Okul İkliminin Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Mesleki Motivasyon ve Mesleki Doyum Düzeylerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 3, 238 - 249, 30.07.2024

Ayşe Önal

https://doi.org/10.22282/tojras.1451562

Öz

Bu çalışmada, beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin çalıştıkları kurum ikliminin, mesleki motivasyonları ve mesleki doyum düzeyleri üzerindeki etkisini araştırmak amaçlanmaktadır. Araştırmaya Türkiye’de devlet okullarında görev yapan 412 gönüllü beden eğitimi ve spor öğretmeni katılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, kişisel bilgi formu, Canlı, Demirtaş ve Özer’in (2018) geliştirdiği “Okul İklimi Ölçeği”, Uğraş (2018) tarafından geliştirilen “Beden Eğitimi Öğretmeni Mesleki Motivasyon Ölçeği” ve Kuzgun, Aydemir-Sevim ve Hamamcı (1999) tarafından geliştirilen “Mesleki Doyum Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde, beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin tanımlayıcı bilgileri için “frekans ve yüzde analizi”; okul iklimi, mesleki motivasyon ve mesleki doyum düzeylerini belirlemek için aritmetik ortalama ve standart sapma; cinsiyet, yaş, hizmet yılı ve okul kademesi değişkenlerine göre okul iklimi, mesleki motivasyon ve mesleki doyumları arasındaki farklılıkları belirlemek için varyans analizi (t testi, tek yönlü ANOVA), ilişkiyi incelemek için “pearson kolerasyon katsayısı testi”; mesleki motivasyon ve mesleki doyumlarının okul iklimini yordama düzeyi belirlemek için “çoklu doğrusal regresyon analizi” kullanılmıştır. Çalışmada, beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin okul iklimi, mesleki motivasyon ve mesleki doyum düzeylerinin yüksek olduğu; cinsiyet, yaş, hizmet yılı ve okul kademesi değişkenlerinde anlamlı farklılıklara rastlandığı; mesleki motivasyon ve mesleki doyum ile okul iklimi, mesleki doyum ile mesleki motivasyon arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu, ayrıca mesleki motivasyon ve mesleki doyumun okul ikliminin yordayıcısı olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beden eğitimi ve spor öğretmeni, okul iklimi, mesleki motivasyon, mesleki doyum, ilişki, etki.

The Effect of School Climate on the Professional Motivation and Professional Satisfaction Levels of Physical Education Teachers

Öz

This study aims to investigate the impact of the institutional climate where physical education teachers work on their professional motivation and job satisfaction levels. The study included 412 voluntary physical education teachers working in state schools in Türkiye. In the research, data collection tools included a personal information form, the "School Climate Scale" developed by Canlı, Demirtaş, and Özer (2018), the "Physical Education Teacher Professional Motivation Scale" developed by Uğraş (2018), and the "Job Satisfaction Scale" developed by Kuzgun, Aydemir-Sevim, and Hamamcı (1999). In the data analysis, frequency and percentage analysis were used for descriptive information of physical education teachers. Arithmetic mean and standard deviation were employed to determine the levels of school climate, professional motivation, and job satisfaction. Variance analysis (t-test, one-way ANOVA) was conducted to identify differences in school climate, professional motivation, and job satisfaction based on gender, age, years of service, and school level variables. Pearson correlation coefficient test was utilized to examine the relationships. Multiple linear regression analysis was employed to determine the predictive level of school climate on professional motivation and job satisfaction. The study concluded that the levels of school climate, professional motivation, and job satisfaction among physical education and sports teachers were high. Significant differences were found in gender, age, years of service, and school level variables. There was a positive relationship between professional motivation and job satisfaction with school climate, as well as between job satisfaction and professional motivation. Additionally, it was concluded that professional motivation and job satisfaction were predictors of school climate.

