A New Host of the Viscum album subsp. album L. in the Parasitic Plant Flora of Türkiye: Hazelnut (Corylus avellana var. avellana L.)

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 3, 199 - 210, 31.12.2023

Nurcan Büyükkurt , Ahmet Ayteğin , Ayse Yazlık

Öz

One of the natural distribution areas of mistletoe (Santalaceae: Viscum album subsp. album L.), which is a hemi-parasitic plant with many hosts around the world, is Türkiye. Mistletoe causes serious risks to agricultural and forest ecosystems by reducing the productivity and quality of the plants it hosts. However, it also has important contributions to human life due to its ethnobotanical uses. Additionally, in local beliefs; it is also considered as a representation of plenty, luck and long life and is a factor in the protection of this plant in the areas where it is found. Here, the parasitic status and botanical characteristics of mistletoe found on hazelnut (Betulaceae: Corylus avellana var. avellana L.) in the Western Black Sea region of Türkiye are reported for the first time. Additionally, data on the habitat status and regional ethnobotanical use of the plant depending on different hosts in the region where it was determined are presented. Mistletoe was detected on hazelnut for the first time in the Akçakoca district of Düzce province in the Western Black Sea region in August 2021 in an area created by the disruption of the forest ecosystem. Following this determination, a rapid survey was carried out in a total of 44 sample hazelnut garden areas in the east, west, north and south directions, taking the relevant location as the centre, and the presence of mistletoe was found in 93 points. Although hazelnut producers are generally familiar with mistletoe (local name: purç), they have limited knowledge about the environmental and socioeconomic impacts of this hemi-parasitic plant on the agricultural and forest ecosystem. Local people use mistletoe as ethnobotanical (animal feed, glue, mistle and traditional medicine making, etc.) and even provides an additional source of income by selling it in local markets. Mistletoe, which was also determined on different hosts (pome fruit trees, poplar, hornbeam etc.) in the study area, was found to be present in agriculture, forest, coastal, urban and artificial habitats (roadsides, parks, gardens) depending on the host. Considering all the data obtained, it is recommended to conduct a general survey of mistletoe in the Black Sea Region, which is the centre of hazelnut production in Türkiye, and to carry out studies on the management and awareness of the plant in the identified areas.

Anahtar Kelimeler

Habitat, hazelnut, mistletoe, prevention, semi-parasite

Destekleyen Kurum

Bu çalışma Ferrero Değerli Tarım, Düzce tarafından desteklenmiştir.

Türkiye’nin Parazit Bitki Florasında Viscum album subsp. album L. İçin Yeni Bir Konukçu: Fındık (Corylus avellana var. avellana L.)

Öz

Dünya genelinde birçok konukçuya sahip yarı parazit bir bitki olan ökse otu (Santalaceae: Viscum album subsp. album L.)’nun doğal yayılış alanlarından biri de Türkiye’dir. Ökse otu konukçu olarak bulunduğu bitkilerin verim ve kalitesini düşürerek tarım ve orman ekosistemlerinde ciddi risklere neden olur. Ancak, etnobotanik kullanımından dolayı insan yaşamında önemli katkılara da sahiptir. Ayrıca, yerel inanışlarda; bereket, şans ve uzun yaşam temsili olarak da değerlendirilir ve bu bitkinin bulunduğu alanlarda korunmasında bir faktördür. Bu çalışma ile Türkiye’nin Batı Karadeniz Bölgesinde fındık (Betulaceae: Corylus avellana var. avellana L.) üzerinde bulunan ökse otunun parazitik durumu ve botanik özellikleri ilk kez rapor edilmektedir. Ayrıca, bitkinin belirlendiği bölgede farklı konukçulara bağlı olarak habitat durumu ve bölgesel etnobotanik kullanımına yönelik veriler sunulmaktadır. Ökse otu, fındık üzerinde ilk kez Batı Karadeniz Bölgesi Düzce ili Akçakoca ilçesinde Ağustos 2021’de orman ekosisteminin bozulmasıyla oluşturulan bir alanda tespit edilmiştir. Bu tespitin ardından ilgili lokasyon merkez alınarak doğu, batı, kuzey ve güney yöneyleri doğrultusunda toplam 44 örnek fındık bahçesi alanında hızlı bir sörvey yapılmış ve 93 noktada ökse otunun varlığına rastlanılmıştır. Her ne kadar fındık üreticileri genel olarak ökse otunu (yöresel adı: purç) tanıyor olsa da bu yarı parazit bitkinin tarım ve orman ekosistemindeki çevresel ve sosyoekonomik etkileri konusunda sınırlı bilgiye sahiptir. Yöre halkı ökse otunu etnobotanik olarak (hayvan yemi, zamk, «ökse» ve geleneksel ilaç yapımı vb.) kullanmakta ve hatta yöre pazarlarında satarak ek gelir kaynağı sağlamaktadır. Çalışma alanında farklı konukçular (yumuşak çekirdekli meyve ağaçları, kavak, gürgen vb.) üzerinde de belirlenen ökse otunun bağlı bulunduğu konukçuya göre; tarım, orman, sahil, şehir ve yapay (yol kenarları, parklar, bahçeler) habitatlarda varlığı tespit edilmiştir. Elde edilen tüm veriler dikkate alınarak Türkiye'nin fındık üretim merkezi olan Karadeniz Bölgesi'nde ökse otuyla ilgili genel bir sörvey yapılması, tespit edilen alanlarda ise bitkinin yönetimine ve farkındalığına yönelik çalışmaların yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ekosistem, etki, fındık, habitat, ökse otu, önlem, yarı parazit

