KÜLTÜREL SÜREKLİLİK BAĞLAMINDA HALK EKONOMİSİNİN HALK YAŞAMINDAKİ BAŞLICA ÖZELLİKLERİNE DAİR BİRTAKIM TESPİTLER

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 195 - 207, 31.03.2023

Hasan Ali Diken

Öz

Halk ekonomisi, halkın; kendine özgü geçim standartlarını tesis etmek maksadıyla oluşturduğu geleneksel üretim ve tüketim alışkanlıklarının tümünü içeren bir sistemin adıdır. Bu doğrultuda, halk, kendi ekonomik kaynaklarını yaratmaktadır. Dolayısıyla halk ekonomisi, halkın, kendine has iktisadî gereksinimlerini gidermek amacıyla vücuda getirdiği davranışların genel bir toplamıdır. Halkın ekonomik kapsamdaki geleneksel alışkanlıkları ve davranışları, halk ekonomisinin “alternatif” bir ekonomi modeli olarak şekillenmesinde büyük birer öneme sahiptir. Zira halkın, geleneksel kanallara istinaden benimsediği bir kısım faktörleri bünyesinde barındıran halk ekonomisi mefhumu; bahse konu çerçevedeki yol, yöntem, metot, usul, araç, gereç, alet, edevat ve benzeri katmanlara bağlı olarak inşa edilen bir süreci içine almaktadır. İlgili minval üzere, halk ekonomisi, belli bir gelenek kültürünü de yaratması ve yaşatması münasebetiyle; halkbilimi veya folklor ilminin ilgi alanına girmektedir. Nitekim halk ekonomisi, zamanla folklor ilminin iktisat ilmine temas etmesinin bir neticesi olarak; folklorun çalışma kadrosuna da dâhil edilmiştir. Mevzubahis eksene yönelik olarak, geleneksel zeminlerde temin edilen belli başlı ekonomik kaynaklar, kimi kurallara dayandırılmak kaydıyla; halk ekonomisi kavramını ortaya çıkarmıştır. Bu durum ise halk ekonomisi mefhumunun, halkbilimi disiplini içerisinde değerlendirilmesinin önünü açmıştır. Bahsedilen bağlama binaen, halkbilimine temel teşkil eden “halk kültürü”nün en önde gelen unsurlarından biri olan halk ekonomisi, sosyokültürel ve sosyoekonomik yapıların birincil dereceden belirleyicisi ve yönlendiricisi olarak dikkat çekmektedir. Özellikle kırsal yaşam alanlarında vuku bulan alternatif ekonomi modelleri, büyük ölçüde halk ekonomisine bağlı olarak teşekkül ve tekâmül eden bazı uygulamalar vasıtasıyla mümkün olabilmektedir. Söz konusu açıdan bakıldığında, halk ekonomisinin, gelenek kökenli bir arka plana sahip olduğunu ifade etmekte yarar vardır. Bu çalışmada, iktisadî esaslı gelenek kültüründen ileri gelen belli ögeler, halk ekonomisinin kültürel sürekliliğe yaptığı bir kısım katkılar minvalinde ele alınacaktır. Dolayısıyla da halk ekonomisi nosyonu, halk sathındaki birtakım özelliklerinden hareketle değerlendirilecektir. Malum istikameti takiben, halk ekonomisinin; gelenek kültürünü besleme potansiyeli noktasındaki yeri, değeri ve önemi; bu yönde cereyan eden kültür değişmeleri de dikkate alınarak; ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Gelenek, Gelenek Kültürü, Halk Ekonomisi, Halk Yaşamı.

