Kütüphane Tasarımlarının Öğrencilerin Görsel Algıları Üzerindeki Etkileri: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Örneği

Yıl 2023, Cilt: 37 Sayı: 2, 83 - 108, 30.06.2023

Derya Elmalı Şen Beyza Sıla Selçuk

https://doi.org/10.24146/tk.1222569

Öz

Amaç: Günümüzde kütüphaneler ders çalışma, kitap okuma, ortak çalışma yürütme gibi gereksinimlere karşılık vermesinin yanı sıra gelişen teknolojik ilerlemeler ile birlikte kullanıcıyı araştırmaya ve çalışmaya teşvik eden, kullanıcıda estetik tatmin sağlayan ve kütüphane farkındalığı yaratan mekânlara dönüşmüştür. Bu bağlamda çalışmanın amacı 2000 yılı sonrası yapılmış kütüphanelerin kullanıcı tarafından görsel olarak nasıl algılandığını belirlemek ve bundan sonra tasarlanacak kütüphaneler için bir tasarım bilgisi oluşturmaktır.

Yöntem: Çalışmada literatür taraması yapılarak örnekler belirlenmiştir. Ardından 50 tıp öğrencisi ile kütüphanelerin görsel algısı üzerine tercihler ve anlamsal farklılaşım ölçeği içeren bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler frekanslar ve anlamsal farklılaşım grafikleri şeklinde analiz edilmiştir.

Bulgular: Anketin somut görsel algı bileşenlerinde en çok tercih edilen kütüphaneler; biçin/form bakımından oval hatlara sahip Dine Koleji Kütüphanesi, ölçü/oran bakımından insan ölçeğinde geniş ve yüksek olan Bangkok Kütüphanesi, malzeme bakımından ahşap malzemenin kullanıldığı Nanjing Renovasyon Üniversitesi Kütüphanesi, renk bakımından Birmingham Kütüphanesi ve aydınlatma bakımından yapay ışıkla aydınlanan Doksan Kütüphanesidir. Anketin soyut görsel algı bileşenlerine göre doğal ışıkla aydınlanan, ahşap malzeme kullanılan, açık tonlara sahip kütüphanelerin ferah, aydınlık ve düzenli algılandığı; organik formlu kütüphanelerin davet edici ve ilgi çekici algılandığı; çelik ve beton malzeme kullanılan, koyu tonlara sahip, insan ölçeğinde dar ve yüksek görünen kütüphanelerin ise karanlık ve sıkışık algılandığı saptanmıştır.

Sonuç: Çalışma genel olarak değerlendirildiğinde, öğrencilerin kütüphanelerde sıra dışı formları tercih etmekle birlikte biçim/formu çok önemli bulmadıkları; kütüphane tercihinde önem sıralaması olarak birbirine yakın değerlendirdikleri malzeme, renk ve aydınlatma bileşenleri açısından ahşap ya da beton gibi nispeten sıcak malzeme kullanılmış, renk uyumu sağlanmış ve doğal ya da yapay iyi aydınlatılmış kütüphaneleri tercih ettikleri; geniş ve ferah kütüphane tercihleri ile ölçü-oran bileşenini en önemli bileşen olarak gördükleri belirlenmiştir.

Özgünlük: Çalışmada en önde gelen algı biçimi olan görsel algı ile kütüphanede yaratılması istenen mekânsal etkilerin neler olabileceği ve ne tür niteliklerin insanları olumlu yönde etkileyebileceği analiz edilerek kütüphane tasarımına yeni bir bakış açısı getirilmiştir. Ayrıca kütüphanelerin yalnızca kitap okuma ve ders çalışma mekânı olmaması konusunda farkındalık sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütüphane, görsel algı, somut algı bileşenleri, soyut algı bileşenleri, tıp öğrencileri

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

The Effects of Library Designs on Students’ Visual Perceptions: The Case of Ondokuz Mayıs University Faculty of Medicine

Öz

Purpose: Today, libraries have turned into places that encourage the user to research and work, provide aesthetic satisfaction and create library awareness, along with the developing technological advances, as well as responding to the needs such as studying, reading books, and conducting collaborative work. In this context, the aim of the study is to determine how the libraries built after 2000 are perceived visually by the user and to create a design information for the libraries to be designed from now on.

Method: In the study, examples were determined by making a literature review. Then, a survey, including preferences and semantic diffe entiation scale, was conducted with 50 medical students on how they perceive the libraries visually. The obtained data ere analyzed in the form of frequencies and semantic diffe entiation graphs.