Kaynakça

• Anonim (2023). Akçakoca Tarihi, Akçakoca Kaymakamlığı, http://www.akcakoca.gov.tr/tarihce, Erişim tarihi 26.09.2023
• Ayaz E. (2019). Fındıkta rakım ve yöneyin verim ve kalite üzerine etkisi, Yüksek Lisans tezi, Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu, s.57
• Ayfer M., Uzun A., Baş F. (1986). Türk fındık çeşitleri. Karadeniz Bölgesi Fındık İhracatçıları Birliği. Ankara.
• Barney C.W., Hawksworth F.G., Geils B.W. (1998). Hosts of Viscum album. European Journal of Forest Pathology, 28(3), 187-208. https://doi.org/10.1111/j.1439-0329.1998.tb01249.x
• Başaran M. S. ve Adıgüzel N. (2001). Flora of hazelnut plantation in Bolu, Bartın and Zonguldak provinces. Plant Protection Bulletin, 411, 36–66. https://dergipark.org.tr/en/pub/bitkorb/issue/3667/48673
• Batur T., Arslan Z.F., Altın N. (2023). Düzce ili fındık bahçelerinde tarımsal uygulamalar ve üreticilerin pestisit kullanım durumu. Akademik Ziraat Dergisi, 12 (Özel Sayı), 261-270. https://doi.org/10.29278/azd.1354632
• Briggs J. (2021). Mistletoe, Viscum album (Santalaceae), in Britain and Ireland: a discussion and review of current status and trends. British & Irish Botany. 3 (4), 419-454. https://doi.org/10.33928/bib.2021.03.419
• Bilgili E., Eroğlu M., Baysal I., Coşkuner K.A. (2013). Distribution of mistletoe (Viscum album ssp. austriacum (Wiesb.) Vollman) and damage level in scots pine (Pinus sylvestris L.) forests: a case study in zigana state forest enterprise. In Proceedings of the International Caucasian Forestry Symposium, 24-26.
• Bilgili E., Coşkuner K.A., Baysal I., Öztürk M., Usta Y., Eroğlu M., Norton D. (2020). The distribution of pine mistletoe (Viscum album ssp. austriacum) in scots pine (Pinus sylvestris) forests: from stand to tree level. Scandinavian Journal of Forest Research, 35(1-2), 20-28.
• Çatal Y., Carus S. (2011). Effect of pine mistletoe on radial growth of crimean pine (Pinus nigra) in Turkey. Journal of Environmental Biology, 32 (3), 263-270. PMID: 22167935.
• Davis PH (ed.) (1982). Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 7.
• Ergün F. ve Deliorman D. (1995). Viscum album L. (Ökse otu) bitkisinin kimyasal bileşimi. J. Fac. Pharm. Ankara, 24 (2), 21-33.
• Ermeç H. (2022). Düzce ili fındık (Corylus avellana L.) bahçelerinde görülen önemli yabancı ot türleri, yoğunlukları ve rastlanma sıklıklarının belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ. 72s.
• IPNI (2023). International Plant Names Index. Published on the Internet http://www.ipni.org, The Royal Botanic Gardens, Kew, Harvard University Herbaria & Libraries and Australian National Herbarium. Erişim tarihi 25 Temmuz 2023
• Işık D., Dok M., Ak K., Macit I., Demir Z., Mennan H. (2014). Use of cover crops for weed suppressıon in hazelnut (Corylus avellana L.) in Turkey. Communications in Agricultural and Applied Biological Sciences. 79 (2), 105–110. https:// pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26084088/
• İslam A. (2018). Hazelnut culture in Turkey. Akademik Ziraat Dergisi. 7, 259–266. https://doi.org/10.29278/ azd.476665
