Türkiye de Yüksek Öğrenim Mezunları ve Eğitimde Fırsat Eşitliği

Yıl 2008, Cilt: 2 Sayı: 3 - Cilt: 2 Sayı: 3, 47 - 66, 25.07.2016

Serdar M. Değirmencioğlu

Öz

Türkiye’de fırsat eşitliğinin en aza indiği bir süreç sonucunda girilebilen yüksek öğretimi tamamlayan bireylerin, eğitimde fırsat eşitliğine nasıl baktığı henüz incelenmemiştir. Fırsat eşitliği ve eğitime ilişkin haklar söyleminin yüksek öğrenim sistemi içerisinde neredeyse yok olması söz konusudur. Bu dönüşümün üniversiteyi bitiren mezunların söylemlerine ve yaşamlarına yansıması beklenebileceğine göre, mezunların eğitimle ilgili kullandıkları söylemin incelenmesi ve fırsat eşitliği ile eğitimin bir hak olduğuna ne kadar yer verdiklerinin saptanması gerekmektedir. Bu çalışmada, eğitimde fırsat eşitliğinin ve eğitime ilişkin haklar söyleminin üniversite mezunları tarafından kullanılıp kullanılmadığı incelenmiştir. Söylem odaklı bir çalışmada metinlerin incelenmesi daha uygun olacağı için, mezunların kurumsal anlamda temsil edildiği mezun derneklerinin yayınları incelenmiştir. İncelenen yayınlarda eğitimde fırsat eşitliği, eğitimin anayasal bir hak olduğu ve Çocuk Hakları Sözleşmesi çerçevesinde her çocuğa sağlanması gerektiğine ilişkin vurgular bulunmamaktadır. Fırsat eşitliği ve eğitimin bir hak olduğuna dayanan söylemin yerine, “toplumsal duyarlılık” adı verilebilecek yeni bir söylemin konulduğu görülmektedir. Eğitimle ilişkili çalışmalar bu söylemde derneklerin asli görevi olmaktan çok, tercihe bağlı olarak zaman zaman yürütülebilecek, kısa süreli ve haklar mücadelesi içermeyen projeler olarak görülmektedir. İncelenen yayınlarda üniversiteye giriş sınavları tartışılmamakta ve kullanılan söylemle seçme sınavları onaylanmaktadır. Eşitlik ve haklar tartışmalarından çok, yaşam tarzlarına, başarılı kariyerlere, bireysel sağlık ve bireysel gelişim odaklı yazılara yer verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, fırsat eşitliği, mezunlar, mezun dernekleri, yüksek öğrenim

Higher Education Alumni and Equal Opportunities in Education

Öz

Access to higher education in Turkey is possible only through a process where equal opportunities are minimized. There is no research in Turkey on how individuals who enter a university and obtain a degree view equality in education. The dominant discourse in universities is shifting away from equal opportunities and the right to education. This shift can be reflected in the discourse of university alumni. It is necessary to examine the discourse alumni use in relation to education so as to assess whether they emphasize equal opportunities and the right to education. In this study, bulletins of two major alumni societies are subjected to discourse analysis. These publications contain no emphasis on equal opportunities and the right to education as a requirement of the Constitution of the Republic of Turkey and the Convention on the Rights of the Child. The equal opportunities discourse appears to be replaced by a civic “social sensitivity” discourse. This discourse frames civic work on education not as a major duty or struggle but as an optional short-term project. The publications contain no reference to debates on university entrance exams and the discourse appears to legitimize these exams. Instead of debates on equality-inequality and rights, many articles focus on lifestyles, successful careers, personal health and growth.

