Manevi Danışmanlık ile Hümanist Psikoloji Arasındaki İlişki

Yıl 2023, Sayı: 7, 101 - 118, 30.06.2023

Ayşe Nural , Ülkü Tosun

https://doi.org/10.56432/tmdrd.1133875

Öz

Tarihsel olarak Orta Çağdan beri uygulanmakta olan manevi danışmanlık, bireyin psikolojik iyilik halinin devam ettirilmesi sürecinde manevi yöne vurgu yaparak alternatif çözüm yolları sunmaktadır. Bu konuda ilk çalışmalar, İslam dışındaki dinlerde ve özellikle Hıristiyanlıkta başladığı için bu dinlerle ilgili kültürel özellikleri de yansıtmaktadır. Ülkemizde son yıllarda gelişmeye başlayan manevi danışmanlık için toplumumuzun din ve kültür anlayışıyla uyumlu modellere ihtiyaç vardır. Manevi danışmanlık; sıcak, samimi ve güven içeren bir danışmanlık sürecidir ve benzer özellikler, varoluşsal kaygılara ve insanın anlam arayışına dayanan hümanist psikoloji yaklaşımında da görülmektedir. Bu ikisi arasında, bazılarının içeriklerinde benzerlikler bazılarında da farklılıklar görülmesine rağmen kavramsal olarak örtüşmektedir. Ortak unsurlarının ortaya çıkarılabilmesi amacıyla her iki danışmanlık alanı; özellikleri, tarihsel gelişimleri, vurguladıkları alanlar ve çeşitleri açısından ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Böylece çalışmanın amacını, danışanı merkeze alan ve koşulsuz kabul gösteren hümanistik psikolojinin Müslümanlık inancı temelindeki manevi danışmanlıkla bağlarının incelenmesi oluşturmuştur. Literatürde, çeşitli psikolojik kuram ve ekollerle bağlantısı incelenen manevi danışmanlık kuramının, kişi merkezli danışmanlık sürecine odaklanan hümanist psikoloji yaklaşımları ile karşılaştırmalı olarak incelendiği bir çalışmanın olmaması, bu çalışmanın gerekçesini oluşturmuştur. Çalışmada kavramların farklı yönlerinin incelendiği, değerlendirildiği, literatür kaynaklarının derlendiği çalışma usulü takip edilmiş olup konu derinliğinin anlaşılması bakımından geçmiş-şimdi-gelecek arasındaki bağlantıların ve çıkarımların yapılmasında ve aktarılmasında etkili bir model olan hermenötik tarama modeli kullanılmıştır. Manevi danışmanlık ve hümanistik psikoloji yaklaşımlarının benzerlik ve farklılıklarının ele alındığı sonuç bölümünde ise hem isimleri hem de içerikleri açısından benzerlikler bulunan konular şunlardır: Koşulsuz olumlu kabul, insanın önemi, iyilik hali ve anlam arayışı. İsimleri örtüşmekle birlikte içeriklerinin göreceli olarak farklı olduğu konular ise şöyledir: İnsanın özgürlüğü ve özgür irade, ahlak ve sorumluluk, kötülük, dogma ve diyalektik bakış. Sonuç olarak, her iki danışmanlık yaklaşımının da insan unsuruna ve manevi ögelere odaklanmış olmaları nedeniyle kültürümüzle de uyumlu görülen hümanistik psikoloji yaklaşımlarındaki yapılandırılmış danışmanlık süreçlerinin manevi danışmanlık görüşmelerinde kullanılması, danışanlar için yararlı ve süreçler açısından kolaylaştırıcı olacağı öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manevi danışmanlık ve rehberlik, Maneviyat, Psikolojik danışmanlık, Hümanizm, Hümanistik psikoloji

Destekleyen Kurum

medipol üniversitesi

Relationship between Spiritual Counseling and Humanistic Psychology

Öz

Spiritual counseling, which has been practiced since the Middle Ages, offers alternative solutions by emphasizing the spiritual aspect in maintaining psychological well-being. Since its initial development in Christianity, spiritual counseling also reflects the cultural characteristics of this religion. As spiritual counseling has gained attention in recent years in our country, there is a need for models that are compatible with our society's understanding of religion and culture. Spiritual counseling involves a warm, sincere, and trusting counseling process, which shares similarities with the humanistic psychology approach based on existential concerns and the human search for meaning. While there are similarities and differences between these two approaches, they overlap conceptually. To identify common elements, both counseling fields were examined separately in terms of their characteristics, historical development, emphasized areas, and types. Thus, the purpose of this study is to explore the connection between humanistic psychology, which centers around the client and shows unconditional acceptance, and spiritual counseling based on Islamic faith. Although spiritual counseling theory has been studied in relation to various psychological theories and approaches in the literature, there is no comparative study examining it in connection with person-centered counseling processes within humanistic psychology. Therefore, this study aims to fill this gap by examining humanistic psychology approaches that focus on person-centered counseling and comparing them with spiritual counseling processes. The study followed a methodology of examining and evaluating different aspects of the concepts, and employed the hermeneutic scanning model to establish connections and draw inferences between the past, present, and future. The conclusion section discusses the similarities and differences between spiritual counseling and humanistic psychology approaches. The topics that show both conceptual and content similarities include unconditional positive regard, the value of the individual, psychological well-being, and the search for meaning. On the other hand, topics that have relative differences in content, despite overlapping in terminology, include human freedom and free will, morality and responsibility, harm, dogma, and dialectical perspective. In conclusion, it is anticipated that the structured counseling processes of humanistic psychology approaches, which focus on the individual and spiritual factors, will be beneficial and facilitate the spiritual counseling sessions in our culture.

