The Implementation of Independent Members of Parliament During the Single-Party Period and Its Impact on Turkish Politics

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 49 - 60, 30.01.2024

Derya Baltacı

Öz

In 1930, following the failure of the Free Republican Party experiment, the practice of independent membership of parliament was initiated to serve the same purpose. According to this practice, the Republican People’s Party (CHP) would not nominate candidates in certain electoral districts, allowing independents to run and be elected. Thus, the CHP, the sole party of the era, aimed to establish a control mechanism in the parliament through these independent members. This practice, which began with the 1931 elections, was adjusted in the 1935 elections to allow minorities to be elected as independents. In the 1939 and 1943 elections, the practice evolved to exclusively facilitate the entry of minorities into the parliament as independents. However, this practice was discontinued in 1946 with the transition to a multi-party system. Although this initiative initially enabled the entry of independent deputies into the parliament, over time the reduction of allocated quotas for independents and some independents joining the CHP post-election significantly decreased their number. The few independent deputies that were elected typically demonstrated moderate opposition during their terms. Due to their limited numbers and the mild nature of their opposition, this practice did not establish an effective control mechanism within the parliament.

Anahtar Kelimeler

republic, grand nationaly assembyl of turkey, independent membership of parliament, single party

Tek Parti Dönemi’nde Bağımsız Milletvekilliği Uygulaması ve Türk Siyaseti Üzerindeki Etkisi

Öz

1930 yılında Serbest Cumhuriyet Fırkası deneyiminin başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra aynı amaca hizmet etmek için bağımsız milletvekilliği uygulaması hayata geçirildi. Bu uygulamaya göre Cumhuriyet Halk Partisi bazı seçim bölgelerinden aday çıkartmayacak ve bu seçim bölgelerinden bağımsızların aday olup seçilmelerine imkân sağlayacaktı. Böylece dönemin tek partisi olan Cumhuriyet Halk Partisi mecliste bağımsız milletvekilleri aracılığı ile bir denetim mekanizması oluşturacaktı.1931 seçimleri ile birlikte başlayan bu uygulama 1935 seçimlerinde azınlıkların da bağımsız olarak seçilmesine imkân verecek şekilde düzenlendi. 1939 ve 1943 seçimlerinde ise bu uygulama tamamen azınlıkların meclise bağımsız olarak girmesine olanak sağlayan bir uygulama haline dönüştü. 1946 yılında çok partili hayata geçilmesi ile birlikte ise bu uygulamaya son verildi. Her ne kadar bu uygulama ile meclise bağımsız milletvekillerinin girmesi sağlanmış olsa da zamanla bağımsızlara ayrılan kontenjanların azaltılması, bazı bağımsız milletvekillerinin seçildikten sonra Cumhuriyet Halk Partisine geçmesi bağımsızların sayılarını oldukça düşürdü. Sayıları oldukça az olan bağımsız milletvekilleri ise seçildikleri dönemlerde meclis içerisinde ılımlı bir muhalefet sergilediler. Gerek sayılarının az olması gerek sergiledikleri muhalefetin ılımlı olması sebebi ile meclis içerisinde bu uygulama ile gerçek anlamda bir denetim mekanizması oluşturulamadı.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bağımsız Milletvekilliği, Tek Parti

Kaynakça

• (1931, Nisan 16). Fırkanın Tebliği. Cumhuriyet. 1,3.
• (1931, Nisan 23). İntihap Yarın. Vakit. 1.
• (1931, Nisan 26). 20 Müstakil Mebus. Cumhuriyet. 1.
• (1931, Nisan 26). Aydın’da Müstakile Bırakılan Mebusluğa Halk Fırkası Azası Seçildi. Son Posta. 1.
• (1931, Nisan 26). Müstakillerden Kimler Rey Aldılar?. Son Posta. 3.
• (1935, Şubat 3). Atatürk’ün Beyannamesi. Akşam. 1.
• (1935, Şubat 3). Dün Saray’da Atatürk’ün Başkanlığında Yapılan Toplantı. Cumhuriyet. 1.
• (1935, Şubat 7). Müstakil Namzed General Refet. Son Posta. 3.
• (1935, Şubat 9). Müstakil Saylavların Seçildikleri Yerler. Son Posta. 3.
• (1939, Mart 25). Mabus Namzed Listesi. Cumhuriyet. 8,9.
• (1939, Mart 27). Berç Türker, Doktor Taptas, İstamat Özdamar, Abravaya Müstakil Mebus Seçildiler. Vakit. 1.
• (1943, Mart 1). Seçim Dün Neticelendi. Vakit. 1,2.
• (1943, Şubat 24). Cumhuriyet Halk Partisi Mebus Namzetleri Listesi. Ulus. 1,4.
• Atatürk Araştırma Merkezi (2006). Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri.
• Atatürk, M. K. (2017). Nutuk (45. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Çakan, Hacıibrahimoğlu, I. (2021). Devrimci Meclis II. TBMM (1923-1927). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Çavdar T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (5. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Çoker, F. (1996). Türk Parlamento Tarihi TBMM IV. Dönem 1931-1935. C. 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No: 11.
• Demirel, A. (2011). Birinci Meclis’te Muhalefet: İkinci Grup (6. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2017). İlk Meclis’in Vekilleri: Millî Mücadele Döneminde Seçimler (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirel, A. (2018). Tek Partinin İktidarı Türkiye’de Seçimler ve Siyaset (1923-1946) (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Goloğlu, M. (1972). Devrimler ve Tepkiler (1924-1930). Ankara: Başnur Matbaası.
• Güneş, İ. (1985). Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Düşünsel Yapısı (1920-1923). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Güneş, İ. (2017). Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri (1919-1935) (1. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hirsch, E.E. (2005). Anılarım: Kayzer Dönemi Wiemar Cumhuriyeti, Atatürk Ülkesi (10. Baskı). (Çev.: Fatma Suphi), Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Karpat, K. H. (2015). Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller (6. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kili, S. (1976). 1960-1975 Döneminde Cumhuriyet Halk Partisinde Gelişmeler. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1952). Türkiyede Siyasi Partiler 1859-1952. İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
• Tuncay, M. (1992). Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931) (3. Baskı). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Uyar, H. (1998). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Yetkin, Ç. (1997). Serbest Cumhuriyet Fırkası (2. Baskı). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Yurdsever, Ateş, N. (1998). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: Der Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1992). Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. İstanbul: Bağlam Yayınları.