Turkish Librarianship Atatürk Period 1920-1938

Yıl 2018, Cilt: 32 Sayı: 2, 79 - 93, 01.04.2018

Özer Soysal

Öz

The Turkish Librarianship of the pre-republican era was a product of the ‘charitable foundations' called ‘waqf'. These widespread and many sided movement formed the basis of and provided the impetus for the creating and maintenance of libraries in the country before the declaration of the ‘Cumhuriyet'. Thismeansthat for a long time theTurkish librarymovementremained an institution with its roots in the waqfs. By reason of the legal requirements governing the particular waqfs of which they formed a part, these libraries were the property of the legal personality of the waqfs and were able to enjoy for centuries an economic self-sufficiency. On the other hand, Atatürk Period Librarianship present a new era in Turkish Library History. This article deals with basic changes in certain fields such as State and Library Service / Reformation Laws / Professional Education-Publication and Bibliographical Developments, which effected it during the period under consideration in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Turkish Librarianship, Atatürk, Turkey. Turkish Librarianship, History. Turkish Librarianship, Republican Era 1923-1938 .

Atatürk Dönemi Türk Kütüphaneciliği

Öz

Cumhuriyet Öncesi Dönem Türk Kütüphaneciliği, ‘vakf’ olarak anılan bir ‘toplumsal dayanışma biçimi’nin ürünüdür. Bu yaygın ve çok yönlü girişim, söz konusu dönemde, kütüphane hizmeti’nin varlık nedeni ve sürekliliğinin temelini oluşturur. Açarsak, Türk Kütüphaneciliği, uzun süre, kökleri vakıf girişimine bağlı bir kurum olarak kaldı; vakıf yönetimi’nin hukuki gereklerinden kaynaklanan nedenlerle ‘vakıf tüzelkiliği’nin malı idi ve yüzyıllar boyu, bu niteliğin getirdiği bir ‘ekonomik bağlamda kendine yeterlik’ süreci yaşadı. Öte yandan, 1920-1938 süreci, Türk Kütüphaneciliği’nde bir büyük dönüşümü simgeler. Bu makale’de, Dönem’in önemli gelişmeleri: Devlet ve Kütüphane Hizmeti / Devrim Yasaları / Mesleki Eğitim-Yayın ve Bibliyografik Oluşumlar açısından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Kütüphaneciliği, Atatürk, Türkiye. Türk Kütüphaneciliği, Tarih. Türk Kütüphaneciliği, Cumhuriyet Dönemi 1923-1938 .

