Türkiye’de 1965 Sonrası Yapılan Genel Seçimler ve Siyasal Partiler Bağlamında Solda Yaşanan Gelişmelerin Bir Çözümlemesi

Yıl 2007, Cilt: 1 Sayı: 1, 91 - 116, 25.07.2016

Hakan M. Kiriş Hüseyin Gül

Öz

Türk siyasal hayatında sol partilerin etkinlik kazanması 1960’lı yıllarda yaşanan süreçte olmuştur. Radikal solda yer alan TİP 1965’te TBMM’ne girmiş ve grup kuruştur. 1960’lardan itibaren merkez sola yerleşen CHP, 1970’lerdeki seçimlerde çarpıcı başarılar elde etmiş ve önemli bir iktidar alternatifi haline gelmiştir. 1980 sonrasında ise gerek merkez solda gerekse radikal solda yer alan partiler siyasal yelpazenin sağında yer alan partilere göre daha başarısız olmuşlardır. Dünyada yaşanan gelişmeler sonucu solda yaşanan dönüşümlere ve yeni sol akımların ortaya çıkmasına rağmen, Türkiye’de benzer yaklaşımların yerleşmediği görülmektedir. Bunun yerine, büyük sol partilerin Türkiye’ye özgü bir sol anlayış geliştirmeye çalıştıkları dikkati çekmektedir. Ancak, bu çabaların da 22 Temmuz 2007 seçim sonuçları üzerinde sol yararına olumlu bir etki yapmadığı görülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de 1965 sonrasında yapılan genel seçimler ve siyasi partiler bağlamında solda yaşanan gelişmelerin ve 22 Temmuz seçimlerinin genel bir değerlendirmesi sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Siyasal  yelpaze, Türkiye’de sol, Türkiye siyaseti, siyasal  partiler, siyasal seçimler

An Analysis of Developments on the Left since 1965 on the Bases of Political  Parties and General Political Elections in Turkey

Öz

Increase in the effectiveness of leftist parties in Turkey took place in the process of the 1960’s. TIP as a party on the far left also sent its members to the parliament and established a group. CHP, as a party taking its place in the central left in the 1960’s, achieved significant successes in the elections in 1970’s and became an important candidate for the establishment of governments. Since the 1980’s, the parties on the central left and far left on the political spectrum have performed worse than those parties on the right of the political spectrum. Despite the fact that the left has undergone significant changes, and that new left approaches has evolved, these approaches do not seem to find a solid ground in Turkey. Instead, the leftist parties have attempted to develop a leftist approach unique to Turkey. However, these efforts did not have a positive impact on the results of July 22 nd election in 2007 for the left. This study is an analysis of the developments on the left of the political spectrum on the bases of political parties and general political elections since 1965 as well as July 22 nd election in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Political spectrum,  the left in Turkey,  Turkish politics,  political parties,  political  elections

