Neo-Liberal İktisatta Sonun Başlangıcı ve Keynezyen İktisadın Reenkarnasyonu

Yıl 2009, Cilt: 3 Sayı: 6, 1 - 40, 25.07.2016

M. Mustafa Erdoğdu

Öz

Neo-Liberal iktisadi görüşü savunanlar teori adına gerçekleri görmezden gelmektedirler. Ancak görme engelliler bile görebildiği için krizler görmezden gelinememektedir. Bu koşullar altında, piyasaya iman eden görüşlere yeni müminler bulabilmek zorlaşmıştır. Hatta neo-liberal iktisatta sonun başlangıcına gelindiği söylenebilir. Teoriler, bugün yaşamakta olduğumuz ciddiyette krizlerle karşı karşıya kaldıklarında, gerçekliğin aslında ne olduğunu göz önüne almak durumunda kalırlar. Keynezyen iktisat teorisi 1929 yılında Büyük Buhran ile birlikte ortaya çıkan gerçekliğin bir ürünüdür ve büyük ölçüde işe yaradığı tarihsel süreç içinde test edilmiştir. Bununla birlikte, bugünkü ekonomik koşullar ve ilgili problemler Keynezyen iktisat teorisinin ortaya çıktığı 1930’lu yıllarınkinden önemli ölçüde farklıdır. Dolayısıyla bugünün sorunlarına tatminkâr düzeyde çözümler getirebilmek için bu teoride de gerekli değişikliklerin ve iyileştirmelerin yapılması, eksiklik ve yanlışlıkların giderilmesi gerekmektedir. Keynes’in, işsiz kalan her bireyin toplam talepte bir azalmaya yol açacağı ve bunun da yaşanmakta olan bir krizi daha da şiddetlendireceği şeklindeki saptaması, ekonomik krizlerin nasıl aşılabileceğine yönelik çok önemli bir ipucu sunmaktadır. Bununla birlikte Keynes, bu önemli ipucunu takip etmek yerine işsizlik sorununu piyasa mekanizmasına bırakmıştır. Oysa ekonomik bir krizin aşılmasını zorlaştıran en önemli sorun, işsizlik düzeyindeki artıştır. Bir ekonomik krizin ne kadar sürede, hangi sosyal ve ekonomik maliyetlerle atlatılabileceği, işsizlik sorunuyla ne kadar çabuk ve doğrudan mücadele edildiğiyle yakından ilgilidir. Bu nedenle, işsizliğin piyasa mekanizması aracılığıyla yeterince ve zamanında azalmasını beklemek aşırı iyimserliktir. Bu noktadan hareketle bu çalışmada devlete; genel olarak sosyal refahı artırmak, özel olarak ise kriz riskini azaltmak ve önlenemeyen bir krizin hafif atlatılmasına hizmet etmek için doğrudan roller biçilmiştir. Sözü geçen amaçlara hizmet edebilecek araçlar olarak da çalışmada, birisi tümüyle orijinal olmak üzere toplam beş “otomatik istikrar sağlayıcı” kurum oluşturulması önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Keynezyen iktisat, neo-liberal iktisat, ekonomik kriz, döngü karşıtı politikalar, devletin nihai işveren olma politikası

The Beginning of the End for Neo-liberal Economics and Reincarnation of Keynesian Economics

Öz

Advocates of neo-liberal economic view have a tendency to ignore realities for the sake of the theory they worship. On the other hand, the presence of an economic crisis cannot be ignored since even the blind can see it. After the global economic crisis, it has become increasingly difficult to find new worshipers for the market mechanism. Indeed, dominance of neo-liberal economics can be said in the beginning of the end. When theories are confronted with serious crises, it becomes increasingly difficult to ignore harsh realities and they are obliged to be more realistic. Keynesian economic theory that emerged in 1930s has been a product of the Great Depression that has started in 1929. The Keynesian economic theory has been applied in many countries during decades and proved itself as largely useful before it fell from grace in 1970s. The current world economic conditions and related problems are undoubtedly very different from 1930s. Therefore, to bring satisfactory solutions for today’s problems Keynesian theory requires a top-down rejuvenation and reinforcement with some improvements. Keynes had pinpointed that every unemployed individual cause a reduction in the aggregate demand, which would exacerbate an economic crisis. This is a very important clue to overcome an economic crisis. Nevertheless, Keynes fell short to follow up his clue to develop an unemployment reduction mechanism through government intervention. Instead, he left this problem to the market mechanism for inferior outcomes. Yet the basic problem that makes an economic crisis difficult to overcome is the rise in unemployment levels. How long an economic crisis will last and which social and economic costs will be paid is closely related to how quickly and directly it is combated with the unemployment problem. Markets do not have any unemployment prevention mechanisms. Moreover, it is unrealistic to expect from market mechanism to reduce unemployment timely and adequately. Keeping this in mind, present study assignees much larger and direct roles for government than the dominant economic paradigm does. These roles are not only confined to increasing social welfare but also reducing risk of an economic crisis to occur and moderating the negative effects of an unavoidable crisis. For the purposes mentioned above this paper has proposed to establish five “automatic stabilizer” tools, which one of them is completely original.

