Information Resources and Libraries in Knowledge Production: Research through the Identification and Analysis of Citations

Yıl 2009, Cilt: 23 Sayı: 2, 254 - 277, 01.04.2009

Oya Gürdal Tamdoğan

Öz

hispaper seeks to focus on the contribution information resources and libraries as elements bringing in added value to information and/or knowledge production and to analyze the tripartite relationship among such concepts as ‘added ‘value', ‘elements that create value' and ‘value/performance measurement'. In this context, the author introduces a new ‘conceptual model' which is based on an original methodology that may be called ‘documentary evidence' in order to measure the value created by information resources and libraries in the literature world which is the output of knowledge production. The model in endowed with a methodologythat is capable of reaching answers to a range of questions including the following: the level of international and national scale accessibility to and retrieval ofpublications that contribute to the knowledge production process; informationresources that scientists prefer most in producing knowledge i.e. printed/electronic media ; distribution of most preferred materials in terms of language, authors andpublishers as well as age and types of materials; and availability of preferred information resources in the libraries of universities they are presently working at. In this respect, the paper introduces a new paradigm and ‘model' to the existing literature.Themethodology that characterizes the model is a ‘composite' one that synthesizesmethods and/or techniques such as ‘citation analysis', ‘bibliometry', ‘performance measurement' and ‘bibliographic search' which already exist in the relevant literature at both theoretical and practical levels. The purpose of the present article is to address and introduce the ‘conceptual model' at a theoretical level

Anahtar Kelimeler

scientific knowledge production, scientists, faculty, citation analysis, informationresources, university libraries, performance measurement

Bilgi Üretiminde Yazın Ürünleri ve Kütüphaneler: Atıfl arın Tespiti ve Analizi Yoluyla Araştırma

Öz

Bu çalışmada, bilgi/bilim üretimi sürecinde değer yaratan unsurlar olarak bilgi kaynakları ve kütüphanelerin katkısına odaklanılmakta; yaratılan ‘değer ’, ‘değe­ri yaratan unsurlar ’ ve ‘değer ölçümü ’ ve/veya ‘performans ölçümü ’ arasındaki üçlü kavramsal bağlantı irdelenmektedir. Bu bağlamda yazar, bilgi/bilim üreti­minin çıktısı niteliğinde olan ‘yazın ’ literatür dünyasında bilgi kaynakları ve kütüphanenin yarattığı değeri ölçmek için “dokümanter ispat” olarak adlandırı­labilecek özgün bir metodolojiye dayalı yeni bir ‘kavramsal model’ sunmaktadır. Model, araştırma sınırlılıkları dahilinde üniversitede tam zamanlı çalışan bilim insanlarının; ‘bilimsel bilgi üretimi sürecinin ürünü niteliğindeki yayınlarının ni­celiksel verisinin ne olduğu’, ‘söz konusu yayınlarının ulusal ve evrensel düzeyde erişilebilirliğinin hangi düzeyde bulunduğu’, ‘bilgi üretiminde en çok hangi bilgi kaynaklarını tercih ettikleri tür, basılı/ e-ortam, dil, yazar, yayınevi, yaş seçe­nekleri ile ’ ve ‘ilgili bilgi kaynaklarının, bağlı bulundukları üniversite kütüpha­nesinde hangi oranda bulunduğu ’ sorularına yanıt bulmayı olanaklı kılabilecek metodolojiyi içermektedir. Modeli tanımlayan metodoloji, bugüne dek literatürde teorik ve pratik düz­lemde yer alan ‘atıf analizi’, ‘bibliyometri’, ‘performans ölçümü’ ve ‘bibliyogra­fik tarama ’gibi yöntem ve/veya teknikleri sentezleyen bir ‘bileşke ’ durumundadır. Bu makalenin amacı, sözü edilen ‘kavramsal model’i teorik düzlemde ele almak ve tartışmaya sunmaktır.

Anahtar Kelimeler

bilimsel bilgi üretimi, bilim insanları, öğretim üyeleri, atıf analizi, bilgi kaynakları, üniversite kütüphaneleri, performans ölçümü

