‘Kadın, Anne, Yurttaş’ Ana Akım Siyasal Partilerin Seçim Bildirgelerinde Kadın Algısı: 1 Kasım 2015 Genel Seçimleri Örneği

Yıl 2015, Cilt: 9 Sayı: 19, 73 - 107, 25.07.2016

Evren Haspolat

Öz

Modern devlet ile bireyler arısındaki bir statü anlaşması olan yurttaşlığın Türkiye’deki tarihi Osmanlı’nın son yüzyılına kadar götürülebilir. Bu bağlamda Tanzimat Fermanı ile başlayan ve halkın devlet karşısındaki konumunu dönüştüren süreç, getirdiği haklar bakımından erkekler için olduğu kadar kadınlar için de yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Erkeklerin biçimsel düzeyde yurttaşlık statüsünde birbirleri ile eşitlenmesi Cumhuriyet’in ilanı ile gerçekleşmişken kadınların erkeklerle bu biçimsel eşitliği yakalamaları ancak 1934 yılında mümkün olmuştur. Oysa aradan geçen 80 yılda kimi ilerlemeler olmakla birlikte bu biçimsel kadın-erkek eşitliği gerçek bir eşitliğe dönüşememiştir. 2015 Türkiyesi’nde Meclis’te yer alan dört partinin seçim bildirgelerinde ise kadın algısı farklılaşmaktadır. AKP’nin kadın algısı “anne-karı-ev hanımı” ile sınırlı iken, MHP’ninki “kadın-yurttaş-anne”, CHP ve HDP’ninki ise “kadın-yurttaş” kavramları ekseninde yoğunlaşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, yurttaş, birey, anne, siyasal parti, seçim bildirgesi

Woman, Mother, Citizen: Perception of Woman in the Election Declarations of Mainstream Political Parties (1st November 2015 General Elections Case)

Öz

The history of citizenship in Turkey can be traced back to the last century of Ottoman Empire. In this context; the process which started with the Tanzimat Edict and transformed the position of people vis-a-vis the state is a starting point for a new era both for men and women in terms of the rights it provided. While the formal equation of men with each other in terms of citizenship status took place with the declaration of Republic, it became possible later for women in 1934 to have this formal equality with men. However, even though there have been some progress in the last 80 years, this formal equality between men and women have not been transformed into a real equality. In addition to that; perception towards women differs from each other in the election declarations of four political parties represented at the Turkish Grand National Assembly. While the perception of ruling AKP is limited to the “motherhood-wife-housewife”, it is related to the concepts of “women-citizen-mother” in the MHP’s declaration. Finally, the perception is concentrated around the concepts of “women-citizen” in both CHP’s and HDP’s election declarations.