SOME OBSERVATIONS ON THE MAIN FEATURES OF FOLK ECONOMY IN FOLK LIFE AS PART OF CULTURAL CONTINUITY

Öz

Folk economy includes all the traditional production and consumption habits of the people with the aim of establishing their own standards of living. Accordingly, the people create their own economic resources. Therefore, the folk economy is the totality of the behaviors of the people to meet their specific economic needs. The traditional economic habits and behaviors of the people played an important role in shaping the folk economy as an "alternative" economic model. In fact, the concept of folk economy, including some factors adopted by the people based on traditional channels, includes a process built by the way, means, method, manner, tools, equipment, instruments, and other layers within the framework in question. In this regard, the folk economy is within the field of interest of folklore, since it also creates and perpetuates a certain traditional culture. Consequently, folk economics has been introduced to the study of folklore as a consequence of folklore's contact with the science of economics over time. Along the aforementioned line, certain economic resources acquired on traditional grounds, provided that they are based on certain rules, have given rise to the concept of folk economy. This gave grounds for the concept of the folk economy to be evaluated within the discipline of folklore. Based on the aforementioned context, folk economy, as one of the most significant elements of "folk culture", which constitutes the basis of folklore, has attracted attention as a primary determinant and directive of socio-cultural and socio-economic structures. Particularly, the alternative economic models in rural areas can be realized through some practices that are largely formed and evolved through folk economics. In this respect, it is worth noting that the folk economy has a tradition-based background. This study will examine certain elements of an economic-based traditional culture through the lens of some of the contributions of the folk economy to cultural continuity. Therefore, the folk economy notion will be evaluated with reference to certain features of the public realm. Following the foregoing point, the place, value, and significance of the folk economy regarding its potential to nourish the traditional culture will be analyzed, also keeping in mind the cultural changes that have taken place in this direction.

Anahtar Kelimeler

Culture, Tradition, Traditional Culture, Folk Economy, Folklife

Kaynakça

• Alpago, H. (2018). Ekonominin Toplumsal Gelişme Sürecindeki Yeri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (13), 303-317.
• Artun, E. (2011). Türk Halkbilimi. (Yedinci Baskı), Karahan Kitabevi.
• Bates, D. G. & Fratkin, E. M. (2003). Cultural Anthropology. (1st Edition), Allyn and Bacon.
• Boas, F. (1944). The Mind of Primitive Man. (Fourth Edition), MacMillan Company.
• Bougle, C. (1964). Sosyolojinin Unsurları. (K. N. Duru, Çev.), (1. Baskı), Millî Eğitim Basımevi.
• Çobanoğlu, Ö. (2009). Türk Halkbilimi Çalışmaları Kadrosuna Göre Atatürk Döneminde Araştırma Eğilimleri ve Sonuçları Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi (1920-1938), Cilt 3, (1. Baskı), O. Horata (Ed.), Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Diken, H. A. (2022). Halk Ekonomisi ve Geleneksel Mutfak Kültürü Bağlamında Kaz. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Güngör, E. (1999). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. (12. Baskı), Ötüken Neşriyat.
• Hamit Zübeyr (Koşay) (1932). Halkbilgisi Kılavuzu. (Birinci Basılış), Matbaacılık ve Neşriyat.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk Millî Kültürü. (On Yedinci Basım), Ötüken Neşriyat.
• Kara Düzgün, Ü. (2017). Giresun’da Halk Takvimi, Takvim Kitabı, E. Gürsoy Naskali (Ed.), (1. Baskı), Kitabevi Yayınları. (ss. 115-144).
• Karataş, H. (2018). Halk Hukuku Uygulamaları ve Sürgün Gelinler. (1. Baskı), Doğu Kütüphanesi.
• Mauss, M. (2011). Sosyoloji ve Antropoloji. (Ö. Doğan, Çev.), Doğu Batı Yayınları.
• Örnek, S. V. (2000), Türk Halkbilimi. (II. Baskı), Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özarslan, M. (2005). Bir Halk Ekonomisi Örneği Olarak “Hab” ve “Değişik/Deñişik” Geleneği ve İşlevleri. Türkbilig, (10), 54-59.
• Özarslan, M. ve Karataş, H. (2016). Halk Ekonomisinde Mübadele: “Örüden Tutma Kardaşlık” Örneği. Millî Folklor, 28 (110), 17-29.
• Özdemir, N. (2009). Kültür Ekonomisi ve Endüstrileri ile Kültürel Miras Yönetimi İlişkisi. Millî Folklor, 21 (84), 73-86. Radcliffe-Brown, A. R. (1965). Structure and Function in Primitive Society Essays and Addresses. (1st Edition), The Free Press.
• Rubin, P. H. (2003). Folk Economics. Southern Economic Journal, 70 (1), 157-171.
• Weber, M. (2014). Toplumsal ve Ekonomik Örgütlenme Kuramı. (Ö. Ozankaya, Çev.), (2. Basım), Cem Yayınevi.