Deprem Kaynaklı Şev Kayması: 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri Sırasında Adıyaman Gölbaşı Gölü Örneği

Yıl 2025, Cilt: 4 Sayı: 1, 92 - 101, 31.05.2025

Nazmi Cenik , Seyhan Fırat , Nihat Sinan Işık

Öz

6 Şubat 2023 tarihinde, merkez üssü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Ekinözü-Elbistan bölgeleri olan 7.7 ve 7.6 Mw büyüklüğünde iki deprem meydana gelmiştir. Bu depremler 11 ili etkisi altına almış olup çok sayıda can kaybına ve ciddi yapısal hasarlara yol açmıştır. Depremlerden sonra da özellikle Gölbaşı (Adıyaman) ve Hatay’da olmak üzere sıvılaşmanın gerçekleştiğini ifade eden yüzeye fışkırmış kum konileri, yanal yayılma, şev kayması ve oturmalar gözlenmiştir. Bu makale kapsamında, Adıyaman Gölbaşı ilçesi Gölbaşı gölü kenarında meydana gelen şev kaymasının değerlendirilmesine yönelik çalışmalar sunulmaktadır. Deprem sonrası göl kenarı çevresinde araştırma çalışmaları yapılmıştır. Yapılan çalışmalar doğrultusunda şev kayması yaşanan bölgenin jeolojik kesiti oluşturulmuş, zemin parametreleri belirlenmiş ve sıvılaşma değerlendirmeleri yapılmıştır. Daha sonra deprem öncesi durum için limit denge analizi gerçekleştirilmiştir. Elde edilen en düşük güvenlik katsayısı (GS = 4.050) deprem öncesi durumun stabil olması ile uyumlu sonuç vermiştir. Ardından sıvılaşma potansiyeli olan zeminlerin kayma dayanımı parametreleri azaltılarak deprem sonrası durumu temsil eden limit denge analizi gerçekleştirilmiştir. Sıvılaşan zemin tabakaları için drenajsız rezidüel dayanım parametreleri belirlenmiştir. Analiz sonucuna göre en düşük güvenlik katsayısı (GS = 0.636) dikkate alındığında, Kahramanmaraş depremleri sonrasında Gölbaşı (Adıyaman) gölü kenarında şev kayması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kahramanmaraş depremleri , sıvılaşma , CPT , Gölbaşı , Adıyaman

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Teşekkür

Yazarlar Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile GeoDestek Zemar Zemin Araştırma Proje Müş. Yaz. Lab. Bilg. Sis. Enr. İnş. Tur. İth. İhr. Tic. ve San. Ltd. Şti.’ne yapılan saha çalışmaları için teşekkür ederler.

Seismically Induced Landslide: The Case of Golbasi Lake in Adiyaman During the February 6th Kahramanmaras Earthquakes

Öz

On February 6, 2023, two earthquakes of moment magnitudes 7.7 and 7.6 occurred with epicentres in Pazarcık and the Ekinözü–Elbistan region of Kahramanmaraş. These earthquakes affected eleven provinces, causing numerous casualties and severe structural damage. In the aftermath especially in Gölbaşı (Adıyaman) and Hatay liquefaction phenomena were observed, including sand boils, lateral spreading, ground settlements and landslides.
This study presents an evaluation of a landslide along the shore of Lake Gölbaşı in the Gölbaşı district of Adıyaman. Field investigations were conducted around the lake immediately after the earthquakes. Based on these investigations, a geological cross-section of the landslide area was prepared, in situ soil parameters were determined, and liquefaction susceptibility assessments were performed. A limit equilibrium analysis for the pre-earthquake condition yielded a minimum factor of safety (FS) of 4.050, indicating stability prior to the earthquakes. For soil layers identified as liquefiable, shear strength parameters were reduced to represent post-earthquake conditions, and a second limit equilibrium analysis was carried out. Residual undrained shear strength parameters were assigned to the liquefied soils. The resulting minimum factor of safety (FS = 0.636) indicates that a landslide along the shore of Lake Gölbaşı would be expected following the February 6, 2023 seismic events.

Anahtar Kelimeler

Kahramanmaras earthquakes , liquefaction , CPT , Golbasi , Adiyaman

Etik Beyan

I hereby declare that this study is an original study; that I have acted in accordance with scientific ethical principles and rules in all stages of the study, including preparation, data collection, analysis and presentation of information; that I have cited all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes to the data used, and that I have accepted all terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE) and have complied with ethical duties and responsibilities.

Teşekkür

The authors would like to thank the Ministry of Environment, Urbanization and Climate Change and GeoDestek Zemar Soil Research Project Consulting. Software Lab. Information Systems. Enr. Construction. Tour. Import. Export. Trade and Industry Ltd. Co. for the field work.