Anahtar Kelimeler

Keynesian economics, neo-liberal economics, economic crises, counter cyclical tools, employer-of-last-resort policy

Kaynakça

• önem taşır. Bununla birlikte, bu saptamayı yaptıktan sonra Keynes‟in çözüme
• yönelik önerileri, kanaatimizce sosyal ve ekonomik maliyetleri olabilecek en
• düşük seviyelere indirebilmenin uzağındadır. Çünkü Keynes, krizle mücadele
• açısından kritik önem taşıyan istihdam sorununun çözümünü büyük ölçüde
• piyasaya bırakmıştır. Oysa mantıksal çıkarım gereği Keynezyen iktisat
• anlayışının, hem krizle etkili bir şekilde mücadele edebilmek, hem de kriz
• sonrasında sosyal yararı artırabilmek bakımından tam istihdama nasıl
• ulaşılabileceği konusuna merkezi bir önem vermesi beklenirdi. Ekonomide ortaya çıkan bir krizle mücadelede Keynezyen yaklaşımdan
• farklı olarak bu çalışma, istihdam konusunu merkeze almış ve bu konunun
• çözümünde de özellikle devlete rol biçmiştir. Araç seçiminde ise, klasik
• Keynezyen açık bütçe uygulamalarından çok, otomatik olarak devreye girecek
• döngü karşıtı politikalar tercih edilmiştir. Krizle mücadelede öncelik, kriz
• döngüsünü besleyen unsurları ortadan kaldırmaya ve özellikle de istihdamı
• destekleme yoluyla işsizlik artışını durdurmaya verilmiştir. Kriz riskini
• azaltmak, ya da önlenemeyen bir krizin derinleşmemesini sağlamak üzere
• birisi tümüyle orijinal, toplam beş “otomatik istikrar sağlayıcı” politika
• önerilmiştir. Bunlardan ikisi kısa vadeli sermaye girişlerinin toplam içindeki
• oranını azaltmak amacıyla kısa vadeli akımları caydırmaya yöneliktir. Girişte
• sermaye kontrolü ve iki adımlı döviz işlem vergisinden oluşmaktadır. Diğer üç
• politikadan birisi, gelir dağılımının dengeli hale getirilmesi, diğeri de devletin
• nihai işveren olma rolü üstlenmesidir. Sonuncusu ise belli bir eşik değere
• ulaşıldığında işverenlerin istihdam üzerindeki vergi yükünde otomatik indirime
• gidecek bir mekanizmanın oluşturulmasıdır. İşaret ettiğimiz üzere neo-liberal iktisat anlayışının bugünkü egemen konumu getirebilmesinden
• kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla destekçilerinin gücü yeterince zayıflamadan
• neo-liberal politikaların gündemden düşmelerini beklememek gerçekçi olur.
• Bununla birlikte yaşanan kriz, yeni sentezler için hummalı çalışmalara kapı
• aralamış ve bu arada Pandora‟nın kutusu açılmıştır. Bu kutuyu kapatmaya
• neo-liberallerin gücü de yetebilecekmiş gibi görünmemektedir. Dolayısıyla
• neo-liberal iktisatta sonun başlangıcına gelindiği söylenebilir. iyi çözümleri gücünden bu anlayışı
• Agosin, M. R. & Ffrench-Davis, R., 1998, Managing Capital Inflows in Chile, January, C%20FfrenchDavis%20Managing%20Capital%20Inflows%20in%20Chile>, e.t. 30.07.2009.
• Alada, D., 2007, “Öncü iktisat düşünürleri yeni liberalizme karşı (mı?)”, Toplum ve Bilim, 108: 167–185.
• Biggs, B., 2008, Hedge Cambazları: Yatırım Dünyasından Altın Deneyimler, Scala, İstanbul.
• BSB, 2009, Türkiye’de ve Dünyada Ekonomik Bunalım- 2008-2009, Bağımsız Sosyal Bilimciler, Yordam Kitap, İstanbul.
• Balseven, H. & Erdoğdu, M. M., 2004, “Mali Krizleri Önlemede Sermaye Kontrolleri: Malezya ve Şili Deneyimlerinden Türkiye İçin Dersler”, 2004 Türkiye İktisat Kongresi: Gelişme Stratejileri ve Makroekonomik Politikalar Tebliğ Metinleri – I, s. 207-236, DPT, Ankara.
• ____, 2005, “Mali Kriz Riski Bağlamında Tobin Vergisi ve Türkiye‟de Uygulanabilir Bir Versiyonu”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XX (1): 297-319.