Anahtar Kelimeler

Spiritual counseling and care, Spirituality, Psychological counseling, Humanism, Humanistic psychology

Kaynakça

• Ağılkaya-Şahin, Z. (2016). Hristiyan gelenekte manevi bakımın teorik temelleri. Spiritual Psychology and Counseling, 1(1), 47-77.
• Aka, M. (2020). Dine ve kültüre duyarlı psikolojik danışmanlık-I: Manevi danışmanlık perspektifinden kuramsal Analizler. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, (2), 201-233.
• Altıntaş, M. E. (2018). Hastanelerde gerçekleştirilen manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetleri üzerine nitel bir araştırma (Kayseri örneği). Review of the Faculty of Divinity of Amasya University, 11(11), 221-256.
• Asamoah, G. (2018). Impact of pastoral counselıng and care on church growth: A lıterature revıew and conceptual framework development. Interdisciplinary Research Journal of Theology, Apologetics, Natural & SocialSciences, 1(1-2), 1-32.
• Atsız, H. (2006). Erich Fromm'un hümaniter din anlayışının günümüz toplumları açısından değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. Kaknüs Yayınları.
• Cao, H.,Jiang, J., Oh, L. B., Li, H., Liao, X. & Chen, Z. (2013). A Maslow's hierarchy of needs analysis of social networking services continuance. Journal of Service Management, 24(2), 170-190.
• Corsini, R.J. & Wedding, D. (2012). Modern psikoterapiler (çev. E. Güzelyazıcı, S. Darcan Çiftçi ve M. Türkoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Çoban, M. (2016). Uyuşturucu madde bağımlılığı ile mücadelede manevi danışmanlık ve rehberlik uygulamalarının yeri ve önemi: İstanbul örneği. [içinde] Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. Ed. A. Ayten, M. Koç & N. Tınaz (ss. 127- 165). İstanbul: Dem.
• Dilan, H. (2019). Manevi danışmanlık ve varoluşçu psikoterapi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Duran, M. S. (2017). Kant’ın ödev ahlakı üzerine. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 8(6), 57-84.
• Eliason, G. T., Lepore, M., & Holmes, D. (2013). Ethics in pastoral care and counseling: A contemporary review of updated standards in the field. Journal of Pastoral Care & Counseling, 67(2), 1-11.
• Eren, Ö., & Mizrahi Tokatlı, C. M. (2020). İnsani gelişim endeksinin Abraham Maslow’un İhtiyaçlar hiyerarşisi kuramı çerçevesinde tekrar değerlendirilmesi. R & S-Research Studies Anatolia Journal, 3(1), 48-62.
• Ertunç, A. (2021). Sağlık tesislerinde yürütülen manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetleri üzerine bir değerlendirme. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(16), 556-580.
• Fromm, E. (1994). Erdem ve mutluluk. (Çev. A. Yörükan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gökmen, A. (2021). Manevi danışmanlık ve rehberlik çalışmaları üzerine bir bibliyografya denemesi (2017-2020). Akif, 51(1), 174-195.
• Gündoğar, H. (2018). İslam temel prensipler. İstanbul: Çıra Basın Yayın.
• Güven, H. (2021). Manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetleri temel bilgiler kılavuzu. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, (3), 203-212.
• Güven, İ. F. (2020). Türkiye’de manevi danışmanlık ve rehberlik alanında yapılan tezler (2018-2019) üzerine değerlendirmeler. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 1(1), 119-157.
• Kabasakal, Y.İ. (2020). Ergenlik döneminde izlenen popüler Türk dizilerinin birey üzerinde olumsuz etkileri: Parasosyal etkileşim, benlik saygısı ve psikolojik semptomlar açıdan incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi.
• Karakurt, S. (2019). Dinlerde su ile arınma ve Hıristiyanlıkta vaftiz anlayışı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Karasu, T. ve Demirkol, A. A. (2018). Üstün yetenekli öğrencilerin ihtiyaç duydukları manevi danışmanlık hizmetleri üzerine bir inceleme. Din ve Bilim-Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 112- 127.
• Karauğuz, A. M. (2020). Cennetten kovulan insanın cenneti yeniden inşa uğraşı: Transhümanizm. Türk Dili, 4(3), 52-59.
• Kaya, S. N. (2020). Sosyal hizmetlerde manevi danışmanlık ve rehberlik. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 2, 235-241.
• Kayıntu, A. (2019). Hümanizm ve din kavşağında edebiyat. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 499-529.
• Kesgin, B., & Erdem, M. (2018). Türkiye’de manevi destek hizmetlerinin kurumsallaşması. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 69-92.
• Kırca, C. (2018). Kur’an ve sosyal hayatımız. Ankara: FCR Yayınları.