Anahtar Kelimeler

Education, equal opportunity, alumni, alumni associations, higher education

Kaynakça

• belirlenebilmesi için öğrencilerin ve mezunların kendi eğitim süreçlerine ilişkin
• görüşleri incelenmelidir. Birçok alanda bu çeşit araştırmalar hiç yapılmamıştır. Fırsat eşitliği ve eğitime ilişkin haklar üzerine öğrenci toplulukları
• tarafından yürütülen çalışmalar da incelenmeyi beklemektedir. Öğrenci
• toplulukları üniversite içerisinde öğrencilerin söz sahibi olduğu tek alan
• olduğu için, bu çalışmalar özellikle önemlidir. Diğer yandan, öğrencilerin
• eğitimde fırsat eşitliği sağlanmasında oynayabilecekleri rollerin üzerinde
• durulması büyük önem taşımaktadır. Eğitimin tipik bir piyasa etkinliği olarak
• görüldüğü, büyük kazançların söz konusu olduğu sektörlerin oluştuğu ve
• kurumsal kaymaların yaşandığı göz önünde tutulduğunda, fırsat eşitliğine ve
• eğitim hakkına bizzat çocuk ve gençlerin sahip çıkması önem kazanmaktadır.
• Herhangi bir düzeydeki okullarda adalet ve demokrasinin yerleşmesi ve
• sürebilmesi için öğrencilerin rollerinin mutlaka değişmesi gerekmektedir
• (Değirmencioğlu, 2007: 169-208).
• Albayrak, S., 2008, “Sosyal Devletin Son Kalıntıları da Giderken”, Baraka, Nisan, s. 8- 11.
• Baraka, 2007, “Saatlerinizi Yaşama Kurun, Saatlerinizi ise Pilatese”, Baraka, Temmuz- Ağustos, s. 35-36
• Baraka, 2008, “Yoga ile Rahatlayın”, Baraka, Şubat, s. 34-35.
• Bayraktar, C., 2008, “Adım Adım”, Boğaziçi, Haziran, s. 42-46.
• Bekdik, F., 2007, “Malezya Gezi Notları”, Baraka, Haziran, s. 25-28.
• Brooks-Gunn, J., 2003, Do You Believe in Magic?: What can We Expect from Early Childhood İntervention Programs, Social Policy Report, XVII (I), s. 3-14.
• Büyükgülenç, A. S., 2008, “Okul Tercihi Yaparken…”, Boğaziçi, Nisan, s. 30.
• Çınar, O., Teyfur, E. & Teyfur, M., 2006, “İlköğretim Okulu Öğretmen ve Yöneticilerinin Yapılandırmacı Eğitim Yaklaşımı ve Programı Hakkındaki Görüşleri,” İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (11), s. 47-64.
• Çorapçı, F., 2008, ”Başlıksız Yazı”, Boğaziçi, Nisan, s. 35-36.
• Değirmencioğlu, S. M., 2008a, “Kamusaldan Özele Dönüşen Olanaklar Işığında Üniversitede Demokrasi”, içinde Dönüştürülen Üniversiteler ve Eğitim Sistemimiz, Akyol, S., Coşkun, M. K., Yılmaz, Z., Aydın, M. B. & Altunpolat, R., s. 35-60, Eğitim-Sen, Ankara.
• Değirmencioğlu, S. M., 2008b, “Kara Delikler: Eğitim, Öğrenme ve Demokrasi Birbirlerinden Nasıl Koptu?”, içinde 1. Uluslararası Alternatif Eğitim Sempozyumu, haz. Hesapçıoğlu, M., Korkmaz, E., Dündar, S., Gülen Morhayim, B., & Çavuş, M., s. 159-170, Nobel Yayınları, Ankara.
• Değirmencioğlu, S. M., 2007, “Toplumsal Yapı, Kültürel Doku Ve İnançlar Işığında Şiddet Ve Öğrencilerin Okuldaki Rollerini Yeniden Düşünmek”, içinde Toplumsal Bir Sorun Olarak Şiddet, s. 169-208, Eğitim-Sen, Ankara.
• Değirmencioğlu, S. M., Eroğlu, B. & Özdemir, M., 1999, “ODTÜ Psikoloji Bölümü Mezunlarını İzleme Çalışması: Mezunlar Anketi Sonuçları”, Türk Psikoloji Bülteni, 6 (15), s. 83-88.
• Değirmencioğlu, S. M. & Özdemir, M., 2000, “ODTÜ Psikoloji Bölümü Mezunlarını İzleme Çalışması: Mezuniyet Öncesi Durum”, Türk Psikoloji Bülteni, 6 (16-17), s. 127-129.
• Elacqua, G., Schneider, M. & Buckley, J., 2006, “School Choice in Chile: Is it Class or the Classroom?”, Journal of Policy Analysis and Management, 25 (3), pp. 577– 601.