• BIS, 2007, Triennial Central Bank Survey of Foreign Exchange and Derivatives Market Activity in 2007 – Final Results, Bank for International Settlement, Basel.
• Boushey, H. & Weller, C., 2007, “Unequal Fortunes, Unstable Households: Has Rising Inequality Contributed to Economic Troubles for Households?” içinde Flat World, Big Gaps: Economic Liberalization, Globalization, Poverty & Inequality, eds. Jomo, K. S. & Baudot, J., s. 177-215, Orient Longman, Zed Books ve TWN, London-New York.
• Boyer, R., 2007, “How Employment and Workers Rights can be Made Complementary”, içinde Towards Full and Decent Employment, der. Ocampo, J. A. & Jomo, K.S., s. 207-233, Orient Longman, Zed Books ve TWN, London-New York.
• Buğra, A. & Keyder, Ç. (der.), 2007, Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru, Çev. İ. Çekem, İletişim, İstanbul.
• Bulutoğlu, K., 2003, Kamu Ekonomisine Giriş: Demokraside Devletin Ekonomik Bir Kuramı, YKB Yayınları, İstanbul.
• Büyükakın, T., 2008, “Phillips Eğrisi: Yarım Yüzyıldır Bitmeyen Tartışma”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 39: 133-159.
• Chomthongdi, J., 2001, “Institutional Reforms and Governance of Capital Controls”, June, 30.08.2009. e.t.
• Cichon, M., Hagemejer, K. & Woodall, J., 2007, “Changing the Paradigm in Social Security: From Fiscal Burden to Investing in People”, içinde Towards Full and Decent Employment, der. Ocampo, J. A. & Jomo, K. S., s. 277-304, Orient Longman, Zed Books ve TWN, London & New York.
• Çağlayan, E. & Erdoğdu, M. M., 2006, “Exchange Rate Dynamics and Equilibrium”, European Association for Evolutionary Political Economy Conference on Developing Economies; Multiple Trajectories, Multiple Developments, October 2- 4, Galatasaray University, İstanbul.
• Epstein, G., Grabel, I. & Jomo, K. S., 2008, “Capital Management Techniques in Developing Countries: Managing Capital Flows in Malaysia, India, and China”, içinde Capital Market Liberalization and Development, der. Ocampo, J. A. & Stiglitz, J. E., s. 139-169, Oxford University Press, New York.
• Erdoğdu, M. M., 2007, “Türkiye‟nin Mali Kriz Riskini Azaltabilecek Vergi Politikaları”, Öneri: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi, 7 (27, Ocak): 259-279.
• _____, 2009, “Türkiye Krizini Nasıl Aşabilir?” Toprak İşveren, 82, Haziran, s. 6-16.
• Erdoğdu, M. M. & Balseven, H., 2006, “How Effective Is the Tobin Tax in Coping with Financial Volatility?”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1): 107- 128.
• Ertürk, K., 2006, “On the Tobin Tax”, Review of Political Economy, 18 (1): 71-78.
• Fisher, S., 2001, “Exchange Rate Regimes: Is the Bipolar View Correct”, Finance & Development, 38 (2, Haziran), available at <http://www.imf.org/external/np/ speeches/2001/010601a.pdf>, e.t. 12.06.2009.
• Galbraith, J. K., 2009, “A „People First‟ Strategy: Credit Cannot Flow When There Are No Creditworthy Borrowers or Profitable Projects”, Strategic Analysis, The Levy Economics Institute of Bard College, Nisan.
• Garber, P. & Taylor, M. P., 1995, “Sand in The Wheels of Foreign Exchange Markets: A Sceptical Note”, Economic Journal, 105 (January): 176-179.
• ISDA, 2008, “ISDA Market Survey”, International Swaps and Derivatives Association, Inc., <http://www.isda.org/statistics/pdf/ISDA-Market-Survey-historical-data. pdf>.
• Işık, S., 2009, “İstihdam Bağlamında Neo Liberal Yaklaşıma Post Keynesyen Karşı Duruş: Devletin Nihai İşveren Olma Rolü”, “İş, Güç” Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 11 (2).
