Zorlayıcı Diplomasi ve KKTC Basınında S-300 Füzeleri Krizi

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 101 - 132, 08.12.2024

Alper Gülbay

https://doi.org/10.26513/tocd.1486933

Öz

S-300 Füzeleri Krizi, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY)'nin Rus yapımı S-300 füzelerini satın aldığının öğrenilmesi üzerine patlak veren bir dış politika gelişmesidir. Kriz boyunca Türkiye, gücünü savaş boyutuna taşımadan dolaylı bir şekilde kullanmış, "zorlama stratejisi" izleyerek Yunanistan-GKRY ikilisinin geri adım atmasını sağlamıştır. Türkiye- Yunanistan/GKRY uyuşmazlığının ötesinde olan bu gerilimin Doğu Akdeniz'de stratejik ve askeri dengeleri sarsacağından endişe edilmiş; sorun, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Avrupa Birliği (AB), Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), İngiltere gibi aktörlerin müdahil olmasıyla çok taraflı bir boyut kazanmıştır. 1997'de GKRY'nin AB'ye tam üye yapılmasının öngörülmesinin vermiş olduğu ivmeyle Yunanistan-GKRY ikilisi, S-300 füzeleri sayesinde adada Rus varlığına olanak sağlayarak, tırmandırma siyaseti kapsamında pazarlık gücünü artırmak istemiştir. Bu çalışma, Türkiye'nin dış politika bağlamında hangi adımları izleyerek Yunanistan-GKRY ikilisine geri adım attırdığını, bölgesel ve küresel aktörlerin sürece niçin ve nasıl müdahil olduğunu ve gelişmelerin KKTC basınında nasıl yer bulduğunu irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler

S-300 Füzeleri, Zorlayıcı Diplomasi, Türkiye, GKRY, KKTC basını.

Coercive Diplomacy and the S-300 Missiles Crisis in the TRNC Press

Öz

In this study, the coercive diplomacy practices implemented by Turkey and the TRNC in the S-300 Missile crisis are discussed. The crisis that caused the waters in the Eastern Mediterranean to warm up and brought Turkey to the brink of war was examined from the perspective of the TRNC Press. Awareness was raised and social consciousness was created by the news in the print media that global and regional actors were involved in the problem. In a painful process that followed a multilateral course, Turkey and TRNC overcame the crisis by acting in cooperation and using multiple elements of coercive diplomacy.

Anahtar Kelimeler

S-300 Missiles, Coercive Diplomacy, Türkiye, Greek Cypriot Administration of Southern Cyprus, Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) Press