Kaynakça

• Akbayrak, E. (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi'nde hizmet kalitesi ölçümü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Al, P., Al, U. ve Bahşişoğlu, H.K. (2004). Science Citation Index'te Hacettepe Üniversitesi: 1975-2003. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (2), 229-244.
• Al,U., Şahiner, M. ve Tonta, Y. (2006). Arts and humanities literature: Bibliometric characteristics of contributions byTurkish authors. Journal of the American Society for Information Science & Technology, 57 (8), 1011-1022.
• Al,U. ve Coştu, R. (2007). Türk Psikoloji Dergisi'nin bibliyometrik profili. Türk Kütüphaneciliği, 21 (2), 142-163.
• Al,U. ve Tonta, Y. (2004). Atıf analizi: Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü tezlerinde atıf yapılan kaynaklar. Bilgi Dünyası, 5 (1), 19-47.
• Al, U. ve Tonta, Y. (2007). Tam metin makale kullanım verilerinin bibliyometrik analizi.
• S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Alkan, N. (1998). Temel ve uygulamalı bilim dallarında etki faktörü değeri en yüksek olan süreli yayınların Ankara'daki üniversite kütüphanelerinde bulunabilirliği. Türk Kütüphaneciliği, 12 (4), 279-305.
• Alkan, N. (1999). Tıp ve sağlık bilimleri dallarının 1990'larda etki faktörü değeri en yüksek olan süreli yayınları ve bunların Ankara'daki ilgili kütüphanelerde bulunabilirliği. Ö. Bayram, E. Erkan, T. Gülle, D. Toplu, M. Toplu ve E. Yılmaz(Yay. Hazl.), Bilginin Serüveni: Dünü, bugünü ve yarını..: Türk Kütüphaneciler Derneği'nin Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri: 17-21 Kasım 1999 Ankara içinde (ss. 278-300). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Batı, H. (2006). Elektronik bilgi kaynaklarında maliyet-yarar analizi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi üzerinde bir değerlendirme. Yayımlanmamış yükseklisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bertot, J.C., McClure, C.R., Davis, D.M. ve Ryan, J. (2004). Capture usage with e-metrics.Library Journal, 129 (8), 30-32.
• Broadus,R.N. (1987). Early approaches to bibliometrics. Journal of the American Society for Information Science, 38 (2), 127-129. 20 Ağustos 2008 tarihinde http://www.ebscohost.com/ ehost/pdf?vid=4&hid=108&sid=91a4db97-3220- 457f-b3f6-8d1ee7693bb40/ 040sessionmgr8 adresinden erişildi.
• Brophy, P., Clarke, Z., MacDougall, A., OFarrell, J., Williams, J., ve Wynne, P. (1997).
• EQLIPSE: Evaluation and Quality in Library Performance: System for Europe. The final report from the EQLIPSE. Preston, United Kingdom: Centre for Research in Library and Information Management; University of Central Lancashire.
• Chen, T.(1997). A measurement of the resource utilization efficiency of universitylibraries. International Journal of Production Economics, 53 (1), 71-80.
• Counter: Counting Online Usage of Networked Electronic Resources. (2007). 7 Aralık2007 tarihinde http://www.projectcounter.org/articles.html adresinden erişildi.
• Cullen, R. (1998). Measure for measure: A post modern critique of performance measurement in libraries and information services. (ED434664), 15p. 19 Ağustos 2008 tarihinde http: //eric. ed. gov/ERICDocs/data/ericdocs2sql/content_ storage_ 01/00000196/80/15/e5/c1.pdfadresinden erişildi.
• Çakın, İ. (2000). Üniversitelerimizin bilgiye erişim sorunları ile ulusal akademik ağ vebilgi merkezi. Bilgi Dünyası, 1 (1), 26-41.
• EQUINOX: Library Performance Measurement and Quality Management System. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.equinox.dcu.ie adresinden erişildi.
• Garfield, E. (1991). A citationistperspective on science in Turkey. Tıp Alanında Bilimsel Yayınlar Sempozyumu, İstanbul, 30 Eylül 1991 içinde (ss. 8-40). Ankara: Tübitak.
• Gökkurt, Ö. (1991). Enformetri (informetrics): Bir deneme. Kütüphane Enformasyon Arşiv Alanında Yeni Teknolojiler, TÜRKMARC Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 14 Ekim 1991, içinde (ss. 215-253). İstanbul: Türk KütüphanecilerDerneği İstanbul Şubesi.
• Gökkurt, Ö. (1992a). Enformetrinin istatistiksel temeli: Vardamlı (inferantial) istatistik teknikleri. Türk Kütüphaneciliği, 6 (1), 18-21.
