On TheTheoretical Bases ofthe Ottoman Archival Science

Yıl 2007, Cilt: 21 Sayı: 3, 271 - 303, 01.07.2007

İshak Keskin

Öz

The archival practices of the Ottoman State can be learnt by analysing the devices thatinspired the administrative practices of this state. And this requires knowing theTurkish-Islamic-Persian State tradition. By doing so, on the one hand the way that bureaucratic and archival processes pass from one state to anothercan be observed and, on the other hand, an answer to the problem of originality of the Otoman archival practices can be found

Anahtar Kelimeler

Archival history, institutional history, bureaucracy, Islamic archival tradition, theoriticial structure of the Ottoman archival science, archivalpractice of the Ottoman State.

Osmanlı Arşivciliğinin Teorik Dayanakları Hakkında

Öz

Osmanlı Devleti'nin arşivsel uygulamaları bu devletin idari uygulamalarına ilham kaynağı olan araçlar gözden geçirilerek öğrenilebilir. Bu da, Osmanlı idari yapılanmasında etkili olan Türk-tslam-Sasani devlet geleneğinin bilinmesine bağlıdır. Böylelikle, bir yandan bürokratik ve arşivsel işleyişin bir devletten diğerine nasıl intikal ettiği gözlemlenebilirken, diğer yandan da Osmanlı arşiv pratiğinin özgünlüğü sorununa bir cevap bulunabilir.

Anahtar Kelimeler

Arşivcilik tarihi, teşkilat tarihi, bürokrasi, İslam arşivcilik geleneği, Osmanlı arşivciliğinin teorik yapısı, Osmanlı arşiv uygulamaları.