Findings: The most preferred libraries in the concrete visual perception components of the questionnaire; Dine College Library, which has oval lines in terms of shape/form, Bangkok Library, which is large and high in human scale in terms of size/proportion, Nanjing Renovation University Library where wood is used in terms of materials. Birmingham Library in terms of color and artificially illuminated. In addition, Doksan Library in terms of lighting were preferred. As a result of the evaluation of the adjective pairs in the abstract visual perception components of the questionnaire, it was found that the libraries that are illuminated by natural light, built with wooden materials, and have light tones are perceived as spacious, bright and orderly. Libraries in which organic forms are used are perceived as inviting and interesting. It has been determined that libraries with dark tones, in which steel and concrete materials are used, appear narrow and high in human scale, are perceived as dark and cramped. In the evaluation of the abstract and concrete visual perception components of the questionnaire, the most important factor in the preference of the library was seen as high ceilings and wide interiors, while forms and facades were seen as the most unimportant factor.

Implications: When the study is evaluated in general, although students prefer unusual forms in libraries, they do not find form/form very important; they prefer libraries that use relatively warm materials such as wood or concrete in terms of materials, colors and lighting components, which they evaluate as close to each other in order of importance in library preference, color harmony and natural or artificial well-lit libraries. It has been determined that they see the measure-ratio component as the most important component with wide and spacious library preferences. In addition, although libraries with dark tones in both color and lighting components are not perceived positively, they have become the first preferred libraries. It is obvious that students find dark tones aesthetic.

Originality: In the study, a new perspective was brought to the library design by analyzing the spatial effects desired to be created in the library with visual perception, which is the most prominent form of perception and what kind of qualities can affect people positively. An awareness was also raised that libraries are not only places for reading books and studying.

Anahtar Kelimeler

Library, visual perception, concrete perception components, abstract perception components, medical students