• Erdilek, N., 2007, “Tarlabaşı Toplum Merkezi Destek Bekliyor”, Baraka, Ekim-Kasım, s. 35-37.
• Gedikoğlu, T., 2005, “Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), s. 66-80.
• Giroux, H. A., 2007, Eleştirel Pedagoji ve Neoliberalizm, çev. Barış, B., Kalkedon Yayınları, Ankara.
• Güneş-Ayata, A. & Acar, F., 2003, “Disiplin, Başarı, İstikrar: Türk Orta Öğretiminde Toplumsal Cinsiyet ve Sınıfın Yeniden Üretimi”, içinde Kültür Fragmanları. Türkiye’de Günlük Hayat, haz. Kandiyoti, D. & Saktanber, A., s. 101-123, Metis, İstanbul.
• Işıkoğlu, N. & İvrendi, A., 2007, “Mobile Crèches: A Way of Reaching Children of Poverty,” Educational Research, 49 (3), pp. 225-242.
• Jellison, J., 2002, “Buying Homes, Buying Schools: School Choice and the Social Construction of School Quality”, Harvard Educational Review, 72 (2), s. 177– 205.
• Kamalak, İ., 2004, “Türk Eğitim Sistemi‟nde Fırsat Eşitliği: Karşılaştırmalı Bir Bakış”, Üniversite ve Toplum, http://www.universite-toplum.org/pdf/pdf.php?id=210 erişim 2 Ağustos 2008.
• Kaya, K., 2008, “Başarı Ödüllendirildi”, Yeni Asır, 9 Ağustos.
• Kende, A. (basımda) “Admission Policy and Social Inequalities in Primary Education in Hungary”, içinde Equal Opportunities for All: A Research Seminar, haz. Değirmencioğlu, S. M., Council of Europe, Strasbourg.
• Ludwig, J. & Phillips, D., 2007, “The Benefits and Costs of Head Start”, Social Policy Report, XXI (3), pp. 3-18.
• Mendoza, P., 2007, “Academic Capitalism and Doctoral Student Socialization: A Case Study”, The Journal of Higher Education, 78 (1), pp. 71-96.
• McAlexander, J. H., Koenig H. F. & Schouten, J. W., 2004, “Building a University Brand Community: The Long-Term Impact of Shared Experiences”, Journal of Marketing for Higher Education, 14 (2), pp. 61-79.
• Okunade, A. A. & Berl, R. L., 1997, “Determinants of Charitable Giving of Business School Alumni”, Research in Higher Education, 38 (2), pp. 201-214.
• Reyhanoğlu, H., 2007, “100 YTL‟ye Okul Projesi”, Baraka, Temmuz-Ağustos, s. 33-34.
• Sarvan, C., 2007, “BHÇH 10 Yaşında”, Baraka, Haziran, s. 42.
• Slaughter, S., & Leslie, L., 1997, Academic Capitalism: Politics, Policies, and the Entrepreneurial University, Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
• Slaughter, S., & Rhoades, G., 2004, Academic Capitalism and the New Economy: Markets, State, and Higher Education, The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
• Snow, K. L., 2006, “Measuring School Readiness: Conceptual and Practical Considerations”, Early Education and Development, 17 (1), pp. 7-41.
• Stinson, J. L. & Howard, D. R., 2007, “Athletic Success and Private Giving to Athletic and Academic Programs at NCAA Institutions”, Journal of Sport Management; 21 (2), pp. 235-264.
• Toguchi Schwartz, T., 2008, “Family Capital and the Invisible Transfer of Privilege: Intergenerational Support And Social Class in Early Adulthood”, New Directions for Child and Adolescent Development, 119, pp. 11-24.
• Türkmenoğlu, İ., 2008, “Kendimi Geliştirmeye Çok Önem Veririm”, Boğaziçi, Haziran, s. 79.
• Vecchiotti, S., 2003, “Kindergarten: An Overlooked Educational Priority”, Social Policy Report, XVII (II), pp. 3-19.
• Wolfe, R. A., 2000, “An Interview With Dr. Henry S. Bienen, President of Northwestern University”, Journal of Sport Management, 14 (2), pp. 179-188.
• Yıldırım, R., 2007, “OPET Sınır Tanımıyor”, Baraka, Ekim-Kasım, s. 23-25.