AMBALAJ MAKİNELERİ İMALAT SEKTÖRÜNDE TEDARİKÇİ SEÇİMİ: BÜTÜNLEŞİK BİR ÇOK KRİTERLİ KARAR MODELİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 122 - 149, 31.03.2023

Nahit Yılmaz

Öz

Gelişmiş gıda yasalarının etkili olduğu ülkelerin yanı sıra gelişmekte olan ülkeler de Covid-19 salgınıyla beraber bütün gıda ürünlerinin ambalajlan-ması konusu önem kazanmıştır. Bu önem beraberinde gıda ambalajlama makineleri üreten işletmelerin, kapasite artışını getirmiştir. Ambalajlama makineleri işletmelerinin bir ekosistem oluşturduğu Konya, üretim çeşitlili-ği ve kapasitesi açısından özellikle Türkiye'de ilk akla gelen illerden biridir. Bu işletmeler Orta Asya Türk Cumhuriyetleri, Orta Doğu ve Afrika ülkeleri gibi bir çok farklı coğrafyalarda ihracat kapasitesi ile de önde gelmektedir. Bu işletmeler üretim çeşitliliği ve kapasite imkanlarının yanı sıra, maliyet ve satış sonrası hizmetlerle öne çıkmaktadır. Kriz dönemlerinde dahi teda-rikçi seçiminde zorlanan işletmeler, talebin aşırı arttığı kriz zamanlarında tedarikçi seçiminde farklı ve zorunlu kararlar alabilmektedirler. Tedarikçi seçimi, karar vericilerin optimum bir sonuç elde etmek için çarpan (simet-rik) etkileriyle birlikte birden çok nicel ve nitel unsuru dikkate alması gere-ken karmaşık bir süreçtir. Doğru tedarikçiyi seçmenin amacı, müşteri tale-bini minimum üretim maliyetiyle karşılarken rekabet gücünü ve ürün kali-tesini artırmaktır. Bu çalışmanın amacı, gıda ambalajlama makineleri ima-latçılarının tedarikçi seçimi için kombine çok kriterli bir karar verme mode-li (ÇKKV) önermektir. Çalışmanın ilk aşamasında, süreci etkileyen tüm kri-terler SCOR (Tedarik Zinciri Operasyonları Referans) modeli ve uzman görüşleri kullanılarak belirlenmiştir. Hibrit bulanık küme teorisini Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) modeline dahil etmek, çeşitli nitel kriterlerle bağ-lantısı olan karmaşık karar verme problemlerini ele almak için en etkili araçtır; bu nedenle, tüm potansiyel tedarikçilerin ağırlıklarının belirlenmesi için Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) seçilmiştir. Tedarikçi sıra-lamasının değerlendirilmesi için ise kısmi sıralama yapan PROMETHEE (Preference Ranking Organization Method for Encrichment Evaluations) yerine tam sıralama yapan PROMETHEE II yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmanın sonuçlarından hareketle, araştırmacılar ve karar verici-ler, gıda ambalajlama makineleri sektöründeki en uygun malzeme tedarik-çilerini belirlemek için uygun yöntemleri uyarlama ve uygulama imkânı bulacaklardır.

Anahtar Kelimeler

ÇKKV, bulanık küme teorisi, SCOR modeli, BAHP, PROMETHEE II, maki-ne imalat sektörü, tedarikçi seçimi