• Koç, M. (2012). Manevi-[psikolojik] danışmanlık ile ilgili Batı’da yapılan bilimsel çalışmaların tarihi ve literatürü (1902-2010) üzerine bir araştırma-I. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 201-237.
• Koç, M. (2018). Yüksek din öğretiminde yeni bir paradigma olarak bölümleşme: 'Manevi danışmanlık ve rehberlik bölümü' önerisi. Balıkesir İlahiyat Dergisi, 10, 59-112.
• Koç, M. (2020). Birleşik Krallık’ta manevi danışmanlık eğitimi (2020) ve uygulaması (2011) üzerine değerlendirmeler. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 1, 13-62.
• Korkmaz, S. (2017). Müslümanlar için psikolojik danışma kültüre ve dine duyarlı ruh sağlığı müdahaleleri. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (29), 321-327.
• Köse Uzun, N. (2019). Doğu ve Batı’da hümanizm/insan sevgisi: Örtüşüp ayrıştığı kısımlar (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çankırı: Çankırı Karatekin Üniversitesi.
• Kuzgun, Y. (1972). Kendini gerçekleştirme. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, 10(1), 162-178.
• Küçük, S. (2008). Batı ve doğu düşünce sistemlerinde insan anlayışı ve sömürgeci zihniyet. Fırat Üniversitesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, 5(2), 181-189.
• Özcan, Z. (1998). Teolojik Hermenötik. İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Özen, Y., ve Gülaçtı, F. (2012). Kişisel sorumluluk bağlamında insanın kendini tanıması ve insan doğası. Uluslararası Hakemli Akademik Sosyal Bilimler Dergi, 3(2), 370-388.
• Özköse, K. (2017). Ahmed Yesevî’nin hikmetlerinde dört kapı ve kırk makam anlayışı. Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, 2(2), 99-133.
• Özoğul, A. (2020). Manevi danışmanlık ve rehberlikte logoterapinin uygulanabilirliği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Peçenek, M. A. (2019). Manevi danışmanlık ve rehberlik I-II. Akademik Platform İslami Araştırmalar Dergisi, 3(1), 104-113.
• Sered, S. (2009). Ministers of themind: Protestant pastoral counseling in mid-twentieth-century America. Reviews in American History, 37(4), 605-610.
• Soysal, A. S., Bodur, S., & Hızlı, F. G. (2005). Şimdi ve burada terapisi/The here and now therapy. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 6(4), 274-280.
• Şimşek, F. Z. (2019). Manevi danışmanlık ilkeleri bağlamında Mevlâna ve Yunus Emre düşüncesinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Şirin, T. (2013). Bilişsel davranışçı psikoterapi yaklaşımıyla bütünleştirilmiş dini danışmanlık modeli. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi.
• Şirin, T. (2018). Manevi danışmanlıkta İHSAN modeli. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Taormina, R. J., & Gao, J. H. (2013). Maslow and the motivation hierarchy: Measuring satisfaction of theneeds. The American Journal of Psychology, 126(2), 155-177.
• Tekke, M. & Çoşkun, M. (2019). Kendini tanıma, kendini gerçekleştirme, kendini aşmışlık, potansiyelin tam kullanan kişi: Kişilerarası iletişim. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 790-797.
• Topuz, İ. (2015). Cami din görevlilerinin yeterliliklerinin manevi danışmanlık açısından değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 27-56.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2021). Genel açıklamalı sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Vural İncir, Z. (2019). Manevi danışmanlıkta naratif terapi ve anlam arayışı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi.
• Hermeneutics. Vikipedi, The free encylopedia. Erişim tarihi 12.9.2022, url: https://en.wikipedia.org/wiki/Hermeneutics
• Wulff, D. M. (2005). Hümanistik inancın umudu: Erich Fromm. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5(4), 243-253.
• Yavuzer, N. (2013). İnsanın saldırgan ve yıkıcı doğasını anlamak. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 43-57.
• Yazgan-İnanç, B. & Yerlikaya, E.E. (2018). Kişilik kuramları. Pegem Akademi.
• Yenen, İ. (2017). Türkiye’de manevi danışmanlık ve rehberlik literatürü üzerine bibliyografik bir çalışma. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(46), 157-219.
• Yıldırım, M. (2019). İHSAN modeli ile manevi danışmanlık uygulamalarının psikolojik rahatsızlıklar üzerindeki iyileştirici etkisi üzerine deneysel bir çalışma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Yılmaz Bingöl, T., & Vural Batık, M. (2018). Psikolojik danışman adaylarının koşulsuz kendini kabul düzeyleri. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 7(4), 2438, 2453.