Kaynakça

• ABD Yine Uyardı. (1997, 8 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1,2.
• Abdurahmanlı, E. & Bağış, E. (2021). Diplomasi tanımı ve uluslararası konjoktürde mevcut olan diplomasi türleri. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 140-160.
• Akarcalı, S. (1989). Basının Görevleri ve Basın Özgürlüğü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 44 (1), 265- 287.
• Aksu, F. (2008). Türk Dış Politikasında Zorlayıcı Diplomasi. İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Almanya'dan turistlere S-300 uyarısı. (1998, 19 Temmuz). Kıbrıs Gazetesi.
• Askeri Üs Gündemde. (1997, 18 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1,5.
• Atina ile Lefkoşa Anlaşamıyor. (1998, 11 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 5, 26.
• Atina'dan Dişe Diş Politikası. (1997, 16 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 4.
• Babutsis: Kıbrıs Sorunu Yeniden Gerçek Rayına Oturtulmalı. (1998, 3 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• Balcı, E. (1997, 15 Ocak). Türkiye ve Rusya Sorunu. Cumhuriyet Gazetesi.
• Başpiskopos: Bize Silah Gerekli. (1998, 6 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• Birleşik Demokratlar Başkan Yardımcısı Mihail Papapetru. (1998, 4 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• Cavanagh Bölgeye Geliyor. (1997, 9 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 2.
• Clinton S-300'lerin iptalini istedi. (1998, 21 Kasım). Vatan Gazetesi.
• Cumhurbaşkanlarımız. (b.t.). Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanlarimiz.
• Çohacopulos: Füzeler, Rumların Hakkı. (1997, 7 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 5.
• Berridge, G.R. (2002). Diplomacy - theory and practice. New York: Palgrave.
• Dağı, Z. (2007). Diplomasi: çatışmanın ve işbirliğinin dili. Zeynep Dağı (Der.), Uluslararası Politikayı Anlamak. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Demirel, sultanlar gibi karşılandı. (1998, 27 Temmuz). Kıbrıs Gazetesi.
• Denktaş ve Demirel'in 1997-98 Deklarasyonları. (1998, 25 Temmuz). Kıbrıs Gazetesi Özel ek.
• DYP Kilis Milletvekili Doğan Güreş'in S-300 Füzeleri Hakkında Konuşması. (1997, 14 Ocak). TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 20, Cilt 19, 45. Birleşim, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d20/c019/tbmm20019045.pdf.
• Fatura Klerides'e kesildi. (1998, 31 Aralık). Yenidüzen Gazetesi.
• Füzeler Gerginliği Artıracak. (1997, 4 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 4.
• Füzelerin Gölgesinde 16 Ay. (1997, 15 Ocak). Ortam Gazetesi. s. 2, 3.
• Füze memnuniyeti. (1998, 31 Aralık). Yenidüzen Gazetesi.
• Genelkurmay Başkanları. (b.t.). Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanlığı Genelkurmay Başkanlığı. https://www.tsk.tr/Sayfalar?viewName=GenelkurmayBaskanlari.
• George, A. L. (1994). Coercive diplomacy: definition and characteristics. W. E. Simons, A. L. George (Ed.), The limits of coercive diplomacy. Boulder: Westview.
• Gerginlik Tırmanışta. (1997, 7 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1.
• Goldstein, J. & Pevehouse, J. (2017). Uluslararası İlişkilere Giriş. Ankara: BB101 Yayınları.
• Gönlübol, M. (2000). Uluslararası Politika. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Holbrooke'tan Atina'ya S-300 notası. (1998, 16 Aralık). Yenidüzen Gazetesi.
• Hristofyas: Simitis ile S-300'ler Konusunda Görüşme Şart. (1998, 7 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• Hükümetlerimiz. (b.t.). Türkiye Büyük Millet Meclisi. https://www5.tbmm.gov.tr/kutuphane/e_kaynaklar_kutuphane_hukumetler.html.
• İngilizler S-300 Radarlarına Parazit Yapacak. (1998, 1 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• İngiltere de Nota Verdi. (1997, 10 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1,2.
• İskit, T. (2015). Diplomasi- Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kıbrıs'ta Hareketli Gün. (1997, 14 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 1-5.
• Kissenger, H. (1994). Diplomasi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• KKTC Dışişleri ve Savunma Bakanlığı Tanıtma Dairesi. (1997). Rum silahlanması füze krizi ve gerçekler (Yayın no. 18). Lefkoşa.
• Klerides'e hiç beklemediği bir taraftan S-300 darbesi. (1998, 24 Kasım). Vatan Gazetesi.
• Levy, J. (2008). Deterrence and coercive diplomacy: the contributions of Alexander George. Political Psychology, 29 (4), ss. 537-552.
