Öz
Oxalis genusunun (Oxalidaceae) geniş bir yayılışı olup, 800 civarında türü
bulunmaktadır. Türkiye ‘ de ise 3 türü kaydedilmiştir. Bunlar O. pes-caprae, O.
acetosella ve O. corniculata’ dır. O. pes-caprae’ nin anavatanı Afrika’ nın Cape
Bölgesi olup 1880 yılında Girit Adasına bu tarihten öncede Kıbrıs adasına girdiği
bildirilmektedir. Muhtemelen bu tarihlerden sonrada Anadolu’ ya girmiştir.
Günümüzde ise özellikle Akdeniz ikliminin görüldüğü ülke ve bölgelerde zararlı ve
istilacı bir yabancı ot olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu tür hızlı ve güçlü bir vejetatif
çoğalma potansiyeline sahiptir. Rizom ve bulbleri (yumrucuk) ile hızlı üreyen çok
yıllık olan bu bitki bu nedenle ortama kolayca adapte olmaktadır. Dünyaya
dağılışının insan aktiviteleri ile olduğu düşünülmektedir. Bu bitki anavatanında
heterositilus özelliğinde tüm trimorfik çiçeklere sahiptir. Bu çiçeklerde kısa (SS), orta
(MS), veya uzun (LS) stigma görülür (Şekil 1).Ancak son yıllarda katmerli petale sahip üreme organları olmayan kısır çiçek tipine
de rastlanmıştır (Şekil 2). Heterositilus türlerde geçerli bir polinasyonun, sadece aynı seviyede bireylerde
farklı çiçek formları arasında olduğu bildirilmektedir. Bu nedenle tüm bu morfolojik
çiçek tiplerinde polinasyon gerçekleşememektedir. İşte buna bağlı olarak Güney
Afrikada bu bitki generatif ve vejetatif olarak çoğalmaktadır. Ancak dünyanın bir çok
ülke ve bölgesinde bu türün sadece kısa stiluslu (SS) pentaploit morfotipi
bulunduğundan buralarda bu bitkiler sadece vejetatif olarak bulbleri ile çoğalırlar.
Literatür kaynaklarına göre bu türde diploit (2n=2x=14), tetraploit (2n=4x=28) ve
pentaploit (2n=5x=35) popülasyonları mevcuttur. SS bitkileri pentaploit, LS ve steril
formlar tetraploittir. Türkiye’ de O. pes-caprae’ nin generatif üremesi ve
sitogenetiğine ilişkin bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bornova-İzmir çevresinde
tarafımızdan yapılmış gözlemlerde O. pes-caprae’ nin tek katlı corollaya sahip kısa
stigmalı (SS) tipi mevcuttur. Karaburun’ un Mordoğan Beldesinde ise yaygın olarak
kısa stigmalı (SS) morfotip olmasına karşın çok ender olarak katmerli corollaya sahip
kısır olan çiçek tipine de rastlanmıştır. Bu bize bu alanlarda bu türün vejetatif olarak
çoğaldığını göstermektedir. Kuzey Kıbrıs Cumhuriyetinde Karpaz Bölgesinde arpa
tarlalarında tarafımızdan yapılan geniş gözlemlerde O. pes-caprae’ nin sadece kısa
stiluslu (SS) morfotipine rastlanmıştır. Ülkemizde istilacı bir bitki olan O. pes-caprae
çoğalma potansiyelini belirlemek amacı ile bu yönde çalışmaların yapılması gerektiği
kanısındayız.
Anahtar Kelimeler
Öz
The genus oxalis is distributed worldwide and consists about 800 species. O. pescaprae originated from South Africa (Cape) and was introduced in several area of the world. It is widespread invasive weed in regions with Mediterranean climatic condition. South African, O. pes-caprae have trimorphic flowers; with short (SS), mid (MS) and long (LS) styled. In this region, O. pes-caprae reproduces both sexual and asexually. But in most of the area, include Turkey, only the SS morphotype, and steril type (pentaploid : 2=5x=35) exist and reproduces asexually by the production of bulbils
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA29DY93HP |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Aralık 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Cilt: 18 Sayı: 3 |
