TÜRKİYE-BULGARİSTAN İLİŞKİLERİ BAĞLAMINDA 1989 ÖNCESİ POMAK GÖÇLERİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 13 - 37, 31.12.2020

Zeynep Zafer

Öz

Günümüz Bulgaristan coğrafyasında yaşayan Pomakların göç kaderi 1877’den 1920 yıllarının ilk yarısına kadar devam eden süreçte Türklerin göç kaderinden farklı değildir. 1923 yılından sonra Bulgaristan yetkililerinin Pomaklar ile ilgili resmi görüşü değişmiş ve Bulgar olarak ilan edilen bu Müslüman azınlığın göçü devlet yetkilileri tarafından yasaklanmıştır. Buna bağlı olarak bireyler üzerindeki baskılar yoğunlaşmış, hayat şartları dayanılmaz bir aşamaya ulaşmıştır. Türkiye Cumhuriyetinin Pomak göçlerine yaklaşımı, Bulgaristan ile imzaladığı ikili antlaşmalarda, kurumlar arasındaki resmi yazışmalarda yer almaktadır. Müslüman azınlıklara yönelik değişmez ve sinsi bir iç ve dış politika izleyen Bulgaristan’dan farklı olarak Türkiye Cumhuriyeti, Pomakların göçü konusunda istikrarlı bir tutum içinde olmamış ve zaman içinde bilinçli veya bilinçsiz bazı tavizler vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Pomaklar, Bulgaristan, sürgün, Hristiyanlaştırma, göç, etnik temizlik, Türkiye

POMAK MIGRATIONS BEFORE 1989 IN THE CONTEXT OF TURKEY-BULGARIA RELATIONS

Öz

Pomaks living in the geography of today’s Bulgaria shared a common migration fate with the Turks between 1877 and the first half of 1920s. The official opinion of the Bulgarian government on the Pomaks in Bulgaria changed after 1923. This Muslim minority, declared and treated as Bulgarian, was prohibited the right of migration by the state authorities. Its living conditions became unbearable due to constant governmental pressures. Turkey’s approach to the Pomak migrations is evident in the official correspondence and bilateral agreements between the two countries. Different from Bulgaria’s persistent and insidious domestic and foreign policy towards its Muslim minorities, Turkey’s approach to Pomak migrations seems to be unstable with deliberate or undeliberate compromises.

Anahtar Kelimeler

Pomaks; Bulgaria; forced migration; Christianization; migration; ethnic cleansing; Turkey;

Kaynakça

• Alper, Osman Rauf. Mülteci Komünist (Eski Bir TKP’linin Anıları), İstanbul 1995.
• Ardenski, Vladimir, “Bılgarite Mohamedani prez pogleda na edin politseyski inspektor”, İzvestıya na bılgarskite arhivi, 81, Sofya 2001, 42-61.
• Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk ve Türk-Bulgar İlişkileri (1913-1938), haz. Sarıkoyuncu, A. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2002.
• Cambazov, İsmail, Medreset’ün-Nüvvâb, Anılar-Belgeler, Ahmet Davutoğlu Vakfı Yayınları, Sofya, 2005.
• Deliorman, M. Necmettin, Çanlar Benim İçin Çaldı, İstanbul 1955.
• Dırjavna sigurnost – administrativni, prinuditelni i nakazatelni merki, Sofya 2014, s.43; (https://www.comdos.bg/media/CD_17.pdf)
• “Edna Broşura ot 1914 godina. Gorkite pomatsi”, çev. Ayşe Kayapınar, BALKANISTIC FORUM, 2/2019, s. 330-354.
• Georgiyev, Veliçko, Trifonov, Stajko, Pokrıstvaneto na bılgarite mohamedani 1912-1913. Dokumenti, A.İ. Prof. Marin Drinov, Sofya 1995.
• Gruev, Mihayil, Kalyonski, Aleksey, Vızroditelniyat protses v Bılgariya, müsülmanskite obştnosti i komunistiçeskiyat rejim, Sofya 2008.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1983.
• Kamil, İbrahim. Bulgaristan Türkleri ve Göçler. Bulgaristan Komünist Partisi Gizli Belgeleri, Cilt I (1944-1953), Ankara 2018. Kılıç, Osman, Kader Kurbanı, Cümle Yayınları, Ankara 2017.
• Koyuncu, Aşkın, “Balkan Savaşları Sırasında Pomakların Zorla Tanassur Edilmesi (1912-1913)”, OTAM, 33, Bahar 2013, 139-196.
• Muratova, Nuriye, “Pryak potomık na slavyanite i trakite, a sega veçe i na prabılgarite. Etniçeska antropologiya i vızroditelniyat protses v Bılgariya”, BALKANISTIC FORUM, 1/2015, s. 252-267.
• Özlem, Kader, “1925 Türkiye-Bulgaristan Dostluk Antlaşması’nın Bulgaristan Türklerinin Azınlık Hakları bağlamında Analizi”, Prof. Dr. Mehmet Genç’e ARMAĞAN, Reçber, K. Bursa 2016, s. 535-549.
• Paşova, Anastasiya, Popova, Kristina vb …, Semeystvo, religiya, vsekidneviye na müsülmanite v Zapadnite Rodopi (İstoriko-antropologiçeski aspekt), SEMA-RŞ, Sofya 2003.
• Şimşir, Bilal, Bulgaristan Türkleri, Bilgi Yayınevi, Ankara 1986.
• Şişkov, Stoyu, “Pomaşki sılzi”, Bılgarski pregled, 1896.
• Vuçkov, Sergey, “Nelegalni müsülmanski grupi v Zapadnite Rodopi prez vtorata polovina na 40-te godini na XX vek”, BALKANISTIC FORUM, 1/2011, s. 269-322.
• Zafer, Zeynep, “Balkan Savaşları ve Pomaklar”, İç.: Türkeş, M. 100. Yılında Balkan Savaşları (1912-1913): İhtilaflı Duruşlar, Cilt I, Ankara 2014, s. 351-367.
• Zelengora, Georgi. Türkiye’deki Pomaklar, çev. Zeynep Zafer, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2017.
• Zelengora, Georgi. “Balkan Savaşı – Kitlesel Ölüm ve Etnik Temizlik”, çev. Ayşe Kayapınar, BELLETEN 281 (2014), 315-342.