AMBALAJ MAKİNELERİ İMALAT SEKTÖRÜNDE TEDARİKÇİ SEÇİMİ: BÜTÜNLEŞİK BİR ÇOK KRİTERLİ KARAR MODELİ

Öz

Abstract

In addition to the countries where developed food laws are effective, the packaging of all food products has gained importance with the Covid-19 epidemic in developing countries. This importance has brought with it an increase in the capacity of the companies producing food packaging machines. Konya, where packaging machinery enterprises form an ecosystem, is one of the first cities that come to mind in Turkey in terms of production diversity and capacity. These enterprises are also leading with their export capacity in many different geographies such as Central Asian Turkic Republics, Middle East and African countries. These enterprises stand out with their production variety and capacity opportunities, as well as cost and after-sales services. Businesses that have difficulty in choosing suppliers even in times of crisis may take different and compulsory decisions in the selection of suppliers in times of crisis when the demand increases excessively. Supplier selection is a complex process in which decision makers must consider multiple quantitative and qualitative factors with multiplier (symmetric) effects to achieve an optimum result. The purpose of choosing the right supplier is to increase competitiveness and product quality while meeting customer demand with minimum production cost. The aim of this study is to propose a combined multi-criteria decision making model (MCDM) for supplier selection of food packaging machinery manufacturers. In the first stage of the study, all criteria affecting the process were determined using the SCOR (Supply Chain Operations Reference) model and expert opinions. Incorporating hybrid fuzzy set theory into the Analytical Hierarchy Process (AHP) model is the most effective tool for tackling complex decision-making problems linked to various qualitative criteria; therefore, the Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP) was chosen to determine the weights of all potential suppliers. For the evaluation of supplier ranking, PROMETHEE II method, which makes full ranking, was used instead of PROMETHEE (Preference Ranking Organization Method for Encrichment Evaluations), which makes partial ranking. Based on the results of this research, researchers and decision makers will have the opportunity to adapt and apply appropriate methods to identify the most suitable material suppliers in the food packaging machinery industry.
Keywords: MCDM, fuzzy set theory, SCOR model, FAHP, PROMETHEE II, machinery manufacturing industry, supplier selection

Anahtar Kelimeler

MCDM, Fuzzy Set Theory, SCOR Model, FAHP, PROMETHEE II, Machinery Manufacturing İndustry, Supplier Selection