• Kandemir A. (2012). Viscum sp. http://www.bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 26.09.2023
• Kleszken E., Purcarea C., Pallag A., Ranga F., Memete A. R., Miere F., Vicas S.I. (2022). Phytochemical profile and antioxidant capacity of Viscum album L. subsp. album and effects on ıts host trees. Plants, 11 (22), 3021.
• Koca A.D. ve Yıldırımlı Ş. (2008). Akçakoca (Düzce) ilçesinin genel vejetasyonu üzerine bir araştırma. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 10 (13), 46-56.
• Köksal İ. (2002). Türk fındık çeşitleri. Fındık tanıtım Grubu Yayınları, Ankara. 136s.
• Mandacı S. (1989). Balıkesir ili tarım ve orman alanlarında ökse otları, zararları, koruma ve savaş yöntemleri. Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Bursa
• Macit İ. and Işık D. (2023). Effects of cover crops on yield and quality of hazelnut (Corylus avellana L.). Erwerbs-Obstbau, https://doi.org/10.1007/s10341-023-00947-z
• Mennan H., Kutbay H. G., Işık D. (1999). Karadeniz bölgesi fındık bahçelerinde sorun olan yabancı ot türlerinin saptanması. Türkiye Herboloji Dergisi, 2, 13–21.
• Mennan H., Ngouajio M., Işık D., Kaya E. (2006). Effects of alternative management systems on weed populations in hazelnut (Corylus avellana L.). Crop Protection, 25(8), 835–841. https://doi.org/10.1016/j. cropro.2005.11.007
• Mennan H., Bozoğlu M., Başer U., Brants I., Belvaux X., Kaya-Altop E., Zandstra B. H. (2020). Impact analysis of potential glyphosate regulatory restrictions in the European Union on Turkish hazelnut production and economy. Weed Science, 68 (3), 223–231. https:// doi.org/10.1017/wsc.2020.10
• Miller AG (1982). Viscum L., Şu eserde: Davis PH (ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Edinburgh University Press, Edinburgh, 7: 547.
• Nickrent D.L., Duff R., Colwell A. (1998). Molecular phylogenetic and evolutionary studies of parasitic plants. In: Soltis DE, Soltis PS, Doyle JJ (eds) Molecular systematics of plants II: DNA sequencing. Kluwer, Boston, 211-241.
• Özdemir Ü., Bekdemir Ü., Kayserili A.G.A. (2007). Batı Karadeniz’de Fındık Tarımı. Atatürk Üniversitesi, Kâzım Karabekir Eğitim Fak. Erzurum
• Öztürk D. ve İslam A. (2019). Türkiye’de eski ve yeni üretim bölgelerinde fındık yetiştiriciliği yapan işletmelerin tarımsal üretim açısından karşılaştırmalı analizi. Akademik Ziraat Dergisi, 8 (Özel Sayı), 99-106. https://doi.org/10.29278/azd.504987
• Per E. (2017). The first report and preliminary observations on escaped parrot species (Psittaciformes) in Turkey through citizen science. Bird Census News, 30 (2), 47-52.
• POWO (2023). Plants of the World Online. Facilitated by the Royal Botanic Gardens, Kew. Published on the Internet; http://www.plantsoftheworldonline.org/ Erişim tarihi: 17 Eylül 2023
• Saraç DU., Özkan ZC, Akbulut S. (2013). Ethnobotanic features of Rize/Turkey province. Biological Diversity and Conservation, 6(3), 57-66.
• Sönmez T. (2014). Effect of mistletoe on growth of Scotch pine (Pinus silvestris L.). Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 15 (1), 64-72. https://doi.org/10.17474/acuofd.40147