Kaynakça

• Acaroğlu, M. T. (1953). Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunumuzun ve milli bibliyografyamızın ıslahı meseleleri. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 11(2), 126-138.
• Atay, F. R. (1928). Muhasebe: Fikir ve Sanat Ankarası. Türk Yurdu, 1(2), 1.
• Atay, F. R. (1938). Parti ve kültür, Ulus, 22 İlkteşrin 1,6.
• 1950 Türkiye İstatistik Yıllığı. (1950). Ankara: T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü.
• CHP Halkevleri Talimatnamesi. (1932). Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi.
• Çağlar, B. K. (1937). Halkevlerinde bariz çalışmalar ve beliren değerler, Ülkü, 10(56), 179-181.
• Çağlar, B. K. (1938). Halkevlerinde göze çarpan çalışmalar ve beliren değerler. Ülkü, 11(66), 557.
• Dewey, J. (1939). Türkiye Maarifi hakkında rapor. Ankara: Maarif Vekâleti (see also “Profesör Con Dövi'nin raporları).
• Ergin, O. (1937). Muallim M. Cevdet'in hayatı, eserleri ve kütüphanesi. İstanbul: İstanbul Belediyesi.
• Ersoy, O. (1962). Kütüphaneciliğimizle ilgili belgeler. TürkKütüphaneciler Derneği Bülteni. 11(1-2), 22-28.
• Gökman, M. (1952). Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu ve Atatürk'e ait bir hatıra. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 1(2), 111-114.
• Gökman, M. (1957). Prof. Helmutt Ritter'in İstanbul kütüphaneleri hakkında 22 yıl evvel hazırlamış olduğu rapor ve bugünkü İstanbul kütüphaneleri. TürkKütüphaneciler Derneği Bülteni, 6(3), 32-39.
• Hâkimiyyet-i Milliyye. (1921, 30 Haziran). Bir ihtiyâc-ı irfânımız: Ankara'da bir Milli Kütüb-hânemiz olmalı, 2.
• Hakimiyeti Milliye. (1933, 12 Ocak). Ankara'da Milli Kütüphane, Müze ve Akademi, 1.
• Hâkimiyyet-i Milliyye. (1922, 26 Temmuz). Maârifin Umumî Kütüb-hânesi, 1. Halkevlerinde göze çarpan çalışmalar ve beliren değerler. (1938). Ülkü, 11(66), 557.
• Hirsch, E. (1998). Dünya üniversiteleri ve Türkiye'de üniversitelerin gelişmesi. (2.bs.). Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Hirsch, E. E. (1997). Anılarım... Ankara: TÜBITAK.
• Hopp, R. H. (1969). DTCF Kütüphanesi ile ilgili raporlar/1963. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 18(2), 101.
• İba,Ş.(2007). TürkiyeBüyükMilletMeclisi.Osmanlı'dan günümüzemeclisiçtüzükmetinleri. Ankara: TBMM.
• İğdemir, U. (1939). Halkevleri kütüphaneleri için rehber, Ankara: Cumhuriyet Halk Partisi.
• İğdemir, U. (1960). Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi.Türk üniversitelerinin gelişmesinde üniversitedeki kütüphanecilik öğretiminin rolü. Ankara: A.Ü.D.T.C.F.
• İğdemir, U. (1973). Cumhuriyetin 50. yılında Türk Tarih Kurumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• İnan, R. (1988). Gazi'nin/Atatürk'ün/Halkçılık ilkesi. Türk Tarih Kurumu Belleten, 52(204), 869-911.
• İnançalp, M. C. (1954). Yazmaların tasnifi hakkında rapor/1935. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 3(2), 187-189.
• Karatay, F. E. (1926). İstanbul Dâr-ül-fünûn Kütüb-hânesi Ta'limât-nâmesi. İstanbul: İstanbul Dâr-ül-fünûnu.
• Karatay, F. E. (1968). Hayatımdan parçalar. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 17(2), 73-74.
• Koşay, H. Z. (1341). Kütüb-hânelere dâir. Maârif Vekâleti Mecmûası, 1(4), 24-28.
• Kültür Bakanlığı (1936). İlkokul Programı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Koşay, H. Z. (1341). Başlangıç. Pol Gulyaş. Halk kütüb-hânelerinin sûret-i te' sîs ve üsûl-i idâresi. (Ahmed Safved, Çev.), Ankara: Maarif Vekaleti.
• Koşay, H. Z. (1926). Kütüb-hânelerde yapılacak tedrîcî ıslahât. Muallimler Birliği, 7, 315-317.
• Köprülü M. F. (1938). Büyük bir eksiğimiz. Ülkü, 10(60), 481-482.
• Kütüb-hâneciler Kurgu Ta'lîmât-nâmesi . (1341) Ankara: Maarif Vekaleti.
• Maarif 1933-1934 Halk Okuma Odaları ve Umumî Kütüphaneler İstatistiği. (1935). Ankara: TC Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü.
• Maârif Vekili (Mustafa Necati) nin Beyânâtı. (1927, 19 Mart). Cumhuriyet, 1.
• Maârif-i Umumîyye Nizâm-nâmesi. Def'a-i sâniyye olarak Matbaa-i Âmire'de tab' ve temsîl olunmuştur. (Fî Şa'bân sene 292). (1292). İstanbul: Maârif i Umumîyye Nezâreti.
• McAnally, A. M. (1969). DTCF Kütüphanesi ile ilgili rapor/1962. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 18(3), 296-297.
• Malche, A. (1939). İstanbul Üniversitesi hakkında rapor/1932. Ankara: Maârif Vekâleti.
• Milli Eğitim, Genel Kitaplıklar ve Müzeler ile Halkevleri, Odaları ve Okuma Odaları Kitaplıkları İstatistikleri 1943-1944. (1946). Ankara: TC Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü.
• Mitler, L. (1977). ATreasury of Turcica:The Library ofthe GrandNationalAssembly in Ankara. Middle East Librarians Association Notes, 11, 8-9.
