Vakıf Faaliyetlerinde Yapay Zekâ Kullanımı: Hukuki Düzenleme ve Uygulama Örnekleri

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 1, 155 - 179, 26.03.2025

Burcu Şenlikoğlu

Öz

Vakıflar, gerçek veya tüzel kişi vasıtasıyla mevcudiyetini ortaya koyan iyilik yapma duygusunu ve dayanışmayı, hukuk düzlemine taşımış olan ve sürekli olması sebebiyle insan ömrünün ötesinde devam edebilen, ulusların manevi gücünün ve değerinin ortaya konulmasına yardımcı olan tüzel kişiliklerdir. Vakıflar, kişisel ve içtimai ihtiyaçların karşılanması amacıyla ortaya çıkmış olsa da pek çok alanda meydana gelen gelişmelerin sonucunda içinde bulunduğu toplumların sosyo-kültürel yapısı, ekonomik olanakları ve yetenekleri ile bağlantılı olarak gelişmiş ve değişime uğramıştır. Günümüzde yapay zekâ kullanımı birçok disipline ve yaygın bir çevreye ulaştığı tartışılmaz bir gerçektir. Öyle ki, vakıfların faaliyetlerinde yapay zekâ kullanması da mümkündür. Vakıflar, faaliyetlerini icra ederken yapay zekâ yazılımları ile hız, verim, maliyet gibi katkılar elde ederken etkili ve vakfın amacına en uygun şekilde hareket edebilmektedir. Yapay zekânın hukuki kişiliği, hak ve fiil ehliyetini haiz olabilmesi yıllardır tartışılan bir konudur. Yapay zekânın hukuki kişilik statüsü olup olmadığına ilişkin olarak kişiliği kabul edenler ve reddeden görüşler bulunmaktadır. Vakfın kuruluşunda, yönetiminde, amacına uygun gerçekleştirdiği faaliyetlerinde yapay zekânın kullanımı mümkündür. Ayrıca birçok vakıf, bireyler arasında yapay zekâ kullanımının yaygınlaşması için de çalışmalar yürütmektedir. Uygulamada yapay zekâ kullanan birçok yerli ve yabancı vakıf bulunmaktadır. Yapay zekânın olumlu yönleri yanında olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Yapay zekâ kişisel verileri, özel nitelikli kişisel verileri işlemesi ve belli algoritmalarla çalışması sebebiyle bazı hak ihlallerine de yol açabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