Anahtar Kelimeler

Physical education teacher, school climate, professional motivation, professional satisfaction, relationship, impact

Kaynakça

• Lewin K, Lippit R, White RK. Patterns of aggressive behaviour in experimentally created ‘social climate’. Journal of Social Psychology. 1939;10:271-90.
• Yılmaz K, Altınkurt Y. Örgütsel iklim ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2013;3(1):1-11.
• Hoy WK, Tarter TJ, Kottkamp RB. Open schools/healthy schools: Measuring organisational climate. London: Sage; 1991. 1-177 s.
• Halpin AW. Theory and research in administration. New York: Macmillan; 1966. 1-351 s.
• Kaya C. Hemşirelerin verimliliğe ilişkin tutumları ve örgüt iklimi algılayışları [Yüksek lisans tezi]. [İstanbul]: Marmara Üniversitesi; 2018.
• Mullins LaurieJ. Management and organizational behavior. 6th edition. Evesham: Prentice Hall.; 2002. 1-933 s.
• Burton R, Lauridsen J, Obel B. The impact of organizational climate and strategic fit on firm performance. Human Resource Management 2004;43(1):67-82.
• Kurt T, Çalık T. Okul İklimi Ölçeği’nin (OİÖ) geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim. 2010;35(157):167-80.
• Halis M, Uğurlu ÖzlemY. Güncel çalışmalar ışığında örgüt iklimi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources. 2008;10(2):101-23.
• Waters JK, Roach D, Batlis N. Organizational climate dimensions and job related attitudes. Pers Psychol. 1974;27(3):465-76.
• Ayık A, Diş O, Şayir G. Öğretmenlerin karşılaştıkları yıldırma (mobbing) davranışları ile örgütsel iklim ve işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişki. International Journal of Social Humanities Sciences Research (JSHSR). 01 Ocak 2020;7(55):1603-17.
• Gonder PO, Hymes D. İmproving school climate, & culture (AASA Critical Issues Report No. 27) . Arlington; 1994.
• Ellis TI. School climate. Research Roundup. 1998;4(2):1-6.
• Özdemir S, Sezgin F, Şirin H, Karip E, Erkan S. İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algılarını yordayan değişkenlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2010;38:213-24.
• Freiberg HJ. Measuring school climate: Let me count the ways. Educational Leadership. 1998;56(1):22-6.
• Kelley RG, Thornton B, Daugherty R. Relationships between measures of leadership and school climate. Education (Chula Vista). 2005;126:17-24.
• Gök R, İdem B. Okul ikliminin ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin motivasyonuna etkisi. Asya Studies. 2022;6(22):1-12.
• Bracho-Amador CM, Granero-Gallegos A, Baena-Extremera A, López-García GD. The effect of the motivational climate on satisfaction with physical education in secondary school education: mediation of teacher strategies in maintaining discipline. Behavioral Sciences. 2023;13(2):178.
• Özdemir TY, Kartal SE, Yirci R. Okul müdürlerinin öğretmenleri motive etme yaklaşımları. Turkish Journal Of Educational Studies. 2014;1(2):190-215.
• Kocabaş İ, Karaköse T. Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi (özel ve devlet okulu örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 2005;3:79-91.
• Aypay A. İlk ve ortaöğretim öğretmenlerinin davranış alışkanlıkları ve “iyi öğretmen” özelliklerine ilişkin algıları. İlköğretim Online. 2011;10(2):620-45.
• Zeynel E, Çarıkçı İlker H. Mesleki motivasyonun, iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerine etkisi: akademisyenler üzerine görgül bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2015;20(3):217-48.
• Akkaş S. Özel eğitim ve oçem sınıflarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi. 2017; 1(1):53-65.
• Erdoğan İ. İşletme yönetiminde örgütsel davranış. 1996. 1-333 s.
• Kılıç S, Tanrıkulu T, Uğur H. Devlet okullarında görev yapan öğretmenlerin iş doyumu ve sosyal karşılaştırma düzeylerinin incelenmesi. 2013; 10(1):760-779.
• Yelboğa A. Örgütsel adalet ile iş doyumu ilişkisi: Ampirik bir çalışma. Ege Akademik Bakış. 2012;12(2):171-82.
• Karasar N. Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler ve teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2019. 1-368 s.
• Yazıcıoğlu Y, Erdoğan S. SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. 4. baskı. Ankara: Detay yayıncılık; 2014. 1-448 s.
• Canlı S, Demirtaş H, Özer N. Okul İklimi Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online. 2018;17(4): 1797-1811 Erişim adresi: http://ilkogretim-online.org.trdoi