• Sıray E., Akman R., Savran H. E., Duyar Ö., Özdemir F., Göğüs A., Sayılı, M. (2015). Fındık yetiştiriciliği konusunda çalışan araştırmacıların mevcut durumu ve sorunlarının belirlenmesi. Journal of Agricultural Faculty of Gaziosmanpaşa University (JAFAG), 32 (3), 22-28. https://doi.org/10.13002/jafag823
• TUİK (2022). Bitkisel Üretim İstatistikleri, https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr. Erişim tarihi 16.08.2023
• Usta A. and Yılmaz M. (2021). Effects of land use and topographic variables on distribution of pine mistletoe (Viscum album subsp. austriacum (Wiesb.) Vollm.) in northeastern Turkey. Cerne, 27, e-102618. 10. https://doi.org/10.1590/01047760202127012618
• Üremiş İ., Soylu S., Kara M., Uysal A., Kurt Ş., Sertkaya E. (2023). Hatay ili tarımsal alanlarında bulunan canavar otu türleri, yaygınlıkları, yoğunlukları ve potansiyel zarar seviyesinin belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 28 (2), 338-354. https://doi.org/10.37908/mkutbd.1240285
• Üstüner T., Düzenli S., Kitiş Y.E. (2015). Niğde bölgesinde ökse otunun (Viscum album) konukçularında oluşturduğu enfeksiyon şiddetinin belirlenmesi. Turk Journal of Weed Science, 18(1), 6-14.
• Üstüner T. ve Aksoy E.O. (2020). Yabancı ot biliminde güncel konular. IKSAD Yayın evi. 768 s. Parazit yabancı otlar. Bölüm 6, 179 - 262.
• Yazlık A. ve Tepe I. (2001). Van ve yöresinde elma ve armut bahçelerindeki yabancı otlar ve dağılışları üzerinde araştırmalar. Türkiye Herboloji Dergisi, 4 (1), 11-18.
• Yazlık A., Üremiş İ., Uludağ A., Uzun K., Şenol S.G. (2018). Ipomoea triloba: an alien plant threatening many habitats in Turkey. Eppo Bulletin, 48 (3), 589-594. https://doi.org/10.1111/epp.12496
• Yazlık A., Çöpoğlu, E., Özçelik, A., Tembelo, B., Yiğit, M., Albayrak, B., Baykuş, M. A., Aydınlı, V. (2019). Yabancı ot türleri ve etkileri: Düzce’de meyve fidanlık alanı örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (3), 389-401. https://doi.org/10.33462/jotaf.578999
• Yazlık A., Kavak M., Aşkın E., Külcüoğlu N., Ersoy Ö., Kovankaya F., Demirtaş E., Aydoğdu A. (2020). Kentsel yaşam alanında bitki çeşitliliği ve etkileri: düzce üniversitesi konuralp kampüsü örneği. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 66-77. https://doi.org/10.19159/tutad.665404
• Yazlık A., ve Albayrak B. (2020). Türkiye’de küsküt taksonları ve etkileri. Turkish Journal of Biodiversity, 3 (2), 95-106. https://doi.org/10.38059/biodiversity.763460
• Yazlık A. (2023). Dominant weed species exert significant impacts on hazelnut orchards and rural livelihoods. Cogent Food & Agriculture, 9 (1), 2172988. https://doi.org/10.1080/23311932.2023.2172988 Yüksel B., Akbulut S., Keten A. (2005). Çam ökseotu (Viscum album ssp. austriacum (Wiesb.) Vollman)’nun zararı, biyolojisi ve mücadelesi. Turkish Journal of Forestry, 6 (2), 111-124.
• Zeybek N. (1985). Farmasötik Botanik. Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları No.: 1, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, 390 s.