• Gökkurt, Ö. (1992b). Kütüphanelerde belge dolaşım (circulation) istatistikleri ve kütüphanelerde enformetrikanalizi: Ayıklama politikaları uygulaması. IFLA 1995'e Doğru Sempozyumu içinde (ss. 81-87). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Gökkurt, Ö. (1994a). Bilginin dört metrisi: Bibliyometri (bibliometrics), enformetri (informetrics), bilimetri (scientometrics) ve librametri (librametrics). F. Özdemirci ve Y. Kayan (Yay.Hazl) Prof. Dr. Berin Yurdadoğ'a Armağan içinde (ss. 54-59). Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği.
• Gökkurt, Ö. (1994b).Enformetri, Bradford Yasası ve citation indeks. Türk Kütüphaneciliği, 8 (1), 26-30.
• Gökkurt, Ö. (1997). Atıf indeksi ve atıf analizi: Enformetrik bir model çalışması. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gökkurt, Ö. (1998). Atıf verisi (citation data) ve enformetrik yasalar: Türk kütüphanecilikliteratüründe doktora tezleri üzerine bir uygulama. Türk Kütüphaneciliği, 12 (1), 21-32.
• Hertzel, D.H. (2003). Bibliometrics history. Encyclopedia of Library and Information
• Science içinde (ss. 288-328). 20 Ağustos 2008 tarihinde http://www.dekker. com/ sdek/section?content=a71352078&scope=doc&fmt=.html adresinden erişildi.
• How to use citation analysis for faculty evaluations, and when is it relevant: Part I. (1983). Essays of an Information Scientists, 6, 354-362.
• Kaygusuz, A. ve Benek, B. (2006). Elektronik ortamda konsorsiyum yönetimi.
• XI. Türkiye'de Internet Konferansı, Ankara, 21-23 Aralık 2006, 4 Temmuz 2007 tarihinde http://inet-tr.org.tr/inetconf11/sunum/50.ppt adresinden erişildi.
• Koroboli,S.K., Tilikidou, I. ve Delistavrou, A. (2006). Factors that influence theuse of library resources by faculty members. Library Reviews, 55 (2), 91-105. 12 Aralık 2007 tarihinde http://www.scopus.com/scopus/citation/ print.url?origin= recordpage&sid=&src= s&sta... adresinden erişildi.
• Kurbanoğlu, S.S. (1996). Türk kütüphanecilerinin kullandığı dergiler. Türk Kütüphaneciliği, 10 (2), 105-118.
• LibQual. Libqual +TM: Defining and promoting library service quality. 7 Aralık 2007 tarihinde http://www.libqual.org/About/Information/index.cfm adresinden erişildi.
• Mackenzie Owen, J. (2002). The new dissemination ofknowledge: Digital libraries and institutionalroles in scholarly publishing. 7 Aralık 2007 tarihinde http:// eprints.rclis.org/archive/00001177/01/WESP2-jmo-artikel.pdf adresinden erişildi.
• McGregor, F. (2000). Performance measures, benchmarking and value. ALIA 2000
• Capitalising on knowledge: The information profession in the 21st century, Canberra,Australia, October 23- 26 2000 içinde 9p. 19 Aralık 2007 tarihinde http://www.alia.org.au/conferences/alia2000/proceedings/felicity.mcgregor. html adresinden erişildi.
• Meho, L.I. (2007). The rise and rise of citation analysis. Physics World, 15p. 13 Aralık 2007 tarihinde http://arxiv.org/ftp/physics/papers/ 0701/0701012. pdf adresinden erişildi.
• Mercer, L.S. (2000).Measuring the use and value of electronics journals and books. [Issues in science and technology librarianship]. 9 Aralık 2007 tarihinde http:// www.library.ucsb.edu/istl/00_winter/article1.html adresinden erişildi.
• Nisonger, T.E. (1992). Collection evaluation in academic libraries: A literature guide and annotated bibliography. Englewood, CO: Libraries Unlimited, Inc.
• Özen, H. (2007). Elektronik dergilerde kullanım analizi: Ankos ve ODTÜ örneği.
• S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Poll,R. ve Boekhorst, P.; Hiraldo, R.A., Lindahl, A., Schuursma, R., Thomas, G. ve Willemse, J.'nin işbirliği ile. (1996). Measuring quality: International guidelinesfor performance measurement in academic libraries. IFLA Publications76. München; New Providence; London; Paris: K.G. Saur.
• Pritchard, A. (1969). Statistical bibliography or bibliometric?. Journal of Documentation, 25 (4), 348-349. 20 Ağustos 2008 tarihinde http://www. ebscohost.com/ehost/detail?vid=3&hid=9&sid=5fe....... adresinden erişildi.
• SCONUL. Society of College, National and University Libraries. The SCONUL Advisory Committee on Performance Improvement. 9 Aralık 2007 tarihinde http:// www.sconul.ac.uk/performance_ind/terms.htm adresinden erişildi.
• Shearer, K. (2002). Statistics and performance measures for research libraries: Recent research and new developments. CARL/ ABRC Backgrounder Series 3. 7 Aralık2007 tarihinde http://www.carl-abrc.ca/projects/ statistics/pdf/major_ initiatives-e.pdf adresindenerişildi.