Anahtar Kelimeler

Woman, citizen, person, mother, political party, election declaration

Kaynakça

• “3 Kız Babası Olarak Yüreğim Soğumadı”, 06.12.2015, Hürriyet Gazetesi. “Davutoğlu Erdoğan‟ın İzinde: Kadın Erkek Arasında „Mekanik Eşitlik‟ İstemiyoruz”, 04.12.2014, <http://www.diken.com.tr/davutoglu-erdoganin-izinde-kadinerkek-arasinda-mekanik-esitlik-istemiyoruz/> e.t. 09.10.2015.
• “Erdoğan: „Kadın ve Erkeğin Eşit Olması Fıtrata Ters‟”, 24.11.2014, <http://www.cnnturk.com/haber/turkiye/erdogan-kadin-ve-erkegin-esit-olmasifitrata-ters> e.t. 24.10.2015.
• “Erkekler 2014‟te 281 Kadın Öldürdü”, 16.01.2015, <https://bianet.org/bianet/kadin/161558-erkekler-2014-te-281-kadin-oldurdu> e.t. 06.10.2015.
• “İstanbul Sözleşmesi Yürürlüğe Girdi”, 01.08.2014, <http://sendika7.org/2014/08/istanbul-sozlesmesi-yururluge-girdi/> e.t. 09.10.2015.
• “Kadın Cinayetleri Yüzde 1400 Artış Gösterdi”, 24.11.2009, <http://www.ntv.com.tr/yasam/kadin-cinayetleri-yuzde-1400-artisgosterdi,gTy3YNnHUkS_bLGuT-XfeQ> e.t. 05.10.2015.
• “Kadın Milletvekili Sayısı 81‟e Düştü”, <http://www.milliyet.com.tr/kadin-milletvekilisayisi-81-e-gundem-2141969/> e.t. 02.11.2015.
• “TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu‟na Erkek Sözcü Seçildi”, 01.12.2015, <http://haber.sol.org.tr/turkiye/tbmm-kadin-erkek-firsat-esitligi-komisyonunaerkek-sozcu-secildi-138048> e.t. 12.10.2015
• 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun, <https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss181.pdf>, e.t. 10.09.2015.
• 6284 Sayılı Kanun Uygulamaları İzleme Raporu 2014 , <https://www.morcati.org.tr/attachments/article/255/6284_Kanun_Uygulamala ri_Raporu.pdf> e.t. 08.10.2015.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (2001), Adalet ve Kalkınma Partisi Parti Programı, <http://www.akparti.org.tr/site/akparti/parti-programi> e.t. 10.07.2015.
• Adalet ve Kalkınma Partisi (2014), Uluslararası Muhafazakârlık ve Demokrasi Sempozyum Kitabı, Ankara. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2009), Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet, <http://www.hips.hacettepe.edu.tr/TKAA2008-AnaRapor.pdf> e.t. 10.10.2015.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, (2014), Türkiye Aile Yapısı Araştırması Tespitler, Öneriler, <http://ailetoplum.aile.gov.tr/data/5550af1d369dc51954e43522/taya2013trk.p df> e.t. 13.10.2015.
• Akdoğan, Y. (2003), Muhafazakâr Demokrasi, Ankara. Haspolat, E., 2015, “„Kadın, Anne, Yurttaş‟ Ana Akın Siyasal Partilerin Seçim Bildirgelerinde Kadın Algısı” 105
• Altınay, A. G. & Arat, Y. (2007), Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet, Punto Baskı, İstanbul.
• Arat, Y. (1998), “Türkiye‟de Toplumsal Cinsiyet ve Vatandaşlık”, içinde 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Der. Artun Ünsal, s. 67-76, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Arıkan, E. B. (1998), “The Programme of the Nationalist Action Party: an Iron Hand in a Velvet Glove?”, Middle Eastern Studies 34 (4), 120-134.
• Aytekin, A. (2015), “Kapitalistleşme ve Merkezileşme Kavşağında”, içinde Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Siyasal Hayat, Haz. Gökhan Atılgan, Cenk Saraçoğlu & Ateş Uslu, s. 39-88, Yordam Yayınları, İstanbul.
• Bianet, (Tarihsiz), Bianet Erkek Şiddeti-2015 Verileri <https://bianet.org/kadin/bianet/133354-bianet-siddet-taciz-tecavuz-cetelesitutuyor > e.t. 02.01.2016.
• Bottomore, T. (2006), “Kırk Yıl Sonra Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, Çev: Ayhan Kaya, içinde Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar, Der. T. H. Marshall & Bottomore, T., s. 57-94, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Cansu, B. (2015), “4+4+4 ile Binlerce Kız Çocuğu Okulu Bıraktı!”, 30.09.2015, <http://www.birgun.net/haber-detay/4-4-4-ile-binlerce-kiz-cocugu-okulubirakti-90857.html> e.t. 04.10.2015.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2008), Cumhuriyet Halk Partisi Programı -Çağdaş Türkiye İçin Değişim-. CHP, Ankara.
• Çakır, S. (2010), “Feminizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi”, içinde Modern Siyasal İdeolojiler, Der. Birsen Örs, s. 413-476, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. e.t. 25.06.2008.
• Güzel, Ş. (1985), “Tanzimat‟tan Cumhuriyet‟e Toplumsal Değişme ve Kadın”, içinde Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi 3-4, Der. Belge, M., s. 858- 876, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Halkların Demokratik Partisi (2013), Halkların Demokratik Partisi Parti Programı, <http://www.hdp.org.tr/parti/parti-programi/8> e.t. 12.10.2015.
• Haspolat, E. & Yıldırım, D. (2016), “Türkiye‟de Ana Akım Siyasal Partilerin Programlarında “Ekonominin Siyasetten Arındırılması” Söylemi Olarak Yönetişim”, Eğitim Bilim Toplum, basım aşamasında.