vakıf , yapay zeka , yapay zeka uygulamaları , yeni vakıflar , kişisel veri

Destekleyen Kurum

İBN HALDUN ÜNİVERSİTESİ

Teşekkür

Her zaman desteğini hissettiğim, işbu makaleyi hazırlama sürecimde yardımlarını esirgemeyen hocam sayın Dr. Öğretim Üyesi Meryem Solmaz Bilici'ye teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Akbulut P E, Vakıf Senedinin Tamamlanması (2. bs On İki Levha Yayınları 2022)
• Akipek J, Akıntürk T ve Ateş D, Kişiler Hukuku (19. bs Beta Basım Yayın 2024)
• Akgündüz A, İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi (3. bs Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları 2013)
• Can Aksoy H C, ‘Kişisel Verilerin Korunması Yönüyle Algoritmik Karar Verme’ (2022) 4 [2] Kişisel Verileri Koruma Dergisi 69
• Arf C, ‘Makine Düşünebilir mi?’ Atatürk Üniversitesi Üniversite Çalışmalarını Muhite Yayma ve Halk Eğitimi Yayınları Konferans Serisi No. 1 (1959) 91
• Ayan M ve Ayan N, Kişiler Hukuku (8. bs, Seçkin Yayıncılık 2016)
• Aykul Ö, Yeni Vakıflar Hukuku (6. bs Seçkin Yayıncılık 2024)
• Ballar S, Yeni Vakıflar Hukuku 2 (Der Yayınları 2020)
• Bensaid B, ‘Leveraging Artificial Intelligence for Enhanced Waqf Impact’ in Ömer Çınar vd. (eds) New Generation Waqfship: (Ibn Haldun University Press 2023)
• Birtane Ş, ‘Hakime Yardımcı Yapay Zekâ’ (2024) [59] TAAD 233
• Büyüksağiş E ‘Yapay Zekâ Karşısında Kişisel Verilerin Korunması ve Revizyon İhtiyacı’ (2021) 18 [2] YÜHFD 531
• Coşkun F ve Gülleroğlu H D, ‘Yapay Zekânın Tarih İçinde Gelişimi ve Eğitimde Kullanılması’ (2021) 54 [3] Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 947
• Çankaya Y, ‘Yapay Zekânın İş İlişkilerine Etkileri’ (Doktora, Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2024)
• Çetin S, ‘Yapay Zekâ ve Hukuk ile İlgili Güncel Tartışmalar’ (2019) İstanbul, Ankara, İzmir Baroları Çalıştay Raporu, 50
• Demirsatan B, ‘Vakıf Tüzel Kişiliği Bakımından Tescilin İyileştirici Etkisi ve MK m. 103/III Hükmünün İşlevi’(2017) [25] İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 335
• Demirsatan B, ‘Vakıf Yönetim Organını Oluşturan Kişilerin Vakıf Tüzel Kişiliğine Karşı Hukuki Sorumluluğu’ (2024) 9 [1] İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 109
• Doğan E, ‘Dijital Çağda Yeni Bir Hukuki Kişilik Arayışı: Yapay Zekâ’ (2021) [158] Türkiye Barolar Birliği Dergisi 213
• Dural M ve Öğüz T, Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku (24. bs Filiz Kitabevi 2024)
• Erdoğan, G, ‘Yapay Zekâ ve Hukukuna Genel Bir Bakış’ (2021) Adalet Dergisi, 1 [66] 129
• Erkul R E, ‘Yapay Zekâ ve Büyük Veri Nasıl Bir Gelecek Vadediyor?’ (2021) 6 [11] TRT Akademi 192
• Güzel A, Ugan Çatalkaya D ve Heper H‘İş Hukukunun Yapay Zekâ ile Buluşması: İşverenin Algoritmik Yönetimi’ (2023) 1 [Özel Sayı] Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi 25 İkizler M ve Kurban Y, Eski ve Yeni Vakıflar Hukuku, (2. bs Seçkin Yayıncılık 2021)
• İşeri A, Türk Medeni Kanununa Göre Vakıf (A.Ü Hukuk Fakültesi Yayınları 1968)
• Kara Kılıçarslan S, ‘Yapay Zekâ nın Hukuki Statüsü ve Hukuki Kişiliği Üzerine Tartışmalar’ (2019) [2] Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi 363
• Karadeniz S, ‘Yapay Zekâ Sistemlerinin Şirketlerin Yönetim Kurulunda Kullanımının Avrupa Birliği Yapay Zekâ Kanunu Bağlamında Değerlendirilmesi’ III. Uluslararası Bilişim ve Teknoloji Hukuku Sempozyumu, 29-30 Kasım 2024, İstanbul, Türkiye
• Kavak Y, ‘Yeni Vakıfların Kurulma ve Faaliyet İlkeleri’ (2018) [184] Legal Hukuk Dergisi 1635
• Kayıhan Ş, Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler – Tüzel Kişiler (Seçkin Yayıncılık 2022)
• Kaynak Balta B, ‘Yapay Zekâ Ürünlerinin Hukuki Niteliği ve Fikri Eser Kavramı’ (2020) 24 [3] Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 205
• Küçük E S, ‘Yapay Zekâ Varlıklarının Hukuki Statüsü Üzerine Disiplinler Arası Bir Muhakeme’ (2024) 6 [1] Bilişim Hukuku Dergisi 198
• Oğuzman M K, Seliçi Ö ve Oktay Özdemir S, Kişiler Hukuku (23. bs Filiz Kitabevi 2024)
