Madde Bağımlısı Bireylerin Değişim Sürecindeki Farkındalık Düzeylerine Varoluşçu/Manevi Yaklaşım

Yıl 2020, Sayı: 2, 97 - 134, 30.12.2020

İsa Ceylan

Öz

Maneviyat, hem bireylerin içsel farkındalığı içinde hem de toplumun kümelerinde ve geleneklerinde otantik ve ortak bir yöndür. Sadece fiziksel, psikolojik ve duygusal olarak değil, tüm varoluş seviyelerinde sağlıklı bir yaşam sürmek için gereklidir. Varoluşçu yaklaşımın manevi unsurları dikkate alması, nihai soru olan “ben kimim?” ve “hayatımın anlamı ne?” gibi en derin içsel sorgulamalara cevap olmasından ötürü maneviyatla büyük ölçüde örtüştüğü söylenebilir. Madde bağımlılığını kontrol altına almayı hedefleyen “değişim” sürecinde en çok ön plana çıkan farkındalık olgusu, bilinçlenmek ve içgörü sahibi olmak için ilk basamağı oluşturmaktadır. Bu araştırmanın amacı madde bağımlısı bireylerin değişim sürecindeki farkındalık öncesi ve farkındalık dönemlerindeki ihtiyaçlarını varoluşsal-manevi açıdan incelemektir. Söz konusu ihtiyaçları belirlemek amacıyla maneviyatın nasıl algılandığı ve yorumlandığı, maneviyatın madde bağımlısı bireyler için neyi ifade ettiği ve ne anlama geldiğini araştırmak amacıyla nitel araştırma yöntemi ve betimsel fenomenolojik desen seçilmiştir. Çalışma grubu olarak Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi AMATEM Kliniği’nde madde kullanım bozukluğu teşhisiyle yatan hastalar tercih edilmiştir. Gerekli izinler alındıktan sonra AMATEM’de katılımsız gözlem ve ikili görüşmelerle araştırmaya başlanmıştır. Çalışma gurubunu AMATEM’de yatılı tedavi gören, sesli veya yazılı kayıt alınmasına izin veren 14 madde bağımlısı birey oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında gözlemler, ikili görüşmeler ve tema odaklı grup toplantıları gerçekleştirilmiştir. Toplanan veriler, içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Manevi ihtiyaçların bilinçli deneyimler üzerinden nasıl algılandığı ve yorumlandığı, bu yorumlardaki ortak yönlerin neler olduğu betimleyici fenomenolojik analiz ile keşfedilmeye çalışılmıştır. Özellikle kişilerin yaşadıkları tecrübeler, kişilerin maneviyata yükledikleri işlevler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu nedenle kişilerin yaşadıkları öz deneyimler yakalanmaya çalışılmış, kişilerin yaşadıkları duygular ve yaşantılar varoluşçu yaklaşım ve maneviyat yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilerek yorumlanmıştır. Madde bağımlısı bireylerin manevi ihtiyaçlarının belirlenmesinin öncelikle farkındalık ile olabileceği sonucuna varılmıştır. Bu sebeple, “değişimi gereksiz görme, kontrol edebileceğini düşünme ve maddeye ilişkin keyif gibi olumlu düşünceler” temalarının farkındalık öncesi döneme ilişkin mevcut durumu ortaya koyduğu görülmektedir. Farkındalık basamağına ilişkin olarak ise “değişimin önündeki engelleri fark etme, anlam bulma arayışı, yaşam hedefi arayışı, değişim ve arınma ihtiyacı” temalarına ulaşılmıştır. Hem farkındalık öncesi hem farkındalık basamağındaki temaların, geliştirilebilecek ölçek ve program çalışmalarına ışık tutacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Varoluşçu/manevi yaklaşım, Madde bağımlılığı, Değişim, Farkındalık, Fenomenoloji

Existential/Spiritual Approach to the Awareness Levels of Individuals with Substance Use Disorders in the Process of Change