• Mustafa Kemal/ Atatürk. TBMM Zabıt Ceridesi. 28. C. (1923/1961), 11.
• Mustafa Necati /TBMM Zabıt Ceridesi. 31. C. (1927), 31.
• Nikolai, B. (2003). Bruno Taut'un yaşamı ve sanatı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi 66. kuruluş yıldönümü anı kitabı içinde (pp. 17-20). Ankara: AÜ. DTCF.
• Onar, S. S. (1970, 4 Şubat). Üniversite Kütüphanesi, Milliyet, 2.
• Orta Mektep Müfredat Programı 1931-1932 Ders Senesi Tadilâtı (1931). Ankara: Maârif Vekâleti.
• Osmanlı İttihâd ve TerakkiCem'iyyetinin 1327 Senesi Sîyâsi Programı. 2. Tab'ı (1327). İstanbul: İttihâd ve Terakki Cem'iyyeti.
• Ötüken, A. C. (1934). Üniversite inkılabında göz önünde tutulacak bir dert daha: İstanbul kütüphaneleri. Birlik, 9, 6-7.
• Ötüken, A. C. (1936, 9 Kasım). Berlin Devlet Kütüphanesi, Cumhuriyet, 3.
• Ötüken, A. C. (1938). Kütüphanelerimizi nasıl düzelteceğiz?. Yücel, 7(38), 60-62.
• Ötüken, A. C. (1957). Türkiye'de kütüphanecilik öğretiminin tarihçesi. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 6(1-2), 6.
• Profesör Jon Dövi'nin Raporları (1341). Maârif Vekâleti Mecmûası, 1(1), 1-8.
• Profesör Jon Dövi'nin Raporları (1341). Maârif Vekâleti Mecmûası, 1(2), 1-25. (See also Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, 1939).
• Ritter, H. (1935). Profesör Hellmutt Ritter'in İstanbul Kütüphaneleri hakkında ... raporu/ 1935. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 6(1-2), 36-46.
• Sertel, M. Z. (1938, 13 Temmuz). Umumi kütüphanemiz olmayacak mı?. Tan, 5.
• Soyak, H. R. (1973). Atatürk'ten hatıralarII. İstanbul: Yapı ve Kredi.
• Soysal, Ö. (1998). TürkKütüphaneciliği,Geleneksel Yapı'danYeniden Yapılanış'a I, Ankara:KültürBakanlığı.
• Stummvoll, J. (1935). Das bibliothekswesen der Modernen Turkei, Actes du Comite International des Bibliotheques. 8me session. La Haye, M. Nijhoff, 145-153.
• Stummvoll, J. (1935). Yeni Türkiye'de kütüphanecilik. Ayın Tarihi, 23, 325-329.
• Stummvoll, J. (1935). Das türkische Buchwesen 1928-1933. Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, 102/190, 671-674.
• Stummvoll, J. (1936). Das türkische Buch-und Bibliothekswesen, Börsenblatt für den deutschen Buchhandel, 211/785.
• Tarus, İ. ve Baykal, C. (1940). Milli müesseselerimiz: I. Yüksek Ziraat Enstitüsü'nü tanıtıyoruz. İstanbul: Resimli Ay.
• TBMM. (1988). Hükümetler ve programları 1920-1960. Ankara: TBMM.
• Teftiş heyetinin umumi raporu. (1931). Maarif Vekâleti Mecmuası, 19(3), 20-22, 41-45, 94.
• Thompson, L. S. (1952). The libraries of Turkey. The Library Quarterly, 22(3), 270-284. (see also: Türkiye'de Kütüphaneleri Geliştirme Programı/ A Program for Library Development in Turkey (1952). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Turan, Ş. (1996). Türk devrim tarihi. III/2, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türk Devrim Tarihi Enstitüsü. (1946). Cumhurbaşkanları, Başbakanlar ve Milli Eğitim Bakanlarının söylev ve demeçleri II. Ankara: Türk Devrim Tarihi Enstitüsü.
• Türk Dil Kurumu. (1972). Türk Dil Kurumu'nun 40. Yılı. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Türk Ocağı Akhisar Çocuk Kütüb-hânesi. (1341). Türk Yurdu, 2(12), 612.
• Türk Ocağı Merkez Hey'etinin 1928 Kurultayına Arzettiği Umûmi Rapor. (1928). TürkYurdu, 21-1(4), 56-58.
• Türk parlamento tarihi, millî mücadele ve TBMM.I. Dönem. 1919-1923. (1994). Ankara: TBMM Vakfı.
• Türk Tarih KurumuAnatüzüğü. (1952). Ankara, Türk Tarih Kurumu.
• Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti Nizamnamesi. (1932). Ankara: Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti.
• TBMM Dâhil-i Nizâm-nâmesi/ 1927. (1958). Düstur, 3.Tertip. C. 20. (2. bs.), Ankara: Baş Vekâlet.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüb-hânesi Fihristi. (1925-1945). Ankara: TBMM, 1924-1945.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Kütüb-hânesi Ta'limât-nâmesi. (1926). Ankara: TBMM.
• T.C. Yüksek Ziraat Enstitüsü. (1934). Ankara: Yüksek Ziraat Enstitüsü.
• Unat, F. R. (1933). İlk, orta, yüksek tedrisatımızın on yıllık bilançosu. Fikirler, 5(100), 3-36.
• Unat, F. R. (1953). .Selim Nüzhet Gerçek. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 2(1), 41.
• Ünsel, K. E. (1944). Fakültemiz kütüphanesinin durumu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 2(4), 817-818.
• Vorstius, J. Die Turkei. Handbuch der BibliothekswissenschaftIII/2. bs. Wiesbaden, Otto Harrosowitz. (1955-1957), 897-900.
• Yasa: İrşâd Programı/ Kütüb-hâneler. (1341). Muallimler Birliği. 1(1), 88-89.
• Yöntem, A. C. (1927). Asri Kütüb-hâneler İhtiyâcı. Hayat, 2(46), 381-382.