• Öğüz T, Türk Hukukunda Vakıf Tüzel Kişiliğinin Hukuki Esasları (Beşir Kitabevi 2007)
• Özkan Şahin G ve Şahin Ç ‘Yapay Zekalı Varlıklara Elektronik Kişilik Modeli Tanınmasına İlişkin Eurobotics Raporu ve Fikri Mülkiyet Sorunu Bağlamında Meseleye Yaklaşım’ (2022) 13 [1] İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 110
• Özsunay E, Medeni Hukukumuzda Tüzel Kişiler (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1982)
• Öztürk N, ‘Yeni Vakıfların Amaç Kavramları Üzerine Bazı Düşünceler’ (1995) [25] Vakıflar Dergisi 291
• Öztürk K ve Ergin Şahin M, ‘Yapay Sinir Ağları ve Yapay Zekâ ya Genel Bir Bakış’ (2018) 6 [2] Takvim-i Vekayi 25
• Polat F Ş, ‘Türk Medeni Kanununa Göre Kurulan Yeni Vakıfların Kuruluşu ve İşleyişi’ (Yüksek Lisans, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015)
• Sarı C, Vakıf Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2023)
• Sarı F, ‘Cahit Arf’ın “Makine Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir?” Adlı Makalesi Üzerine Bir Çalışma’ (2021) 6 [13] TRT Akademi 812
• Solmaz Bilici M, Türk Medeni Kanunu Mazbut Vakıflar (Örnek Mazbut Vakıf İncelemeli (On İki Levha Yayıncılık 2021)
• Solmaz Bilici M, ‘Donation to Waqfs in the Form of Crypto- Asset from Legal Perspective’ in Ömer Çınar vd (eds) New Generation Waqfship: (Ibn Haldun University Press 2023) 113 Yenice Ceylan Ö, ‘Yapay Zekânın Hukuki Statüsünün Değerlendirilmesi’ (2024) 10 [1] Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 35
• Yılmaz A, Yapay Zekâ (11. bs Özkaracan Matbaacılık 2022)
• Yılmaztekin H K, Yapay Zekânın Eser Sahipliği, (Adalet Yayınevi, 2021)
• Yılmaz S ve Yıldırım A, Temel Hukuk Dizisi Medeni Hukuk – I (4. bs Seçkin Yayıncılık 2023)
• ELEKTRONİK KAYNAKLAR Access to European Union Law <https://eur-lex.europa.eu>
• Airtificial Intelligence and Conservation <https://www.worldwildlife.org>
• Airtificial Intelligence in The Clinic <https://wellcome.org>
• Akbulak Yavuz, ‘Avrupa Birliği Yapay Zekâ Yasası Hakkında Bilinmesi Gerekenler’ https://legal.com.tr/blog
• Bill Gates’ten Yapay Zekâya Destek: Hastalıklara Karşı En Büyük Silah <https://www.ntv.com.tr>
• Can AI Become Your Next CEO? <https://www.forbes.com>
• Dijital Dünyada Türkçe Konuşan Bir Ailen Var <https://www.t3vakfi.org/tr>
• European Parliament Resolution With Recommendations To The Commission On Civil Law Rules On Robotics (2015/2103(INL)) (European Parliament, 16 February 2017-59(f)) <https://www.europarl.europa.eu>
• Erdem&Erdem Bilgi Bankası <https://www.erdem-erdem.av.tr>
• Görsel Sanatlarda Yapay Zekâ Kullanımı <https://www.turkiyetasarimvakfi.org>
• Kişisel Verilerinin Korunması <https://www.vgm.gov.tr>
• Legal Liability Issues of Artificial Intelligence and Corporate Decision Making <https://dernegocios.uexternado.edu.co>
• McCarthy J, ‘From Here To Human-Level AI, Artificial Intelligence’ (2007) 17 [18] <https://doi.org/10.1016/j.artint.2007.10.009>
• Mijwel M M, ‘History of Airtificial Intelligence’ (2015) 3 <https://www.researchgate.net> Philanthropic Initiatives and Global Impact of the Musk Foundation <https://www.mountbonnell.info>
• Say C, ‘Yapay Zekâ ve Hukuk’ 2018 <https://sarkac.org>
• The Age of AI Begun <https://www.gatesnotes.com>
• Turing Alan M, ‘Computing Machinery and Intelligence - Mind a Quarterly Review of Psychology and
• Philosophy’ (1950) <https://academic.oup.com>
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri https://sozluk.gov.tr/>
• Türkiye Maarif Vakfı Okullarında Yapay Zekâ Müfredatı Hayata Geçiriliyor <https://www.aa.com.tr/>
• Türkiye Cumhuriyeti Strateji ve Bütçe Başkanlığı <https://www.sbb.gov.tr>
• Vakıf Katılım'a "En İyi Yapay Zekâ Dönüşüm ve Uygulama" ödülü <https://www.aa.com.tr/ >
• Vakıf Katılım Ne Zaman Kurulmuştur? <https://www.vakifkatilim.com.tr>
• Yapay Zekâ Alanında Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Tavsiyeler <https://www.kvkk.gov.tr >