Kaynakça

• Ağtaş, Ö., 2007, “Ortanın Solu: İsmet İnönü’den Bülent Ecevit’e”, içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 8: Sol, der. Bora, T. & Gültekingil, M., İletişim Yayınları, İstanbul, s. 194–221.
• Akar, R. & Dündar, C., 2006, Karaoğlan , İmge Kitabevi, 4. baskı, Ankara.
• Alper, E., 2007, “Bülent Ecevit” bilgi kutucuğu, içinde Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 8: Sol, der. Bora, T. & Gültekingil, M., İletişim Yayınları, İstanbul, s. 202–213.
• Akgün, B., 1999, “Türkiye’de Seçmen Davranışının Ekonomi Politik’i Üzerine Bir Model Denemesi”, Liberal Düşünce Dergisi, 4 (14), Bahar, s. 14.
• Akşin, S., 2000, “Düşünce Tarihi 1945 Sonrası”, içinde Türkiye Tarihi 5–Bugünkü Türkiye 1980–1995, der. Akşin, S., 3. basım, Cem Yayınevi, İstanbul, s. 215–299.
• Alpay, Ş. & Gürsel, S., 1986, DSP–SHP Nerede Birleşiyorlar, Nerede Ayrılıyorlar?, Afa Yayınları, İstanbul.
• Bahar, H., 2007, “The Real Winners and Losers of Turkey’s July 2007 Elections”, der. Barry Rubin, the Middle East Review of International Affairs, 11 (3), September.
• Birand, M. A. & diğerleri, 2001, Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu, 9. baskı, Doğan Kitap, İstanbul.
• Bobbio, N., 1996, Left and Right: The Significance of a Political Distinction, translated by Allan Cameron, University of Chicago Press, Chicago.
• _____, 1999, Bir Politik Ayrımın Anlamı Sağ ve Sol, çev. Yılmaz, Z., Dost Kitabevi, Ankara.
• Cem, İ., 2000, Soldaki Arayış, 3. basım, Can Yayınları, İstanbul.
• Cumhuriyet Halk Partisi, http://www.chp.org.tr/index.php?module=content&page_id=456, erişim 25.09.2007.
• Çoşkun, A. H., 2001, İskele Sancak–Deniz Baykal CHP ve Anadolu Solu, Birey Yayıncılık, İskele Sancak Kitapları, İstanbul.
• Demokratik Sol Parti, [http://www.dsp.org.tr/MEP/index.aspx?pageKey=Tarihce], erişim 28.09.2007.
• Kiriş, H. M. & Gül, H., 2007, “Türkiye’de 1965 Sonrası Y apılan … ”
• DİE, 2004, Cumhuriyetten Günümüze Milletvekilleri Seçimleri 1923–2002, Ankara.
• Driver, D. E., 1992, Defending the Left, The Noble Press, Chicago.
• Ecevit, B., 1966, Ortanın Solu , 2. baskı, Kim Yayınları, İstanbul.
• ____ 1994, Ürünü Derme Zamanı, Demokratik Sol Parti Yayını.
• Ergül, T., 1995, Sosyal Demokraside Ayrışma Yılları Sosyal Demokratların On Yılı, cilt 1, Gündoğan Yayınları, Ankara.
• Financial Times, [http://www.ft.com/cms/s/0/057cee826d4011db9a4d0000779e2340.html], erişim 18.09.2007.
• Fukuyama, F. 1999, Tarihin Sonu ve Son İnsan, 2. baskı, Gün Yayıncılık, İstanbul.
• Giddens, A., 2000, Üçüncü Yol Sosyal Demokrasinin Yeniden Dirilişi, çev. Özay, M., Birey Yayıncılık, İstanbul.
• ____, 2001, Üçüncü Yol ve Eleştirileri, çev. Sad, N., Phonenix Yayınları, Ankara.
• GüneşAyata
• A., 2002, “The Republican People’s Party”, Turkish Studies, 3 (1), s. 102–
• Heywood, A., 2006, Siyaset, Liberte Yayınları, Ankara.
• İşçi Partisi, [http://www.ip.org.tr], erişim 1.10.2007
• Kaynar, M. K., 2007, Cumhuriyet Dönemi Siyasi Partileri 1923–2006, İmge, Ankara.
• Keyman, F., 2007, “AKP Sol, CHP Sağ Olmadı”, Radikal İki, 9 Eylül.
• Kocabaş, K., 2007, “Umutları Tüketmemek”, Yeniden İmece, 4 (16), Eylül, s. 4–10.
• Left Right Politics, 2007, [http://leftrightpolitics.ask.dyndns.dk], erişim 15.04.2006.
• Mardin, Ş., 2006, “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez Çevre İlişkileri”, içinde Türkiye’de Toplum ve Siyaset Makaleler 1, der. Türköne, M. & Önder, T., 13. baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Özbudun, E., 1975, Türkiye’de Sosyal Değişme ve Siyasal Katılma , A.Ü. Hukuk Fakültesi
• Yayınları No: 363, Ankara.
• Özçelik, A. 2006, “1960’Dan Günümüze Türk Siyasal Hayatı”, içinde Yakın Dönem Türk
• Politik Tarihi, der. İnan, S. & Haytoğlu, E., Anı Yayınları, Ankara.
• Özdemir, H., 2002, “Siyasal Tarih (1960–1980)”, içinde Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye
• –1980, der. Akşin, S., 7. basım, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Özgürlük ve Dayanışma Partisi, 2002, 3. Büyük Konferans Kongre: Son Seçenek Sol Seçenek, 29.06.2002, Ankara, [http://www.odp.org.tr/yayinlar/kitap_goster.php?kodu=1], erişim 3.10.2007.
• _____, 2005, 4. Büyük Konferans Kongre: Gelecek Özgürlükçü Sosyalizm, 30.01.2005
• Ankara, [http://www.odp.org.tr/yayinlar/kitap_goster.php?kodu=1], erişim 3.10.2007.
• Özgürlük ve Dayanışma Partisi, [http://www.odp.org.tr], erişim 1.10.2007.
• Parties and Elections in Europe, [http://www.partiesandelections. de], erişim 20.09.2007.
• Perinçek, D., Kişisel İnternet Sitesi, [http://www.doguperincek.gen.tr], erişim 29.09.2007.
• Sallan Gül, S., 2004, Sosyal Devlet Bitti Yaşasın Piyasa! Yeni Liberalizm ve Muhafazakârlık
• Kıskacında Refah Devleti, Ebabil
• Yayınları, Ankara.
• Sarıbay, A. Y., 2001, Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Savran, S., 1986, “CHP ve Sosyal Demokrasi: Bir İlişkinin Anatomisi”, 11 Tez Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Demokrasi, Uluslararası Yayıncılık, Ekim.
• Şahin, H., 2007, “Parti Kapatmak Çare Değildir”, Radikal Gazetesi, 23 Mayıs, [http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=222036], erişim 29.09.2007.
• Şimşek, S., 2004, “New Social Movements in Turkey since 1980”, Turkish Studies, 5 (3), s. 111–139.
• Tanör, B., 2000, “Siyasal Tarih (1980–1995)”, içinde Türkiye Tarihi 5–Bugünkü Türkiye 1980–1995, der. Akşin, S., 3. basım, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Toker, M., 1998, Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları–Tek Partiden Çok Partiye 1944–1950, 4. baskı, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
• Tosun, T., 1999, Türk Parti Sisteminde Merkez Sağ ve Merkez Solda Parçalanma, Boyut Kitapları, İstanbul.
• Turan, A. E., 2004, Türkiye’de Seçmen Davranışı–Önceki Kırılmalar ve 2002 Seçimi, Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi, [http://www.tbmm.gov.tr/kutuphane/hukumetler.html], erişim 25.09.2007.
• Türkiye İstatistik Kurumu, [http://www.tuik.gov.tr], erişim 25.09.2007.
• Türkiye İşçi Partisi, 1964, Türkiye İşçi Partisi Programı, İstanbul.
• Türkiye Komünist Partisi 1, [http://www.tkp.org], erişim 2.10.2007.
• Türkiye Komünist Partisi 2, [http://www.tkp.org.tr], erişim 2.10.2007.
• Tütüncü, E. G., 2006, CHP: 1965–1980 Türk Siyasal Yaşamında Ortanın Solu, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Yayınları, Antalya.
• Wikipedia, [http://en.wikipedia.org/wiki/Leftright_politics], erişim 25.09.2007.
• Yücel, S. M., 2006, Türkiye’nin Siyasal Partileri (1859–2005), Alfa Yayınları, İstanbul.