• Lissarides Hükümetten Çekilmeye Kararlı. (1998, 30 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 5.
• Maraş Kozu. (1997, 11 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1.
• Milli Savunma Bakanı Turhan Tayan'ın gündem dışı açıklaması. (1997, 14 Ocak). TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 20, Cilt 19, 45. Birleşim, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d20/c019/tbmm20019045.pdf
• Olgun, E. (1997, 8 Ocak). Füze krizi-Yeni bir Soğuk Savaş döneminin başlangıcı mı?. Kıbrıs Gazetesi.
• Öymen, O. (2002). Silahsız savaş-bir mücadele sanatı olarak diplomasi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Öztürk, M.O. (1999). Kıbrıs'ın Türkiye bakımından stratejik önemi ve füze krizi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 138-152.
• Pangalos İyi Atıyor!. (1997, 4 Mart). Halkın Sesi Gazetesi, s. 3.
• Papakonstantinu Daha Gerçekçi Konuştu. (1998, 5 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• Press Release Regarding The S-300 Missiles. (b.t.). Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. https://www.mfa.gov.tr/statement-by-the-turkish-ministry-of-foreign-affairs-_6-january-1997_.en.mfa.
• Rumlar Silahlanmadan Yana. (1997, 13 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 4.
• Rumlarda S-300 Pişmanlığı. (1998, 7 Kasım). Vatan Gazetesi.
• Rum Silahlanmasına Büyük Tepki. (1997, 16 Şubat). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1.
• Rumlar Yanlışta. (1997, 6 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1,3.
• Rumlar'ı Vururuz. (1997, 9 Ocak). Ortam Gazetesi. ss. 1-3.
• Rumların Rus Füzesine İlgisi Yeni Değil. (1997, 13 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 5.
• Rusya, tepkileri yatıştırma çabasında. (1998, 19 Temmuz). Kıbrıs Gazetesi.
• Sarıibrahimoğlu, L. (1997, 15 Ocak). Rum aldatmacasıyla danışıklı dövüş. Cumhuriyet Gazetesi.
• S-300'lere Hayır. (1997, 10 Nisan). Halkın Sesi Gazetesi, s. 1.
• S-300 Füzelere Karşıyız. (1997, 15 Şubat). Ortam Gazetesi, s. 6.
• S-300'ler, Girit'te operasyona hazır duruma getiriliyor. (1999, 30 Mart). Kıbrıs Gazetesi.
• S-300'lerden endişe duyuyoruz. (1998, 8 Aralık). Vatan Gazetesi.
• S-300'ler Gündemde. (1997, 7 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 5.
• S-300'ler kazanı kaynamaya devam ediyor. (1998, 4 Aralık). Vatan Gazetesi.
• S-300'ler NATO'yu da etkiliyor. (1998, 27 Temmuz). Kıbrıs Gazetesi.
• S-300'lere Nihai Formül Aranıyor. (1998, 21 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26.
• S-300'lerin Adaya Yerleştirilmesi Rumlar için Amaç değil, Araçtı. (1998, 31 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 24.
• S-300'ler Niye Alınıyor?. (1997, 5 Ocak). Halkın Sesi Gazetesi, s. 6.
• Savaş Tamtamları. (1997, 8 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 3.
• Şener, B. (2013). Türk Dış Politikasında güç kullanma seçeneği (1923-2010). Ankara: Barış Kitabevi.
• Talat: Sol Oylar Sağa Kaydı. (1998, 9 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 1.
• TBMM Başkanları. (b.t.). Türkiye Büyük Millet Meclisi. https://www.tbmm.gov.tr/baskan/meclis-baskanlari.
• Toklu, V. (2004). Uluslararası İlişkiler. Ankara: İmaj Yayınevi.
• TSK Gerekirse Görevini Yapar. (1997, 4 Ocak). Cumhuriyet Gazetesi, s. 1, 11.
• Tuncer, H. (1995). Eski ve yeni diplomasi. Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Türkiye'de Girit sıkıntısı. (1998, 26 Aralık). Yenidüzen Gazetesi.
• United Nations Security Council. (1996, 23 Aralık). Resolution 1092. https://uncyprustalks.unmissions.org/sites/default/files/1996-12-23-sc-resolution-s-res-1092.pdf. Uzgel, İ. (2002). ABD ve NATO'yla ilişkiler. Baskın Oran (Ed.), Türk Dış Politikası, cilt 2, 1980-2001, (ss. 243-326). İstanbul: iletişim Yayınları. Vasiliu:S-300'ler AB Üyeliğini Etkiliyor. (1998, 13 Aralık). Avrupa Gazetesi, s. 26. Ve S-300'ler Girit'e... (1998, 11 Aralık). Yenidüzen Gazetesi. Ya konmayacak, ya konmayacak. (1997, 11 Ocak). Ortam Gazetesi, s. 13. Yıldız, M. (2022). Rusya’nın Ortadoğu’ya Dönüşünün Askeri Boyutu. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 9(1), 83-107. Yılmaz, A.B.(2018). Soğuk Savaş Sonrası Yeni Güvenlik Algıları Çerçevesinde Zorlayıcı Diplomasi: S-300 Füzeleri Krizi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 6(1), 1-32. Yunanistan'dan Klerides' S-300 baskısı. (1998, 11 Aralık). Yenidüzen Gazetesi.