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aabø, S. ve Audunson, R. (2012). Use of library space and the library as place. Library and Information Science Research, 34(2), 138-149. https://doi.org/10.1016/j.lisr.2011.06.002
• Aksoy, K. (2020). İç mekânda renk kullanım yoğunluğunun kullanıcıların algısal performansları üzerindeki etkileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Alici, N. ve Göker Paktaş, M. (2020). İç mekânda renk algısı ve psikolojiye etkileri. Modular Journal, 3(1), 89-105. http://modular.gedik.edu.tr/en/download/article-file/1174010
• Altuğ, B. G. (2019). Üniversite kütüphanelerinin mekânsal analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi
• Andersson, J. E. (2011). Architecture for the silver generation: Exploring the meaning of appropriate space for ageing in a Swedish municipality. Health and Place, 17(2), 572-587. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2010.12.015
• ArchDaily (2022, 01-31 Mayıs). Kütüphaneler. Erişim adresi: https://www.archdaily.com/
• Archilovers (2022, 05 Mayıs). Cottbus University Library Herzog & de Meuron. Erişim adresi: https://www.archilovers.com/projects/110701/cottbus-university-library.html
• Arnheim, R. (1974). Art and visual perception (2nd ed.). University of California Press.
• Asar, H. (2013). Mimari mekân okumasında algısal deneyim analizinin bir yöntem yardımıyla irdelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Asl, E. H. ve Mizban, P. (2016). Visual perception in architecture and cinema, similarities and differences. International Journal of Engineering and Technology, 8(5), 345-349. https://doi.org/10.7763/IJET.2016.V8.910
• Ayber, U. (2012). Mekân kimlik ilişkisinde ışık ve renk faktörlerinin psikolojik ve sosyolojik analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Aydınlı, S. (1986). Mekansal değerlendirmede algısal yargılara dayalı bir model [Yayımlanmamış doktora tezi], İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Azıtepe, S. M. ve Sözen, B. (2022). Çelik yapıların insanlardaki görsel algısı üzerine bir araştırma. Akdeniz University Journal of the Faculty of Architecture, 1(2), 135-150. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2508412
• Balcı, A. (2021). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (15. bs.). Pegem Akademi.
• Baltacıoğlu, I. M. (2022). Çağdaş kütüphanelerin yeni anlamı ve iç mekân tasarımı üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Çukurova Üniversitesi.
• Beyoğlu, A. (2015). Sanat eğitiminde algı, görsel algı ve yanılsama: Victor Vasarely’nin çalışmaları üzerine bir inceleme. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 333-348. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/321351
• Bozkurt, C. (2013). Yirmi birinci yüzyıl halk kütüphanelerinde aydınlatma tasarımı ve teknolojik gelişmelerin iç mekâna yansımaları açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Bozkurt, N. (2001). Fuar mekânlarında amaç değişkenine bağlı görsel algı faktörlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Coburn, A., Kardan, O., Kotabe, H., Steinberg, J., Hout, M. C., Robbins, A., MacDonald, J., Hayn-Leichsenring, G. ve Berman, M. G. (2019). Psychological responses to natural patterns in architecture. Journal of Environmental Pscyhology, 62, 133-145. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2019.02.007
• Çınar, S. ve Çetindağ, K. (2009). Görsel algılamada ışık ve renk faktörü: Sultanahmet Meydanı ve çevresi örneği. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 59(2), 103-123. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/174710
• Davranış Bilimleri (2022, 08 Eylül). Algılama Süreci. Erişim adresi: https://slideplayer.biz.tr/slide/1959128/7/images/8/Alg%C4%B1lama+S%C3%BCreci.jpg
• Delice Güller, E. ve Bilbay, P. (2016). Kütüphane yapılarında okul öncesi çocuklara yönelik interaktif mekânların irdelenmesi. Türk Kütüphaneciliği, 30(3), 398-414. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/805278
• Emsen, H., H. ve Örmecioğlu, H. T. (2020). Üniversite kütüphanelerinin mekânsal tasarımının kullanıcı üzerindeki etkisine ilişkin istatistiki bir çalışma: Akdeniz Üniversitesi Merkez Kütüphanesi örneği. Türk Kütüphaneciliği, 34(2), 187-207. https://doi.org/10.24146/tk.696331
• Erickson, S. J. (2000). Library design issues in the writings of architects and librarians [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. University of North Carolina. https://doi.org/10.17615/ppwe-j551
• Ergüneş, F. (2019). Mimari biçimlerin görsel algıya etkisi; Konya’daki otel örneklerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Erten Bilgiç, D. ve Keskin, E. (2021). Çocuk kütüphanelerinin okul öncesi çocukların görsel algı gelişimine uygun tasarlanması. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(3), 370-400. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1804986
• Fonseca, F., Papageorgiou, G., Tondelli, S., Ribeiro, P., Conticelli, E., Jabbari, M. ve Ramos, R. (2022). Perceived walkability and respective urban determinants: Insights from Bologna and Porto. Sustainability, 14(9089), 1-19. https://doi.org/10.3390/su14159089
• Gonzales, D. B. (2011). Visual perception in architecture. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maryland University.
• Göler, S. (2009). Biçim, renk, malzeme, doku ve ışığın mekân algısına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Güleç Solak, S. (2017). Mekân-kimlik etkileşimi: Kavramsal ve kuramsal bir bakış. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13-37. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/577726
• Hashempour, L. ve Taghizadeh Sapchi, A. (2016). Kütüphanelerin iç mekân tasarımına yönelik renk etkileri. N. Çakmak, S. Baytur (Ed.), ÜNAK 2015 Elektronik Çağda İçerikten Mimariye Kütüphaneler Bildiriler Kitabı içinde (ss.79-89). Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği.