• Jessop, B., 2005, Hegemonya, Post-Fordizm ve Küreselleşme Ekseninde Kapitalist Devlet, çev. ve der. Yarar, B., & Özkazanç, A., İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kaplan, E. & Rodrik, D., 2001, “Did the Malaysian Capital Controls Work?”, NBER Working Paper No. w8142, National Bureau of Economic Research, New York.
• Kaboub, F., 2007, “Employment Guarantee Programs: A Survey of Theories and Policy Experiences”, Working Paper, s. 1-23, The Levy Economics Institute of Bard College, No: 498.
• Keynes, J. M., 2008, İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi, çev. Akalın, U. S., Kalkedon, İstanbul.
• Kindleberger, C. P., 2007, Cinnet, Panik ve Çöküş: Mali Krizler Tarihi, çev. Tunalı, H., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Krugman, P., 2001, Politika Taşeronları ve Önemsizleşen Refah: Azalan Beklentiler Çağında İktisadi Eğilimler, çev. Domaniç, N., Literatür Yayınları, İstanbul.
• Lipietz, A., 1987, Mirages and Miracles: The Crises of Global Fordism, Verso, London.
• Marx, K., 1986, Kapital I. Cilt, çev. Bilgi, A., 3. Baskı, Sol Yayınları, İstanbul.
• Milanovic, B., 2007, “Global Income Inequality: What it Is and Why it Matters?”, içinde Flat World, Big Gaps: Economic Liberalization, Globalization, Poverty & Inequality, eds. Jomo, K. S. & Baudot, J., s. 1-23, Orient Longman, Zed Books ve TWN, London & New York.
• Minsky, H. P., 1965, “The Role of Employment Policy”, içinde Poverty in America, ed. Gordon, M. S., Chandler Publishing Company, San Francisco.
• _____, 1986, Stabilizing an Unstable Economy, Yale University Press, New Haven.
• Mitchell, W. F. & Wray, L. R., 2005, “In Defense of Employer of Last Resort: A response to Malcolm Sawyer”, Journal of Economic Issues, 39 (1): 235-245.
• Necef, Ş. D., 2009, “Bütünsel Bir Sanayileşme Modeli: Makro Reform ve Mikro Reform İlişkisi”, içinde Alternatif Sanayileşme Önerileri, der. Konukman, A., Sönmez, M. & Necef, Ş. D., Kalkedon, İstanbul.
• Neely, C. J., 1999, “An Introduction to Capital Controls”, Federal Reserve Bank of St. Louis Review, November-December: 13-30.
• Ocampo, J. A. & Palma, J. G., 2008, “The Role of Preventive Capital Account Regulations”, içinde Capital Market Liberalization and Development, der. Ocampo, J. A. & Stiglitz, J. E., s. 170-204, Oxford University Press, New York.
• OECD, 2009, Harmonised Unemployment Rates, Son Güncelleme 09 Ekim 2009, 2gu43j5cww72d.delta>.
• Öniş, Z., 2006, “Varieties and Crises of Neoliberal Globalisation: Argentina, Turkey and the IMF”, Third World Quarterly, 27 (2): 239-263.
• Özatay, F., 2009, “Harcayacağız da Nereye Harcayacağız?” Radikal, e.t. 22 Mart.
• Pagés, C., 2007, “Protecting Workers, Creating Jobs: Rethinking Social Protection in Developing Countries”, içinde Towards Full and Decent Employment, der. Ocampo, J. A. & Jomo, K.S., s. 317-329, Orient Longman, Zed Books ve TWN, London ve New York.
• Papadimitriou, D. B., 2009, “During and After the Crisis: Why Is an Employer of Last Resort Policy Needed?” içinde Employment Guarantee Policies: Responding to the Current Economic Crisis and Contributing to Long Term Development Goals, The Levy Economics Institute, Haziran 22-23, Blithewood, Annandale-on- Hudson, New York.
• Pascallon, P., 1983, “Kapitalist Ülkelerde Büyüme ve Durgunluk”. Dünya Ekonomisinde Bunalım (Seçme Yazılar), çev. Sağlam, D. & Çakman, M. K., s. 90-95, Ar Basım Yayım ve Dağıtım, İstanbul.
• Pınar, A., 2006, Maliye Politikası: Teori ve Uygulama, Naturel, Ankara.
• Radelet, S. & Sachs, J., 1998, “The East Asian Financial Crisis: Diagnosis, Remedies, Prospects”, Brookings Papers on Economic Activity, 1: 1–90.