Kaynakça

• Agrawal, N. (2022). Multi-criteria decision-making toward supplier selection: Exploration of PROMETHEE II method. Benchmarking: An International Journal, 29(7), 2122-2146.
• Akman, G., & Alkan, A. (2006). Tedarik zinciri yönetiminde bulanık AHP yöntemi kullanılarak tedarikçilerin performansının ölçülmesi: otomotiv yan sanayiinde bir uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(9), 23-46.
• Alikhani, R.; Torabi, S.A.; Altay, N. (2019). Strategic supplier selection under sustainability and risk criteria. Int. J. Prod. Econ., 208, 69–82.
• Apics. (2018). Understand the structure of SCOR. Retrieved 30 Aralık 2018 http://www.apics.org/apics-for-business/benchmarking/scormark-process/scor-metrics
• Arabsheybani, A., M. M. Paydar, and A. S. Safaei (2018). An integrated fuzzy MOORA method and FMEA technique for sustainable supplier selection considering quantity discounts and supplier’s risk. Journalof Cleaner Production190: 577–591.
• Ballı, S., Karasulu, B., Korukoğlu, S., (2007). En uygun otomobil seçimi problemi için bir bulanık PROMETHEE yöntemi uygulaması.D.E.Ü.İ.İ.B.F.Dergisi, 22(1) : 139-147.
• Bansal, A.; Kumar, P. (2013). 3PL selection using hybrid model of AHP-PROMETHEE. Int. J. Serv. Oper. Manag., 14, 373–397. Behzadian M., Samizadeh R., and Nazemi J. (2010). Decision making in house of quality: A hybrid AHP-PROMETHEE approach, IEEM2010 - IEEE Int. Conf. Ind. Eng. Eng. Manag. 930–934
• Brans, J.; Vincke, P.; Mareschal, B. (1986). How to select and how to rank projects: The Promethee method. Eur. J. Oper. Res., 24, 228–238.
• Brans, J.P. (1982). Lingenierie de la decision. elaboration dinstruments daide a la decision. in: Methode PROMETHEE, Nadeau, R., Landry, M., (eds.) Laide a la Decision: Nature, Instruments et Perspectives Davenir. Presses de Universite Laval, Quebec, Canada, pp. 183–214
• Büyüközkan G., (2008). Tedarik zinciri yönetimi; SCOR modeli. Galatasaray Üniversitesi Lojistik Dergisi, 12, 9-29. Büyüközkan, G. & Vardaloğlu, Z. (2008). Yeşil tedarik zinciri yönetimi. Lojistik Dergisi, 8, 66-73.
• Chang D. Y., (1996). Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European Journal of Operational Research 95, , s.649–655.
• Chen, C.T.; Pai, P.F.; Hung, W.Z. (2010). An integrated methodology using linguistic PROMETHEE and maximum deviation method for third-party logistics supplier selection. Int. J. Comput. Intell. Syst., 3, 438–451.
• Cooper C., Douglas L. ve Janus P., (1997). Supply chain management: more than a new name for logistics, The International Journel Of Logistic Management, 8, 1- 12.
• Cristea, C., & Cristea, M. (2017). A multi-criteria decision making approach for supplier selection in the flexible packaging industry. In MATEC Web of Conferences (Vol. 94, p. 06002). EDP Sciences.
• Dağdeviren, M., D. Akay, M. Kurt (2004). İş değerlendirme sürecinde analitik hiyerarsi prosesi ve uygulaması., Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19, 131-138.
• Dağdeviren, M., Eraslan, E., (2008). PROMETHEE sıralama yöntemi ile tedarikçi seçim., Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., Ankara, 23(1) : 69-75.
• Deng, X., Hu,Y., Deng, Y.,& Mahadevan, S. (2014).Supplier selection using AHP methodology extended by D numbers. Expert Systems with Applications,41(1),156-167.
• Dweiri, F., Kumar, S., Khan, S. A., & Jain, V. (2016). Designing an integrated AHP based decision support system for supplier selection in automotive industry. Expert Systems with Applications, 62, 273-283.
• Haldar, A., Ray, A., Banerjee, D., & Ghosh, S. (2012). A hybrid MCDM model for resilient supplier selection. International Journal of Management Science and Engineering Management, 7(4), 284-292.
• Jamehshooran, B.G.; Shaharoun, M.; Haron, H.N. (2015).Assessing supply chain performance through applying the SCOR model.Int. J. Supply Chain Manag.,4, 1–11.
• Karğın, M. (2010). Bulanık analitik hiyerarşi süreci ve ideal çözüme yakınlığa göre sıralama yapma yöntemleri ile tekstil Sektöründe finansal Performans ölçümü., Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 195-216.
• Kocaoğlu B., (2009). Tedarik zinciri performansı ölçümü için stratejik ve operasyonel hedefleri bütünleştiren SCOR modeli temelli bir yapı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• KTSO, (2023). Konta sanayi görünümü. https://www.kso.org.tr/tr-TR/Dynamic/Page/konya-sanayi-gorunumu Erişim Tarihi: 04.01.2023.
• Kuruüzüm, A., N. Atsan (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları”, Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 83-105.
• Küçük, O. ve Ecer F. (2007). Bulanık TOPSIS kullanılarak tedarikçilerin değerlendirilmesi ve Erzurum’da bir uygulama. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(1), 45-65.
