Open Access Concept and Its Meaning for Turkey as a Developing Country

Yıl 2006, Cilt: 20 Sayı: 1, 29 - 60, 01.01.2006

Hülya Dilek Kayaoğlu

Öz

Theproblemsexperienced in thescholarly communication processhave led scientists to review theprinted periodicals publishing system. Thenewelectronicpublishing models, which would alter the framework nurturing thepriceincreasesof printedperiodicals publishing,have beenstartedto bediscussed with the rapid developments in the World Wide Web, which functionsasasortof catalyst. Inthis respect, the concept of open access, based ontheideaofunrestricted accessto scholarlyreserch, hasbeenset forth.mainpurpose of this article isto discussthe concept ofopen access, thereasonfor its emergence anditsmeaning for Turkey asadeveloping countryinthecontextanintroductorydiscussion

Anahtar Kelimeler

Openaccess, openaccessjournals, open access archives, scientific communication

Açık Erişim Kavramı ve Gelişmekte Olan Bir Ülke Olarak Türkiye İçin Anlamı

Öz

Basılı dergiler aracılığı ile gerçekleşen bilimsel iletişim sürecinde yaşanan sorunlar, özellikle dergi krizi olarak da adlandırılan ticari dergilerdeki keyfi ve aşırı fiyat artışları, bilimcileri, inisiyatifi ele alıp, basılı dergi yayıncılığı sürecini yeniden gözden geçirmeye yöneltmiştir. World Wide Web'deki hızlı gelişmelerin bir tür katalizör işlevi görmesiyle de, basılı dergi yayıncılığının fiyat artışlarını besleyen çerçeve koşullarını değiştirecek yeni elektronik yayıncılık modelleri tartışılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda, bilimsel makalelere ücretsiz ve engelsiz erişim fikrine dayanan açık erişim kavramı ortaya atılmış; bu kavrama dayalı olarak da yeni elektronik yayıncılık modelleri denenmeye başlanmıştır.Bu makalenin amacı da, açık erişim kavramını, ortaya çıkış nedenlerini ve gelişimini irdeleyerek, açık erişim fikrine dayalı elektronik yayıncılık modellerinin, gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye için ne anlama geleceğini bir giriş çalışması kapsamında sorgulamaktır.

Anahtar Kelimeler

Açık erişim, açık erişim dergileri, açık erişim arşivleri, bilimsel iletişim

Kaynakça

• Berlin declaration on open access to knowledge in the sciences and humanities. (22 Ekim 2003). Çevrimiçi elektronik adres: http://www.zim.mpg.de/openaccess-berlin/berlindeclaration.html [25 Ağustos 2005 tarihinde erişildi].
• Bethesda statement on open access publishing. (2003). Peter Suber ed. Richmond, Ind.: Earlham College. Çevrimiçi elektronik adres http://www.earlham.edu/~peters/fos/bethesda.htm[25 Ağustos 2005 tarihinde erişildi].
• Brody,Tim. (2005). Institutional Archives Registry. University of Southampton. Çevrimiçi elektronik adres: http://archives.eprints.org/ [25 Ağustos 2005 tarihinde erişildi].
• Budapest open access initiative. (2002). L.Chan ve diğerleri. New York: Open Society Instıtue. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.soros.org/openaccess/read.shtml [25.08.2005'te erişildi].
• Congress: 71th IFLAConference and Council August 14-18 Ağustos Oslo/Norveç'te sunulan bildiri.Çevrimiçi elektronik adres: http://www.ifla.org/IV/ifla71/papers/150e-Chan.pdf[14.08.2005'te erişildi].
• Directory of open access journals, (2003-), Lund University Libraries. Çevrimiçi elektronikadres: http://www.doaj.org/ [20.10.2005 tarihinde erişildi].
• Meeting. Toronto, Ontario May 23-25, 2001'de sunulan bildiri. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.arl.org/arl/proceedings/138/guedon.html Mayıs 2004 tarihinde erişildi].
• http://oaister.umdl.umich.edu/o/oaister/. University of Michigan Digital Library Production Service,© 2002-2005.
• http://arama.ulakbim.gov.tr/wos/index.php?cwid=4.
• IFLA statement on open access to scholarly literature and research documentation, The Hauge: IFLA, 5 Aralık 2003. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.ifla.org/V/cdoc/open-access04.html [14 Ağustos 2004 tarihinde erişildi].
• İnönü, Erdal. (2005). Bilimsel devrim ve stratejik anlamı. 2.bs. Ankara: TÜBA.
• Köklü, Elif. (2001). Türkiye'de 1960 Sonrasında Kütüphanecilikteki Yenilikler Yüksek Lisans Tezi. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü.
• Edebiyat Fakültesi Dekanlığı, 3 Haziran 2004'te yapılan sunum.
• Bilimlerinde Süreli Yayıncılık 3.Ulusal Sempozyumu (8-9 Nisan 2005 - Ankara) Çevrimiçi elektronik adres: http://www.ulakbim.gov.tr/dokumanlar/sempozyum3/003_altan.pdf [15 Eylül 2005 tarihinde erişildi].
• Open accessbibliography: liberating scholarly literature with e-prints and open access journal. (2005) C.W.Bailey (haz.).Washington: ARL. Çevrimiçi elektronikadres: http://www.escholarlypub.com/oab/oab.htm
• Püsküllüoğlu, Ali. (1995). Türkçe sözlük. İstanbul: YKY.
• Suber, P. (2004-2005). Open accessoverview: focusing on open access to peer- reviewed research articles and their preprints. [Bir açık erişim belgesidir.]Çevrimiçi elektronik adres: http://www.earlham.edu/~peters/fos/overview.htm [30.08.2005'te erişildi].
• Swan, Alma P. ve Sheridan N. Brown. (2004). JISC/OSI journal authors survey report. Truro, UK: Key Perspectives Ltd. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.jisc.ac.uk/uploaded_documents/JISCOAreport1.pdf [10.06.2005]
• Swan, Alma P. (2005). Open access self-archiving: An introduction. Truro, UK Key Perspectives Ltd. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.keyperspectives.co.uk/openaccessarchive/reports.html
• Terzioğlu, T. (2005). [başlıksız] Geçmişten geleceğe Türk bilim ve teknoloji politikaları içinde (47-65). Ankara: TÜBA
• Velterop, J.J.M. (2005). Open access publishing and scholarly societies: a guide. New York, Open Society Institute. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.soros.org/openaccess/scholarly_guide.shtml [1 Ağustos 2005'te erişildi]
• www.pmc.org
• www.acik-erisim.hacettepe.edu.tr.
• World summit on the ınformation society ,WSIS (10-12 December 2003, Geneva) Geneva Plan of ActionWSIS-03/GENEVA/DOC/0005. Çevrimiçi elektronikadres: http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/poa.html
• Willis, J. (1995). Bridging the gap between traditional and electronic scholarly publishing. EDUCOM Conference, Oregon. Çevrimiçi elektronik adres: http://www.coe.uh.edu/~brobin/Educom95/EducomJW/ [28 Ağustos 2005]
• World Conference on Science: Science for the Twenty-first Century, a New Commitment içinde. (148-150). Paris: UNESCO. Çevrimiçi elektronik adres:unesdoc.unesco.org/images/0012/001207/120706E.pdf Eylül 2005'te erişildi]
• Ulusal Sempozyumu (8-9 Nisan 2005 - Ankara)'da sunulan bildiri. Çevrimiçi elektronik adres:http://www.ulak.net.tr/dokumanlar/sempozyum3/005_kadri.pdf Eylül 2005 tarihinde erişildi].