Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Lahey Sözleşmesi Kapsamında Ülkelerarası Evlat Edinmede Usuli İşlemler

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 1 - 44, 05.11.2025

Elif Ağca

Öz

Aile, hem ulusal hem de uluslararası hukukta toplumun temel birimi olarak kabul edilmekte ve çocuğun sağlıklı gelişimi için aile ortamında büyümesi temel bir hak olarak tanımlanmaktadır. Ancak biyolojik ailesiyle yaşaması mümkün olmayan çocuklar için evlat edinme, korunma amaçlı oluşturulan önemli bir soybağı ilişkisidir. Özellikle savaşlar ve sosyal sorunlar sonrası artan ihtiyaçlar doğrultusunda ülkelerarası evlat edinme, çocukların yüksek yararını gözeterek uluslararası iş birliği çerçevesinde düzenlenmiştir. 1993 tarihli Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Lahey Sözleşmesi (The Convention of 29 May 1993 on Protection of Children and Co-operation in Respect of Intercountry Adoption) merkezi makamlar aracılığıyla etkin denetim, bürokratik engellerin azaltılması ve taraf devletler arasında koordinasyon sağlanmasını amaçlamaktadır. Ülkelerarası evlat edinme, tam ve basit evlat edinme türleri ile hısımlar arası veya üçlü evlat edinme gibi farklı şekillerde gerçekleşebilmekte, sürecin her aşamasında çocuğun üstün yararı öncelik taşımaktadır. Türkiye’de ise evlat edinme işlemleri merkezi makamlar tarafından titizlikle yürütülmekte, sosyal incelemeler ve uygunluk değerlendirmeleri sürecin temelini oluşturmaktadır. Ancak süreçte karşılaşılan rapor eksiklikleri ve kötü niyetli suistimaller, ülkelerarası evlat edinmenin hem hukuki hem de etik denetimlerinin önemini artırmaktadır. Sonuç olarak, Lahey Sözleşmesi çerçevesinde yürütülen ülkelerarası evlat edinme, çocuk haklarının korunması ve aile ortamına kazandırılması bakımından uluslararası hukukta kritik bir konumda yer almakta ve çocuk yararını ön planda tutan çok aşamalı ve iş birliği gerektiren bir mekanizma olarak değerlendirilmektedir. Çalışmada ülkelerarası evlat edinme sürecine yönelik yürütülmesi gereken işlemler evlat edinen ve evlat edinilen bakımından ayrı ayrı ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

ülkelerarası evlat edinme , kabul eden devlet , menşe devlet , merkezi makam , evlat edinen

Procedural Steps in Intercountry Adoption within the Scope of the Hague Convention on Protection of Children and Co-operation in Respect of Intercountry Adoption

Öz

Family is recognized as the fundamental unit of society in both national and international law, and growing up in a family environment is defined as a basic right for the healthy development of a child. However, for children who cannot live with their biological families, adoption constitutes an important legal bond established for their protection. Especially in response to increasing needs following wars and social problems, intercountry adoption has been regulated through international cooperation with the child’s best interests as a priority. The 1993 Hague Convention aims to ensure effective supervision through central authorities, reduce bureaucratic obstacles, and provide coordination among the contracting states in this process. Intercountry adoption can take various forms, such as full and simple adoption, or kinship and tripartite adoption, with the best interests of the child prioritized at every stage. In Turkey, adoption procedures are meticulously carried out by central authorities, with social investigations and suitability assessments forming the foundation of the process. However, deficiencies in reports and malicious abuses encountered during the process increase the importance of both legal and ethical oversight in intercountry adoption. In conclusion, intercountry adoption conducted within the framework of the Hague Convention holds a critical position in international law regarding the protection of children’s rights and their placement in a family environment, and it is considered a multi-stage mechanism requiring cooperation that prioritizes the child’s best interests. In the study, the procedures to be carried out regarding the intercountry adoption process are examined separately from the perspectives of the adoptive parents and the adopted child.

Anahtar Kelimeler

intercountry adoption , receiving state , state of origin , central authority , adoptive parents.

