilişkilerin “para ağı” na evrilmesine yol açar. Parasal/ticari aklın yükseldiği, sermayenin ekonomik üretimdeki hakimiyetinin tamamlandığı, toplumsal ilişkilerin paranın rasyonel, soyut ve soğuk nesnelliğini taklit ettiği dönemde yükselişe geçen roman, söz konusu dönüşüme koşut söylem ve anlatı teknikleri geliştirmiştir. Romanın dönüşen toplumsal ve kişisel ilişkileri, yeni sınıfsal hiyerarşileri yansıtırken, sosyolojik bir bakış açısı benimsediğini iddia edebiliriz. Fakat asıl bakmamız gereken sosyolojinin bir bilim alanı olarak henüz tam oturmadığı bir dönemde, toplumsal dönüşümün kurmacaya bu derece çekici gelmesi ve romanın büyük bir hızla ekonomi politiğin toplumsal yönlerini, yani gözlemlenen gerçekleri olabildiğince nesnel biçimde temsil etmeye girişmesidir. Bunun nedeni belki de zamana ve mekana yayılan ve çoklu bakış açısına sahip bir anlatı türünün biçimsel ve içeriksel gelişmeye açık olmasıdır. Bu makalede, İskoç asıllı tarihçi, düşünür ve hiciv ustası Thomas Carlyle'ın “para ağı”, yani toplumsal ilişkilerin, kişisellikten arınmış, pazarlığa dayalı, metalar arasındaki soyut ilişkiyi taklit eden boyutunu anlatan kavramı --aynı zamanda Komünist Manifesto’da (1848) yer alır-- çerçevesinden bakarak romanın, Batı’da geleneksel ilişki ve hiyerarşilerin nasıl dönüştüğünü, yani gerçekliğin “katı olan her şey buharlaşıyor” şeklindeki dönüşümünü nasıl yansıttığına bakacağız.

Anahtar Kelimeler

Para ağı, sanayileşme, merkantilizm, ekonomik dönüşüm, parasal/ticari akıl, şeyleşme, gerçekçilik, doğalcılık

Kaynakça

• Birchall Ian, H. “Gyorgy Lukacs and the Novels of Emile Zola”. The Sociological Review. Mayıs. 1978. Vol. 26. (92-108).