Öz

Spirituality is both in the inner awareness of individuals; it is a characteristic, theoretically authentic, and common aspect of anthropological practice that has risen in both community clusters and traditions. Also spirituality is essential to living a healthy life, not only physically, psychologically, and emotionally, but at all levels of existence. It can be said that the existentialist approach largely overlaps with spirituality, as it takes spiritual elements into account and responds to the deepest internal inquiries such as "who am I?" and "what is the meaning of my life?". The phenomenon of awareness, which stands out the most in the process of "change" that aims to control substance addiction, constitutes the first step towards awakening and insight. The aim of this study is to examine the needs of substance addicts in the process of change pre-awareness and during the awareness periods from an existential-spiritual perspective. In order to determine these needs, the qualitative research method and descriptive phenomenological design were chosen to investigate how spirituality is perceived and interpreted, what spirituality means, and what it means for substance addicts. Patients hospitalized with the diagnosis of substance use disorder in AMATEM Clinic in Ankara Numune Training and Research Hospital were chosen as the study group. The study group consists of 14 substance addicts who were hospitalized in AMATEM and allowed audio or written recording. Observations, bilateral interviews and theme-focused group meetings were held within the scope of the research. The collected data were analyzed by content analysis method. How spiritual needs are perceived and interpreted through conscious experiences and what the common aspects are in these interpretations have been explored by descriptive phenomenological analysis. In particular, the experiences of individuals and the functions that people attribute to spirituality were tried to be revealed. For this reason, the self-experiences of individuals were tried to be captured, the emotions and experiences of them were evaluated and interpreted within the framework of the existentialist and spirituality approaches. It was concluded that the determination of the spiritual needs of substance addicts can be primarily based on awareness. For this reason, it is seen that the themes of “seeing the change as unnecessary, thinking it can be controlled, and positive thoughts about the substance” reveal the current situation in the pre-awareness period. Regarding the level of awareness, the themes of “recognizing the obstacles to change, seeking the meaning, the search for a life goal, the need for change and purification” were reached. It is thought that the themes in both pre-awareness and awareness levels will shed light on scale and program studies both of which will have been developed.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counseling and care, Existential/spiritual approach, Substance addiction, Change, Awareness, Phenomenology