• Alpar R. Uygulamalı Çok değişkenli istatistik yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık; 2013. 1-853 s.
• Uğraş S. Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki etik ve mesleki motivasyon durumlarının değerlendirilmesi. [Doktora tezi]. [Malatya]: İnönü Üniversitesi; 2018.
• Kuzgun Y, Aydemir Sevim S, Hamamcı Z. Mesleki Doyum Ölçeği’nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 1999;2(11):14-8.
• Tabachnick Barbara L, Fidell Linda S. Using multivariate statistics . 6th edition. New Jersey: Sage Publications, Thousand oaks.; 2013. 1-938 s.
• Acar G. Okul Yöneticilerinin etik liderlik davranışlarının beden eğitimi öğretmenlerinin örgütsel adalet ve motivasyon düzeyleriyle ilişkisi [Doktora Tezi]. [Ankara]: Gazi Üniversitesi; 2011.
• Karayol M, Yavuz Eroğlu S. Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki etik ve mesleki motivasyon durumlarının incelenmesi: Muş İli Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;8(2):655-64.
• Tataroğlu EK. Örgüt İkliminin Motivasyon ile İlişkisi Üzerine Bir Araştırma [Yüksek lisans tezi]. [Kırklareli]: Kırklareli Üniversitesi; 2017.
• Oran S. Spor bilimleri mezunlarının motivasyon düzeyi ile örgüt iklimi ilişkisi. [Yüksek lisans tezi]. [İstanbul]: İstanbul Gelişim Üniversitesi; 2021.
• Kumaş V, Deniz L. Öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin incelenmesi. MÜ Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi. 2010;32(32):123-39.
• Karakuzu M. Beden eğitimi öğretmenlerinde iş doyumu, meslektaş ilişkileri ve okul idaresi desteğinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. [Aksaray]: Aksaray Üniversitesi; 2019.
• Yüner B. Okul yönetişimi ile okul iklimi arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi [Doktora tezi]. [Ankara]: Hacettepe Üniversitesi; 2018.
• Recepoğlu E. Öğretmenlerin iş motivasyonlarının farklı değişkenler açısından incelemesi. Kastamonu Eğitim Dergisi. 2013;21(2):575-88.
• Ertürk R, Aydın B. İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet ve içsel motivasyona yönelik algılarının incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 2015;2(4):233-46.
• Çetinkaya A, Mutlu TO. Ege bölgesinde bulunan spor bilimleri fakültelerinde sergilenen liderlik tarzının akademik personelin öğrenme motivasyonu üzerine etkisinin incelenmesi. Spormetre. 2020;18(4):65-79.
• Çevik A, Köse A. Öğretmenlerin okul kültürü algıları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 2017; 6(2):996-1014.
• Donohoo J. Collective teacher efficacy research: Productive patterns of behaviour and other positive consequences. Journal of Educational Change. 2018;19(3):323-45.
• Akhan Çağırtekin G. Öğretmenlerin örgütsel değer algıları ile örgütsel bağlılık ve okul iklimi arasındaki ilişki [Doktora tezi]. [Diyarbakır]: Dicle Üniversitesi; 2022.
• Doğan Ü, Aslan M. Öğretmenlerin okul iklimine ilişkin algıları ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi. 2022;12(3):1482-1499.
• Dönük O, Bindak R. Ortaokul matematik öğretmenlerinin tükenmişliklerinin yordayıcısı olarak okul iklimi ve örgütsel bağlılık. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2022;23(1):599-620.
• Güneş AM, Öğretmen Adaylarının Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutumlarıyla Okul İklimi Arasındaki ilişki. KEFAD Ahi Evran Universitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi [Internet]. 2019;20(3):1595-1632. Erişim adresi: https://orcid.org/0000-0002-7484-5685
• Çulcuoğlu T, Şentürk HE. Spor bilimleri öğrencilerinin okul iklimi algılarını yordayan faktörlerin incelenmesi. Spormetre. 2021;19(3):176-90.
• Getmez D. Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul iklimi arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek lisans]. [İstanbul]: Sebahattin Zaim-Marmara Üniversitesi; 2018.
• Kaplan G. Liderlik davranışları ilişkisi: Beden eğitimi ve spor öğretmenleri üzerine bir araştırma [Yüksek lisans tezi]. [Mersin]: Mersin Üniversitesi; 2020.
• İrban D. Okul müdürlerinin mentörlük becerileri ile okul iklimine ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri [Doktora tezi]. [Ankara]: Ankara Üniversitesi; 2023.
• Araşkal S, Gürbüz A. Eğitim kurumlarında okul iklimi ve öğretmen yabancılaşmasının incelenmesi. The Journal of International Educational Sciences. 2021;28(28):137-67.
• Raúl Eirín-Nemiña, Sanmiguel-Rodríguez A, Rodríguez-Rodríguez J. Professional satisfaction of physical education teachers. Sport, Education and Society. 2022;27(1):85-98