• Sen, A., 2004, Özgürlükle Kalkınma, çev. Alogan, Y., Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Shubik, M., 2009, A Proposal for a Federal Employment Reserve Authority, Policy Note, Mayıs, Annandale-on-Hudson, The Levy Economics Institute of Bard College, New York.
• Smith, A., 1985, Ulusların Zenginliği, çev. Yunus, A. & Bakırcı, M., Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Spahn, P. B., 1995, International Financial Flows and Transaction Taxes: Survey and Options, IMF Working Paper, No. 60, s. 1-53.
• _____, 2002, On the Feasibility of a Tax on Foreign Exchange Transaction, Federal Ministry for Economic Cooperation and Development, 29 Mart, s. 1-23, <http://www.wiwi.uni-frankfurt.de/professoren/spahn/tobintax/Tobintax.pdf>, e.t. 30 Ekim 2006.
• Şiriner, İ. & Doğru, Y., 2008, Türkiye’de Büyümenin Ekonomi Politiği: 1980 Sonrası Türkiye Ekonomisi Üzerine Bir İnceleme, Dipnot, Ankara.
• Tcherneva, P. R., 2008, Keynes’s Approach to Full Employment: Aggregate or Targeted Demand, Working Paper 542, Annandale-on-Hudson, The Levy Economics Institute of Bard College, New York.
• Tobin, J., 1978, “A Proposal for International Monetary Reform”, Eastern Economic Journal, 4: 153-59.
• Türkan, E., 2006, “Ekonomik Kriz ve Güven Faktörü”, içinde Ekonomik Kriz Öncesi Erken Uyarı Sistemleri: Makale Derlemesi, der. Seyidoğlu, H. & Yıldız, R., s. 91- 110, Arıkan Yayıncılık, İstanbul.
• UN, 2007, The Employment Imperative: Report on the World Social Situation 2007, Department of Economic and Social Affairs, United Nations, New York.
• Vasudevan, R., 2006, “Dear Dr. Dollar”, Dollars & Sense, September/October, <http://www.dollarsandsense.org/archives/2006/0906drdollar.html>.
• Voyvoda, E. & Yeldan, E., 2006, Macroeconomics of Twin-Targeting in Turkey: A General Equilibrium Analysis, <http://www.bilkent.edu.tr/~yeldane/econmodel/ Voyvoda&Yeldan_AltIT-Turkey_2006.pdf>, e.t. 03.08.2009.
• Weisbrot, M., Baker, D. & Rosnick, D., 2007, “The Scorecard on Development: 25 Years of Diminished Progress”, içinde Flat World, Big Gaps: Economic Liberalization, Globalization, Poverty & Inequality, der. Jomo, K. S. & Baudot, J., s. 24-47, Orient Longman, Zed Books ve TWN, London ve New York.
• Westerhoff, F. H., 2003, “Heterogeneous Traders and the Tobin Tax”, Journal of Evolutionary Economics, 13: 53-70.
• _____, 2004, “The effectiveness of Keynes-Tobin transaction taxes when heterogeneous agents can trade in different markets: A behavioral finance approach”, Working Paper Nr. 2004/01, Beiträge des Fachbereichs Wirtschaftswissenschaften der Universität Osnabrück.
• Williamson, J., 2000, “What Should the World Bank Think About the Washington Consensus?” World Bank Research Observer, Washington, DC: The International Bank for Reconstruction and Development, 15 (2, August): 251-264.
• Wray, R., 2009, The Social and Economic Importance of Full Employment, Annandale- on-Hudson, NY: The Levy Economics Institute of Bard College, Working Paper No. 560, Nisan.
• Yalman, G., 2008, “Aydınlanmadan Günümüze Siyasal İktisat”, Osmanlı Bankası Arşiv ve <http://www.obarsiv.com/pdf/galip_yalman.pdf>, e.t. 30.08.2009. Merkezi‟nde yapılan konuşma metni, 19 Mart,
• Yeldan, E., 2001, Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Büyüme, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Yentürk, N., 2003, Körlerin Yürüyüşü: Türkiye Ekonomisi ve 1990 Sonrası Krizler, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.