• İlkkaracan, İ & İlkkaracan, P. (1998), “Kuldan Yurttaşa: Kadınlar Neresinde?”, içinde 75 Yılda Tebaa’dan Yurttaş’a Doğru, Der. Artun Ünsal, s. 77-90, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• İnsan Hakları Başkanlığı (2007), Töre ve Namus Cinayetleri Raporu, <http://www.tihk.gov.tr/www/files/tore_namus_cinayetleri_raporu_06_08_200 8.pdf>
• Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanlığı, Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet Araştırması, <http://kadininstatusu.aile.gov.tr/data/542a8e86369dc31550b3ac33/ana_rapor _mizan_1.pdf>, e.t. 12.10.2015.
• Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi), <http://www.kadinininsanhaklari.org/kadinin-insan-haklari/yasalardakihaklarimiz/uluslararasi-sozlesmelerde-kadinin-insan-haklari/kadina-yonelik- siddet-ve-aile-ici-siddetin-onlenmesi-ve-bunlarla-mucadeleye-iliskin-avrupakonseyi-sozlesmesi-istanbul-sozlesmesi-2/> e.t. 09.10.2015.
• Kaptanoğlu, Y. & Ergöçmen, L. İ. (2012), “Çocuk Gelin Olmaya Giden Yol”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi 15 (2 - Güz ), 129-161.
• Kaya, A. (2015), “Islamisation of Turkey under the AKP Rule: Empowering Family, Faith and Charity”, South European Society and Politics 20 (1), 47-69.
• Keskin, S. (2014), “Türkiye‟de Kadın Girişimcilerin Durumu”, Girişimcilik ve Kalkınma 9 (1), 71-94.
• Mann, M. (1987), “Ruling Class Strategies and Citizenship”, Sociology 21, 339-354.
• Marshall, T.H. (2006), “Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar”, Çev: Ayhan Kaya, içinde Yurttaşlık ve Toplumsal Sınıflar, Der. T. H. Marshall & Bottomre, T., s. 1-56, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. Milli Eğitim Bakanlığı (2015), Milli Eğitim İstatistikleri-Örgün Eğitim 2014-2015, <http://sgb.meb.gov.tr/istatistik/meb_istatistikleri_orgun_egitim_2014_2015.p df> e.t. 12.10.2015.
• Milliyetçi Hareket Partisi (2000), Milliyetçi Hareket Partisi Parti Programı, <https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/KUTUPHANEDE%20BULUN AN%20DIJITAL%20KAYNAKLAR/KITAPLAR/SIYASI%20PARTI%20YAYINLARI/20 0605071%20MHP%20PROGRAMI%202000/200605071%20MHP%20PROGRAMI %202000%200000_0000.pdf> e.t. 07.07.2015.
• Milliyetçi Hareket Partisi (2009), Milliyetçi Hareket Partisi Parti Programı, <http://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_programi_200 9_opt.pdf> e.t. 07.07.2015.
• Moroğlu, N. Tarihsiz, Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi 6284 Sayılı Yasa ve İstanbul Sözleşmesi, <http://portal.ubap.org.tr/App_Themes/Dergi/2012-99-1169.pdf> e.t. 15.10.2015.
• Özbilen, A. B. & Soygüt Arslan, M. B. (2012), “6284 Sayılı „Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun”un Değerlendirilmesi‟”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11 (22 – Güz), 365- 387.
• Saraçoğlu, C. (2014), “Türkiye Sağı, AKP ve Kürt Meselesi”, içinde Türk Sağı –Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri-, Der. Özkan Kerestecioğlu, İ. & Öztan, G. G., s. 243- 282, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Şener, Ü. 2012, “6284 Sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Ne Getiriyor?”, <http://www.tepav.org.tr/upload/files/1333026809- 1.6284_Sayili_Ailenin_Korunmasi_ve_Kadina_Yonelik_Siddetin_Onlenmesine_D air_Kanun_Ne_Getiriyor.pdf> e.t. 14.10.2015.
• Tekeli, Ş. (1982), Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat, Birikim Yayınları, İstanbul.
• Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası (2011), Ekin Yayınları, Bursa.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları -1924, 1924, 1961 ve 1982- (1994), Erzincan. Türkiye Hükümetleri, <https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_h%C3%BCk%C3%BBmetleri_list esi> e.t. 10.10.2015.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2013), İstatistiklerle Kadın-2012, <http://kasaum.ankara.edu.tr/files/2013/02/%C4%B0statistiklerlekad%C4%B1n-2012.pdf> e.t. 01.10.2015.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2015), TÜİK Haber Bülteni, İstatistiklerle Kadın-2014, S: 18619, 05 Mart 2015, <http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18619> e.t. 10.10.2015
• Yazıcı, B. (2012), “The Return to the Family: Welfare, State, and Politics of the Family in Turkey” Anthropological Quarterly, 85 (1 – Winter), 103-140.
• Yıldırım, B. E., Sırma, F. & Sanıyaman, Ç. S. (2015), “Çiçeklerin Kaderi: Türkiye‟de Kadınların Erken Evliliği Üzerine Nitel Bir Araştırma”, Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi (73 – Bahar), 63-98.
• Yıldırım, D. (2010), 2001 Krizi Sonrasında Bir Hegemonya Projesi Olarak AKP’nin Doğuşu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Yılmaz, İ. (2014), “Hareket ve Kurumsallaşma Arasında Türkiye‟de Kadın Mücadelesi: Eşitlik, Özgürlük, Farklılık”, içinde Toplumsal Hareketler-Tarih, Teori ve Deneyim- Der. Çetinkaya, Y. D. , s. 533-575, İletişim Yayınları, İstanbul.