Kaynakça

• Akıntürk T ve Ateş D, Aile Hukuku (25. bs Beta 2024)
• Aksar Y, Temel Metinler ve Davalarla Uluslararası Hukuk (2.bs Seçkin 2021)
• Akyüz E, Çocuk Hukuku Çocukların Hakları ve Korunması (7. bs Pegem Akademi 2020)
• Albayrak Ceylan Nazlı, Milletlerarası Özel Hukukta Evlat Edinme (1. bs Seçkin 2024)
• Asar A, Yabancılar Hukuku (Temel Konular) (9. bs Seçkin 2024)
• Aybay R, Vatandaşlık Hukuku (2. bs İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2006)
• Aydoğdu, M, Çağdaş Hukuki Gelişmeler Işığında Evlat Edinme (1. bs Günaydın Hukuk Yayınları 2006)
• Baygın C ve Nar A, Medeni Hukuk Dersleri II Aile Hukuku (1. bs Yetkin 2025)
• Baygın C, Soybağı Hukuku (1. bs Oniki Levha 2010)
• Bozkurt E, Poyraz Y ve Erdal S, Devletler Hukuku (12. bs Legem 2023)
• Can H ve Tuna E, Yabancılar Hukuku Genel Kısım (1. bs Adalet 2022)
• Cemal Şanlı, Emre Esen ve İnci Ataman-Figanmeşe, Milletlerarası Özel Hukuk (11. bs Beta 2024)
• Çelikel A ve Öztekin Gelgel G, Yabancılar Hukuku (28. bs Beta 2024)
• Doğan V, Yılmaz A Ç ve Ayhan İzmirli L, Milletlerarası Özel Hukuk (10. bs Savaş 2024)
• Doğan V, Yılmaz A.Ç. ve Ayhan İzmirli L, Türk Vatandaşlık Hukuku (19. bs Rehber 2023)
• Dural M/Öğüz T/Gümüş M A, Türk Özel Hukuku- Cilt III (20. bs Filiz 2025)
• Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (5. bs Beta 2018)
• Erdem B, Türk Vatandaşlık Hukuku (9. bs Beta 2022)
• Ergin Nomer, Devletler Hususi Hukuku (23. bs Beta 2021)
• Göğer E, Türk Tâbiiyet Hukuku (3. bs Sevinç 1975)
• Gümüşlü Tunçağıl G, ‘Ülkelerarası Evlat Edinme ve İnsan Hakları’, Vahit Doğan, Lale Ayhan İzmirli ve Alper Çağrı Yılmaz (Ed), Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Meseleler Sempozyumu iç. (1. bs Savaş 2019) 265
• Güngör G, Tabiiyet Hukuku (10. bs Yetkin 2022)
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku (2. bs Yetkin 2021)
• Hacı Can ve diğerleri, Milletlerarası Özel Hukuk (7. bs Adalet 2025)
• HCCH, Conclusions And Recommendations Of The Second Meeting Of The Special Commission On The Practical Operation Of The Hague Convention Of 29 May 1993 On Protection Of Children And Co-Operation In Respect Of Intercountry Adoption (17-23 September 2005), Hague 2005
• HCCH, Report And Conclusıons Of The Second Specıal Commıssıon On The Practıcal Operatıon Of The Hague Conventıon Of 29 May 1993 On Protectıon Of Chıldren And Co-Operatıon In Respect Of Intercountry Adoptıon(17-23 September 2005), Hague 2006
• HCCH, The Implementation And Operation Of The 1993 Hague Intercountry Adoption Convention: Guide To Good Practice No 1 (Hague 2008)
• Katz, L M, ‘A Modest Proposal? The Convention On Protection Of Children And Cooperation In Respect Of Intercountry Adoption’, (1995) 9 Emory International Law Review, 283
• Nomer E, Türk Vatandaşlık Hukuku (32. bs Filiz 2024)
• Özdemir H ve Ruhi A. C., Çocuk Hukuku (Ders Kitabı) (2. bs Oniki Levha 2018)
• Parra-Aranguren, G, Explanatory Report On The Convention On Protection Of Children And Co-Operation In Respect Of Intercountry Adoption, (Hague 1994)
• Pazarcı H, Denk Erdem, Uluslararası Hukuk (23. bs Turhan 2024)
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri- 1. Kitap (15. bs Turhan 2021)
• Romano L. R, ‘Intercountry Adoption: An Overwiev For The Practitioner’, (1994) 7 (2) The Transnational Lawyer, 545
• Ruhi A C (Çev.), ‘Uluslararası Evlat Edinme Hakkındaki La Haye Sözleşmesi’, (1999) 19 [1-2], Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 837
• Sur M, Uluslararası Hukukun Esasları (14. bs Beta 2020)
• Şensöz E, ‘Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair 1993 Tarihli La Haye Sözleşmesi Uyarınca Yabancı Adli ve İdari Evlat Edinme Kararlarının Doğrudan Tanınması ve Kontrolü Usulü’, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2011 (10) 20, 179
• Tarman Z D. ve Önay I, ‘Milletlerarası Evlat Edinme Hukukunda Kamu Düzeni Engeli’, AÜHFD (2011) 60 [2], 331
• Tuna E, Milletlerarası Özel Hukukta Çocuğun Üstün Yararı (1. bs Adalet 2024).
• Uluocak N, Türk Vatandaşlık Hukuku (Filiz 1988)
• Zorlutuna, D, İsviçre Medeni Kanunu ile Karşılaştırmalı Olarak Türk Hukukunda Küçüklerin Evlat Edinilmesi (1. bs Seçkin 2024)
• 01.08.2002 tarih ve 145 sayılı Evlat Edindirme Yönergesi metni için bkz. <https://www.lexpera.com tr/mevzuat/yonergeler/evlat-edinme-yonergesi-1/1> ET: 01.09.2025
• 1993 tarihli Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Lahey Sözleşmesi’ne taraf olan devletlerin tam listesi için bkz <https://www.hcch .net/en/instruments/conventions/status-table/?cid=69> ET: 14.09.2025
• 1993 tarihli Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlat Edinme Konusunda İşbirliğine Dair Lahey Sözleşmesi’nin İngilizce orijinal metni için bkz <https://assets. hcch.net/docs/77e12f23-d3dc-4851-8f0b-050f71a16947.pdf> ET: 01.09.2025
• BM Çocuk Hakları Sözleşmesi, <https://www.unicef.org/turkiye/%C3%A7ocuk-haklar% C4%B1na-dair-s%C3%B6zle%C5%9Fme1> ET: 10.06.2025
• ISS/IRC, Editorial: In The Child’s Best Interest, Which Is The Supply And Which The Demand?, Monthly Review No: 65, 2004 (http://www.iss-ssi.org/2009/assets /files/editorial-monthly-review/Editorials/ 2004/Edito.65.eng.pdf (ET: 20.06.2025)
• ISS/IRC, Information Note – Transfer Of The Child From The Country Of Origin To Receiving Country, June 2003, www. iss-ssi.org, ET: 02.09.2025