Kaynakça

• T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, 2023, “06 Şubat 2023 Kahramanmaraş (Pazarcık ve Elbistan) Depremleri Saha Çalışmaları Ön Değerlendirme Raporu,” Ankara. [Çevrimiçi]. Erişim: deprem.afad.gov.tr/assets/pdf/Arazi_Onrapor _28022023_surum1_revize.pdf.
• AFAD, 2023, “06 Şubat 2023 Pazarcık-Elbistan Kahramanmaraş (Mw: 7.7 – Mw: 7.6) Depremleri Raporu,” 140 s.
• K. O. Cetin, D. Moug, B. Soylemez, B. U. Ayhan, M. Zarzour, A. A. Suhaily, B. Akil, B. Unutmaz, S. Firat, E. Tekin, E. Cakir, D. Frost, J. Macedo, J. Bray, R. Moss, P. Bassal, A. Gurbuz, N. S. Işık, M. Akin, A. Sahin ve E. Duman, “Ground failures and foundation performances in Adıyaman–Gölbaşı following the 6 February 2023 Kahramanmaraş–Türkiye Earthquake Sequence,” Earthquake Spectra, vol. 41, no. 1, pp. 249-289, 2025.
• A. N. T. Gökdoğan, N. S. Işık ve S. Fırat, “6 Şubat Kahramanmaraş Depremlerinde Zemin Davranışları: Vaka Analizi,” Türk Mühendislik Araştırma ve Eğitimi Dergisi, vol. 3, no. 1, pp. 48-57, 2024.
• H. S. Tezer, S. Fırat, N. S. Işık, B. Unutmaz, A. Gürbüz, K. Ö. Çetin, E. Tekin, N. Kaymakcı, A. Büyüksaraç, B. Uzel, A. Yunatçı, H. T. Bilge ve E. Altıncı, “Gölbaşı (Adıyaman) zeminlerinin CPT ve SPT tabanlı sıvılaşma analizlerinin değerlendirilmesi,” Zemin Mekaniği ve Geoteknik Mühendisliği Ondokuzuncu Ulusal Konferansı, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2024.
• J. D. Bray ve R. B. Sancio, “Assessment of the liquefaction susceptibility of fine-grained soils,” Journal of geotechnical and geoenvironmental engineering, vol. 132, no.9, pp. 1165-1177, 2006.
• A. Önalp, E. Bol, ve N. Ural, “Siltlerin sıvılaşabilirliği: Adapazarı kriterinin geliştirilmesi,” Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Onbirinci Ulusal Kongresi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, 2006.
• K. O. Cetin, B. Soylemez, H. Guzel ve E. Cakir, “Soil liquefaction sites following the February 6, 2023, Kahramanmaraş-Türkiye earthquake sequence,” Bulletin of Earthquake Engineering, vol. 22, no. 6, pp. 1-24, 2024.
• K. O. Cetin, N. S. Isik ve B. Unutmaz, “Seismically induced landslide at Degirmendere Nose, Izmit Bay during Kocaeli (Izmit)-Turkey earthquake,” Soil Dynamics and Earthquake Engineering, vol. 24, no. 3, pp.189-197, 2004.
• Y. Yılmaz, “New evidence and model on the evolution of the southeast Anatolian orogen,” Geological Society of America Bulletin, vol. 105 no. 2, pp. 251-271, 1993.
• C. Yalçın ve A. Kop, “Kaleköy-Hombur (Çağlayancerit-Kahramanmaraş) civarının tektono-stratigrafik özellikleri,” Geosound, vol. 55, no. 1, pp. 37-60, 2022.
• D. McKenzie, “The East Anatolian Fault: a major structure in eastern Turkey,” Earth and Planetary Science Letters, vol. 29, no.1, pp. 189-193, 1976.
• R. W. Girdler, “The Dead Sea transform fault system,” Tectonophysics, 180(1), 1-13, 1990.
• M. Çoban ve H. Dalkılıç, “1/100.000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları,” Şanlıurfa-M39 paftası, (262), 2018.
• A. K. Cetin, B. Sen ve V. Yildirim, “Seasonal variations of epipelic diatoms in Gölbasi lake with relation to physical-chemical variables,” Fresenius Environmental Bulletin, vol. 11, no. 6, pp. 306-311, 2002.
• G. Ekingen, Y. Şahin ve Y. Özdemir, “Gölbaşı (Adıyaman) gölünün limnolojik etüdü (Proje No: VHAG-348),” Fırat Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Elazığ, 2022.
• A. O. Erol ve Z. Çekinmez, “Geoteknik Mühendisliğinde Saha Deneyleri,” Yüksel Proje Yayınları, Ankara, 2014.
• P. K. Robertson, “Soil classification using the cone penetration test,” Canadian Geotechnical Journal, vol. 27, no. 1, pp. 151-158, 1990.
• P. K. Robertson ve C. E. Wride, “Evaluating cyclic liquefaction potential using the cone penetration test,” Canadian Geotechnical Journal, vol. 35, no. 3, pp. 442-459, 1998.
• R. B. Seed ve L. F. Harder, “SPT-based analysis of cyclic pore pressure and undrained residual soil strength,” Proc. H.Boldon Seed Memorial Symposium, University of California, Berkeley vol. 2, pp. 351-376, 1990.
• H. B. Seed, “Design problems in soil liquefaction,” Journal of Geotechnical Engineering, vol. 113, no. 8, pp. 827-845, 1987.