• Steele,C. (2000). Library and information infrastructure: International Strategic Initiatives: A discussion paper. Prepared for the Coalition for Innovation in Scholarly Communication. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.caul.edu.au/ cise/proj4final.doc adresinden erişildi.
• Thebridge,S. (2003). Evaluating electronic information services: A toolkit for practitioners. Library and Information Research, 27 (87), 38-46.
• Tonta, Y. (1996). Scholarly communication and the use of networked information sources.IFLA Journal, 22 (3), 240-245.
• Tonta, Y. (2002). Türk Kütüphaneciliği dergisi, 1987-2001. Türk Kütüphaneciliği, 16 (3), 282-320.
• Tonta, Y. ve Al, U. (2006). “Scatter and obsolescence of journals cited in dissertations of librarianship. Library & Information Science Research, 28 (2), 281-296.
• Tonta, Y. ve Al, U. (2007a). Cumhuriyet dönemi makaleler bibliyografyası 1923-1999: Eleştirelbir değerlendirme. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen DünyadaBilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 105-112). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Tonta, Y. ve Al, U. (2007b). Türkçe dergilerde yayımlanan makaleler üzerine bir inceleme. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 185-192).Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Tonta, Y. ve Al, U. (2007c). Türkçe makalelerin dergilere dağılımı ve Bradford Yasası.
• S.Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Tonta. Y. ve İlhan, M. (1997). Sosyal bilimlerde Türkiye'nin dünyadaki yeri. Türk Psikoloji Dergisi, 12 (40), 67-75.
• Tonta, Y. ve Ünal, Y. (2005). Scatter of journals and literature obsolescence reflected in document delivery requests. Journal of the American Society for Information Science & Technology, 56 (1), 84-94.
• Tonta, Y. ve Ünal, Y. (2007). Dergi kullanım verilerinin bibliyometrik analizi ve koleksiyon yönetimindekullanımı. S. Kurbanoğlu, Y. Tonta ve U. Al (Yay.Hazl.). Değişen Dünyada Bilgi Yönetimi Sempozyumu Ankara, 24-26 Ekim 2007, Bildiriler içinde (ss. 193-200). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Town, S. Value and impact measurement in research libraries: A SCONUL PerspectiveARL Membership Meeting, St Louis Missouri, 24 May 2007. 13 mmproceedings/150/town_ files/town.ppt adresinden erişildi.
• Trolley, J. ve O'Neill, J. (1999). The evolution of citation indexing: From computer printout to the Web of Science. M.E. Bowden, T.B. Hahn ve R.V. Williams (Eds). Proceedings of the 1998 Conference on the History and Heritage of Science Information Systems içinde (ss. 124-126). Medford, NJ: ASIS; Information Today. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.chemheritage.org/ explore/ASIS_documents/ASISbook/pdf adresinden erişildi.
• Uzun, A. (1998). A scientometric profile of social sciences research in Turkey.
• International Information and Library Review, 30, 169-184.
• VanHouse, N.A., Weil, B.T .ve McClure, C. (1990). Measuring academic library performance: Apractical approach. Chicago; London: American Library Association.
• White, E.C. (1985). Bibliometrics: From curiosity to convention. Special Libraries, 76(1 Winter), 35-36.
• Wouters,P. (1999a). The citation culture. Doctoral thesis, University of Amsterdam. 9 Aralık 2007 tarihinde http://www.garfield.library.upenn.edu/ wouters/wouters.pdf adresinden erişildi.
• Wouters, P. (1999b). The creation of the Science Citation Index. M.E. Bowden, T.B. Hahn ve R.V. Williams (Eds). Proceedings of the 1998 Conference on the History and Heritage of Science Information Systems içinde (ss. 127-136). Medford, NJ: ASIS; Information Today. 13 Aralık 2007 tarihinde http://www.chemheritage. org/explore/ASIS_documents/ASISbook/pdf adresinden erişildi.
• Young, P.R. (2001). Electronic services and library performance measurement: A definitional challenge. 7 Aralık 2007 tarihinde http://www.libqual.org/ documents/ admin/young.pdf adresinden erişildi.
• Yurtsever, E., Gülgöz, S., Yedekçioğlu, Ö.A. ve Tonta, M. (2001). Sosyal bilimler atıf dizini'nde (SSCI) Türkiye: 1970-1999. Ankara: TÜBA.
• Yurtsever, E., Gülgöz, S., Yedekçioğlu, Ö.A. ve Tonta, M. (2002). Sağlık bilimleri, mühendislikve temel bilimlerde Türkiye'nin uluslar arası atıf dizinindeki yeri: 1973-1999.Ankara:TÜBA.