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.DVN, nr. 42/12.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, nr. 349985.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, nr. 350226.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), I. Meclis-i Vâlâ, nr. 12019.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Irade Dahiliye, nr. 5152.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Meclis-i Mühime Tasnifi, nr. 658.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Hususi, nr. 177-29.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, nr. 117732.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, nr. 292457.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, nr. 349985.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), BEO, nr. 350226.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DUIT, nr. 37-2/11-4.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), I. Meclis-i Vâlâ, nr. 4093.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Kepeci Divân Kalemi Def., nr. 7524.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Mühime Def., nr. 22/hkm. 175.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Mühime Defteri, nr. 118.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Y. EE., nr. 30/124/51/78.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), K.Ruus., nr. 239.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), A.RSK., nr. 1469.
• Tapu Kadastro Arşivi (TK), Tahrir Defterleri, nr 29.
• Ahmed Lûtfî Efendi. (1999). Vak'anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, c. 6-7-8,Yay. haz. Yücel Demirel, îstanbul: Yapı Kredi.
• Ahmed Lütfi Efendi. (1328). Tarih-i Lütfi, c. VIII, îstanbul, Sabah Matbaası.
• Ayn Ali Efendi. (1979). Kavânîn-i Âl-i Osman der Hülâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Dîvân Feridun Ahmed Bey. (1274). Münşeâtü's-selâtîn, c. I, îstanbul
• îbn Bibi (El-Hüseyin b. Muhammed b. Ali El-Caferi Er-Ruyadi). (1996). ElEvamirü'l-Alai'ye fi'l-Umuri'l-Ala'iye. c. I. Yay. haz.: Mürsel Öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• îbnüssayrafi, (1990). El-Kânân fî Dîvâni'r-Resâil ve'l-Işâra ilâ men-Nâle'lVizâra, Yay. haz. Eymen Fuad Seyyid, Kahire: Ed-Darü'l-Masriyetü'lLübnaniye.
• Selânikî Mustafa Efendi, (1989). Tarih-i Selânikî (971-1003/1563-1595), c. 1, Yay. haz. Mehmet îpşirli, îstanbul: îstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Şikârî, (2005). Karamannâme (Zamanın Kahramanı Karamanîler'in Tarihi), Yay. haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, Karaman: îstanbul: Lebib Yalkın Yayımları.
• Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid. (1954). Yay. haz. Halil înalcık, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ahıskalı, Recep. (2001) Osmanlı Devleti Teşkilatından Reisülküttablık (XVIII. Yüzyıl), îstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• Akyıldız, Ali. (2004). Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, îstanbul: îletişim Yayınları, 2004
• Aydın, Bilgin. (2003). Osmanlı Bürokrasisinde Divan-ı Hümâyun Defter Formlarının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi (XV-XVI. Yüzyıl), (Basılmamış Doktora Tezi), îstanbul: M.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Aykaç, Mehmet. (1997).Abbasi Devleti'nin IlkDönemi Idari Yapısında Dîvânlar (132-232/750-847). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. (2000).Yay. haz. Yusufîhsan Genç vd., Ankara: DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Belgelerle Arşivcilik Tarihimiz (Osmanlı Dönemi). (2000). c. I, Yay. haz. Uğurhan Demirbaş vd., Ankara: DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Cahen, C. (1979). Osmanlılardan Önce Anadolu'da Türkler, Çeviren: Yıldız Moran, îstanbul: E Yayınları.
• Candemir, Murat. (2002). Bab-ı Ali Evrak Odası, (Basılmamış Doktora Tezi). îstanbul: îstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Emecen, Feridun M. (2003). Ilk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, îstanbul: Kitabevi
• Fekete, Lajos. (1955). Die Siyaqat-Schrift in der türkischen Finanzverwaltung. Beitrag zur türkischen Palaographie mit 104 Tafeln. c. I. Almanca'ya Çeviren: A. Jacobi, Budapest: Akademiai Kiado Budapest.
• Findley, Carter V. (1994). Osmanlı Devletinde Reform. Bâbıâli (1789-1922), Çeviren: LatifBoyacı-îzzet Akyol, îstanbul: îz Yayıncılık
• Findley, Carter V. (1996). Kalemiyeden Mülkiyeye. Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Çeviren: Gül Çağalı Güven, îstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Fleischer, Cornell H. (1996). Tarihçi Mustafa Âli. Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, Çeviren: Ayla Ortaç, îstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gömeç, Saadettin. (tarihsiz). Uygur Türkleri Tarihi ve Kültürü, Ankara: Akçağ
• Gutas, Dimitri. (2003). Yunanca Düşünce Arapça Kültür: Bağdat'ta YunancaArapça Çeviri Hareketi ve Erken Abbasi Toplumu. Çeviren: Lütfü Şimşek, îstanbul: Kitapyayınevi.
• Günday, Dündar. (1989). Arşiv Belgelerinde Siyakat Yazısı Özellikleri ve Divan Rakamları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kafesoğlu, îbrahim. (2002). Türk Milli Kültürü, 22. baskı, îstanbul: Ötüken
• Köprülü, M. Fuad. (2000). Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, 3. baskı, îstanbul: Kaynak Yayınları.
• Köroğlu, Kemalettin. (2006). Eski Mezopotamya Tarihi. Başlangıcından Perslere Kadar, îstanbul: îletişim.
• Osmanlı Belgelerinde Siyakat Yazısı. (1994). Yay. haz. Said Öztürk, Ankara: DAGM Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Spuler, Bertold. (1957). İran Moğolları. Siyaset, İdare ve Kültür - İlhaniler Devri-, Çeviren: Cemal Köprülü, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Taneri, Aydın. (1981). Türk Devlet Geleneği. Dün-Bugün, Ankara: Töre Devlet Yayınevi.
• Taneri, Aydın. (1974). Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluş Döneminde Vezir-i Azamlık (1299-1453), Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Turan, Osman. (1988). Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar. Metin, Tercüme ve Araştırmalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu
• Uzunçarşılı, îsmail Hakkı. (1969). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, 2. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, îsmail Hakkı. (1988-I). Osmanlı Devleti Teşkilâtına Medhal. Büyük Selçukîler, Anadolu Selçukîleri, Anadolu Beylikleri, İlhânîler, Karakoyunlular ve Akkoyunlularla Memlûklerdeki Devlet Teşkilâtına Bir Bakış, 4. baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, îsmail Hakkı. (1988-II). Osmanlı Devleti'nin İlmiye Teşkilatı, 3. baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, îsmail Hakkı. (1988-III). Osmanlı Devleti'nin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.