• İnceoğlu, M. (2010). Tutum, algı ve iletişim. Beykent Üniversitesi Yayın.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel Araştırma yöntemi. (19. baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kavasoğulları, A. (2021). Konut iç mekân tasarımında renk ve aydınlatma sisteminin kullanıcı konforuna etkileri. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 6(2), 583-593. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1501709
• Kır, B. (2015). İç mekân yüzeylerde doğal ahşap malzeme kullanımının mekân algısına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi. https://openaccess.maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/4230.
• Kuru, Y. ve Canbay Türkyılmaz, Ç. (2019). Kütüphane yapılarının mekânsal organizasyonunun ergonomik açıdan değerlendirilmesi: Bahçeşehir Üniversitesi kütüphane binası örneği, Ergonomi, 2(3), 153-166. https://doi.org/10.33439/ergonomi.481138.
• Küçükcan, B. (2010). Bilgiyi toplama mekânı: Kütüphane binaları. Mimar.İst: Mimarlık Kültürü Dergisi, (37), 55-59.
• Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü (2018). Halk kütüphanelerinde mimari uygulamalar çalıştayı raporu. A. H. Kuzucuoğlu, B. Balkaş Yılmaz, ve M. Yavuzdemir (yay. haz.). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Mcdonald, A. (2006). The ten commandments revisited: The qualities of good library space. Liber Quarterly, 16(2), 1435-5205. https://doi.org/10.18352/lq.7840.
• Muscogiuri, M. ve Aydın, A. (2012). İtalya'da kütüphane mimarisi: Senaryolar, stratejiler ve fırsatlar. Türk Kütüphaneciliği 26(1), 181-195. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/811868
• Neufert, E. (1979). Yapı tasarımı temel bilgileri: Tasarımcılar, yapı sahipleri, öğretenler ve öğrenenler için el kitabı, (çev. A. Erkan). Güven Yayıncılık.
• Onur, D. (2007). Hastane yapılarının iç mekânlarının görsel algı açısından değerlendirilmesi: Acıbadem Hastaneleri Örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Oreskovic, N. M., Charles, P. R., S, L., Shepherd, D. T. K., Nelson, K. P. ve Bar, M. (2014). Attributes of form in the built environment that influence perceived walkability. Journal of Architectural Planning Research, 31(3), 218-232. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4278351/
• Ökten, A. İ. (2007). Görme, görsel algılama ve fotoğraf. Kontrast Fotoğraf Dergisi, 30, 21-22. https://drive.google.com/file/d/1OfRc4R9I565XNb0gDmEhnyzg27RK6ZdW/view
• Öz, Z. O. (1992). Kütüphane binalarının mekânsal organizasyonlarında ergonominin önemi ve standardizasyon, Türk Kütüphaneciliği, 6(3), 159-171. https://www.researchgate.net/publication/47333382_Kutuphane_Binalarinin_Mekansal_Organizasyonlarinda_Ergonominin_Onemi_ve_Standardizasyon
• Özdemir Canbolat, T. (2017). İç mekân tasarımında renk armonisi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 287-301. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/404151
• Özsavaş, N. (2016). İç mekân tasarımında renk algısı. SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 9(18), 449-460. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/263451
• Pallasmaa, J. (2011). Tenin gözleri mimarlık ve duyular. (Çev. Aziz Ufuk Kılıç), Yem Yayın.
• Perovic, S, Folic, N. K. (2012). Visual perception of public open spaces in Niksic. Procedia: Social and Behavioral Sciences, 68, 921-933.
• Sarıca, C. (2011). Yapılı çevrede renk algısı: Ampirik bir çalışma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi. https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12397/7962
• Sarıçiçek, A. (2012). Algı, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Tıbbi Psikoloji Dersi Notları.
• Segall, M. H., Campbell, D. T. ve Herskovit, M. J. (1968). The Influence of culture on visual perception, social perception. H. Toch and C. Smith (ed.) Insight Series on Psychology içinde. Van Nostrand Reinhold Inc.
• Topatan, S. (2021). 21. Yüzyıl kütüphane binalarının mimari özelliklerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi. https://acikerisim.erbakan.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12452/7795
• Topatan, S. ve Aydın, D. (2022). 21. yüzyıl kütüphane binalarının mimari tasarım kriterleri doğrultusunda analizi. Journal of Architectural Sciences and Applications, 7(1), 263-283. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2227108
• Türk Dil Kurumu (2022), Görme. Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde. 15 Eylül 2022 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden erişildi.
• Uslu, Ö. ve Yalçın, G. (2020). Görsel algı bağlamında mekân tasarım bileşenlerinin incelenmesi: Adana Arkeoloji Müzesi. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 232-244. https://doi.org/10.47130/bitlissos.804061
• Worpole, K. (2013). Contemporary library architecture: A planning and design guide, Routledge.
• Yavuz, C. (2021). Kütüphane tasarımında yenilikçi mekânlar: Yaratıcı alanlar olarak makerspace hareketinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Kültür Üniversitesi.
• Yıldırım, B. ve Demiraslan D. (2019). Gözün görme işlevi ve sanal iç mimari ürün. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 4(1), 155-165. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/748143
• Yıldırım, K., Müezzinoğlu, M. K. ve İnan, B. (2021). Yatak odalarında farklı geometrik formların kullanıldığı duvar panellerinin kullanıcıların algısal değerlendirmeleri üzerindeki etkisi. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 6(2), 662-675. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1895603
• Yıldız, B. ve Seçkin, N. P. (2019). Mimaride malzemelerin algısal farklılıklarının değerlendirilmesi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,1(1), 6-14. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/796571
• Yılmaz, Ö. (2004). Mimari mekânda görsel algı ve manipülasyon ilişkilerinin irdelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi. http://dspace.yildiz.edu.tr/xmlui/handle/1/11168
• YÖK Atlas (2022). Ondokuz Mayıs Üniversitesi. 20 Eylül 2022 tarihinde https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans.php?y=108210365 adresinden erişildi.