• Liao, H.; Wu, D.; Huang, Y.; Ren, P.; Xu, Z.; Verma, M. (2018). Green logistic provider selection with a hesitant fuzzy linguistic thermodynamic method integrating cumulative prospect theory and PROMETHEE. Sustainability, 10, 1291
• Luthra, S., K. Govindan, D. Kannan, S. K. Mangla, and C. P. Garg.(2017). An integrated framework for sustainable supplier selection and evaluation in supply chains. Journal of Cleaner Production, 140:1686–1698.
• MAKFED, (2022). Makine İmalat Sektörü Dünya ve Türkiye Değerlendirme Raporu, Ekim/2022, http://www.makfed.org.tr/pdf/Degerlendirme-Raporu-2022.pdf . Erişim Tarihi: 15.02.2023
• Makinebirlik (2022), Makine İmalat Sanayi Türkiye ve Dünya Değerlendirme Raporu Ekim 2022, https://www.makinebirlik.com/images/d/library/43d7a14d-3566-4800-8fea-431b89d0c468.pdf Erişim Tarihi:24.02.2023
• Önüt, S., Kara, S. S., & Işik, E. (2009). Long term supplier selection using a combined fuzzy MCDM approach: A case study for a telecommunication company. Expert systems with applications, 36(2), 3887-3895.
• Özdemir, A. (2010). Ürün grupları temelinde tedarikçi seçim probleminin ele alınması ve analitik hiyerarşi süreci ile çözümlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 55-84.
• Özdemir, M.S. (2002). Bir işletmede analitik hiyerarşi süreci kullanılarak performans değerleme sistemi tasarımı, Endüstri Mühendisliği Dergisi, 13(2), 2-11.
• Polat, G. (2016). Subcontractor selection using the integration of the AHP and PROMETHEE methods. Journal of Civil Engineering and Management, 22(8), 1042-1054.
• Rouyendegh, B.D.; Erol, S. (2010) The dea—Fuzzy anp department ranking model applied in İran Amirkabir University. Acta Polytech. Hung., 7, 103–114.
• Roy, S. A., Ali, S. M., Kabir, G., Enayet, R., Suhi, S. A., Haque, T., & Hasan, R. (2020). A framework for sustainable supplier selection with transportation criteria. International Journal of Sustainable Engineering, 13(2), 77-92. Saaty, T.L., (1980).The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill, New York,37-85.
• SCC, Supply Chain Council USA (2010) Supply Chain Operations Reference (SCOR) Model Overview-Version, 10.0, ss. 1-22.
• Shakey, B.K. (2006) Supplier selection using AHP and promethee-2. Int. J. Sci. Res., 6, 156–160. Singh, A., Gupta, A., & Mehra, A. (2021). Best criteria selection based PROMETHEE II method. Opsearch, 58, 160-180.
• Stević, Ž., Pamučar, D., Puška, A., & Chatterjee, P. (2020). Sustainable supplier selection in healthcare industries using a new MCDM method: Measurement of alternatives and ranking according to Compromise solution (MARCOS). Computers & Industrial Engineering, 140, 106231.
• Strantzali, E., Aravossis, K., Livanos, G. A., & Nikoloudis, C. (2019). A decision support approach for evaluating liquefied natural gas supply options: Implementation on Greek case study. Journal of Cleaner Production, 222, 414-423.
• Şenkayas, H., & Hekimoğlu, H. (2013). Çok kriterli tedarikçi seçimi problemine PROMETHEE yöntemi uygulaması. Verimlilik Dergisi, (2), 63-80.
• Şenvar, O., Tuzkaya, G., & Kahraman, C. (2014). Multi criteria supplier selection using fuzzy PROMETHEE method. Supply chain management under fuzziness: Recent developments and techniques, 21-34.
• Taherdoost, H.; Brard, A. (2019) Analyzing the process of supplier selection criteria and methods. Procedia Manuf., 32, 1024–1034.
• Tarman, M. A. (2010) Tedarik zinciri yönetiminde SCOR modeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Tushar, Z. N., Bari, A. M., & Khan, M. A. (2022). Circular supplier selection in the construction industry: A sustainability perspective for the emerging economies. Sustainable Manufacturing and Service Economics, 1, 100005.
• Vincke, Ph, Brans, J.P. (1985) A preference ranking organization method: the PROMETHEE method for multiple criteria decision-making. Manag. Sci. 31, 647–656.
• Wang, C. N.; Nguyen, V.T.; Thai, H.T.N.; Duong, D.H. (2018b) Multi-Criteria Decision Making (MCDM) Approaches for Solar Power Plant Location Selection in Viet Nam. Energies, 11, 1504.
• Wang, C.N.; Huang, Y.F.; Cheng, I.; Nguyen, V.T. (2018a) A multi-criteria decision-making (MCDM) approach using hybrid SCOR metrics, AHP, and TOPSIS for supplier evaluation and selection in the gas and oil industry. Processes, 6, 252.
• Yazdani, M., Chatterjee, P., Zavadskas, E. K., & Zolfani, S. H. (2017). Integrated QFD-MCDM framework for green supplier selection. Journal of Cleaner Production, 142, 3728-3740.
• Yıldız K. ve Ahi M. T. (2020). Demiryolu lojistiğinde tedarik zinciri performans metrikleri. Demiryolu Mühendisliği, sayı. 11, ss. 14-25, Oca.
• Yılmaz, C., Atsan, B., & Tuğba, S. A. R. I. (2020). Tedarik zinciri süreçlerinin ölçüm ve iyileştirilmesinde bir SCOR modeli uygulaması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(3), 425-444.