Kaynakça

• Adsız alkolikler. (2014). Ayık yaşamak. New York: Alcholics Anonymous World Services.
• Alpers, R. R. (2012). Spiritual reading as bibliotherapy. In Spiri-tuality and chemical dependency. Ed. R. J. Kus (pp. 49-63). London: Ro-utledge.
• Amodeo, M. (2012). Terapistin içme evresindeki rolü. [içinde] Alkolizm terapisi Ed. I. Yalom. İstanbul: Prestij Yayınları.
• Arkonaç, S. A. (2014). Psikolojide söz ve anlam analizi: Niteliksel duruş. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Booth, F. L. (1987). Alcoholism and the fourth and fifth steps of Alcoholics Anonymous. Journal of psychoactive drugs, 19 (3), 269-274.
• Borland, R. (2014). Understanding hard to maintain behaviour chan-ge: A dual process approach (Addiction press). New Jersey: WILEY Blackwell.
• Ceylan, İ. (2019). Manevi eğitim açısından Hacı Bayrâm-ı Velî’nin şiirlerinde varoluşçu temalar. Eskiyeni, 39, 391-418.
• Cook, C. (2004). Addiction and Spirituality. Addiction, 99 (5), 539-551.
• Craighead, W. E., Craighead, L. W., & Ilardi, S. S. (1995). Be-havior therapies in historical perspective. In B. M. Bongar & L. E. Beutler (Eds.), Oxford textbooks in clinical psychology, Vol. 1. Comprehen-sive textbook of psychotherapy: Theory and practice (pp. 64–83). Oxford: Oxford University Press.
• Creswell, J. W. (2009). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. New York: Sage publications.
• Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Culliford, L. (2011). The psychology of spirituality: An introduction. London: Jessica Kingsley Publishers.
• Dağcı, A. (2018). Türkiye'de sağlık hizmetlerinde manevi ba-kımla ilgili araştırmalar: Sistematik bir analiz. Çekmece İZÜ Sosyal Bi-limler Dergisi, 6(13), 1-22.
• Dağcı, A. (2019). Huzurevi yaşlılarının psiko-sosyal uyumu ve manevi gereksinimleri. İlahiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 23-43.
• Dawson, C. (2015). Araştırma yöntemlerine giriş. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Debbie, F. (2011). Işığı arayanların karanlık yanı. İstanbul: Akaşa Yayınları.
• DiClemente, C. C. (2016). Bağımlılık ve değişim. Ankara: Nobel.
• DiClemente, C. C. (2018). Addiction and change. New York: The Guilford Press.
• Dökmen, Ü. (2005). Varolmak gelişmek uzlaşmak. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Eliason, G. T., Samide, J. L., Williams, G., & Lepore, M. F. (2010). Existential theory and our search for spirituality. Journal of Spirituality in Mental Health, 12 (2), 86-111.
• Emblen, J., & Pesut, B. (2001). Strengthening transcendent meaning: A model for the spiritual nursing care of patients experien-cing suffering. Journal of Holistic Nursing, 19 (1), 42-56.
• Ergül, Ş., & Bayık, A. (2004). Hemşirelik ve manevi bakım. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8 (1), 37-45.
• Fawcett, T. N., & Noble, A. (2004). The challenge of spiritual care in a multi‐faith society experienced as a Christian nurse. Journal of clinical nursing, 13 (2), 136-142.
• Frankl, V. (1997). İnsanın anlam arayışı (Çev. Selçuk Budak). İs-tanbul: Öteki Yayınevi.
• Frankl, V. (2018). Psikoterapi ve din. İstanbul: Say Yayınları.
• Fry, P. S. (2000). Religious involvement, spirituality and perso-nal meaning for life: Existential predictors of psychological wellbeing in community-residing and institutional care elders. Aging & Mental Health, 4 (4), 375-387.
• Geçtan, E. (2014). İnsan olmak. İstanbul: Metis Yayınları.
• Geçtan, E. (2016). Varoluş ve psikiyatri. İstanbul: Metis Yayın-ları.
• Göka, E. (2013). Hayatın anlamı var mı?. İstanbul: Timaş Yayın-ları.
• Husserl, E. (1970). Logical ınvestigations. New York: Humanities Press.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler, (2. Yazım). Ankara: Nobel.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic ınquiry. Lon-don: Sage publications.
• May, G. G. (2009). Addiction and grace: Love and spirituality in the healing of addictions. New York: Harper Collins Publishers.
• Miller, M. A. (2012). Spirituality, art therapy, and the chemi-cally dependent person. [içinde] Spirituality and chemical dependency Ed. R. J. Kus. (ss. 135-144). London: Routledge.
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. London: Sage publications.
• Özdoğan, Ö. (2009). Mutluluğu seçiyorum. İstanbul: Lotus Yayı-nevi.
• Özdoğan, Ö. (2010). Aşkın yanımız maneviyat. Ankara: Özdenö-ze Yayınları.
• Özdoğan, Ö. (2019). İsimsiz hayatlar. İstanbul: Lotus Yayınevi.
• Özen, Y. (2012). Varoluşçu felsefeden varoluşçu psikolojiye. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (5), 266-286.
• Peteet, J. R., Brenner, S., Curtiss, D., Ferrigno, M., & Kauff-man, J. (1998). A stage of change approach to addiction in the medi-cal setting. General hospital psychiatry, 20 (5), 267-273.
• Peterson, C., & Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification (C. 1). Oxford: Oxford University Press.
• Pickard, H. (2016). Denial in addiction. Mind & Language, 31 (3), 277-299.
• Ponizovskiy, P., & Gofman, A. (2017). Cognitive status and addiction denial in the early stages of alcohol addiction. European Psychiatry, 41, 874.
• Schmid, W. (2015). Mutsuz olmak: Bir yüreklendirme. İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Speck, B. W. (2005). What Is spirituality?. New directions for te-aching and learning, 104, 3-13.
• Stoddard Dare, P. A., & Derigne, L. (2010). Denial in alcohol and other drug use disorders: A critique of theory. Addiction Research & Theory, 18 (2), 181-193.
• Thompson, N. (2007). Spirituality: An existentialist perspecti-ve. Illness, Crisis & Loss, 15 (2), 125-136.
• Tolstoy, L. (2005). Hayat üzerinde düşünceler. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Uzbay, İ. T. (2011). Beyin nasıl bağımlı oluyor? Gülhane Askeri Tıp Akademisi Tıp Fakültesi Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi, 34-48.
• Webster, R. S. (2004). An existential framework of spiritua-lity. International Journal of Children's Spirituality, 9 (1), 7-19.
• Westman, B., Bergenmar, M., & Andersson, L. (2006). Life, ill-ness and death—Existential reflections of a Swedish sample of pati-ents who have undergone curative treatment for breast or prostatic cancer. European Journal of Oncology Nursing, 10 (3), 169-176.
• Wiklund, L. (2008a). Existential aspects of living with addic-tion–Part I: meeting challenges. Journal of Clinical Nursing, 17 (18), 2426-2434.
• Wiklund, L. (2008b). Existential aspects of living with addic-tion–Part II: caring needs. A hermeneutic expansion of qualitative findings. Journal of clinical nursing, 17 (18), 2435-2443.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştır-ma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.